Tíminn - 15.08.1979, Page 6

6
Wímfom
MiOvikudagur 15. ágúst 1979
fiMfim
ttgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur Óiafsson. Fréttastjóri: Kjartan Jónasson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siöumúla 15 simi
86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Verö i lausasölu kr. 180.00. Áskriftargjald kr.
____3.500 á mánuöi,______________Blaðaprent.
Enn ein
ástæðan
íslendingar taka tekjur sinar alveg yfirgnæfandi i
mynd launa. Þessi laun breytast til hækkunar sam-
kvæmt sjálfvirku visitölukerfi sem ekki tekur tillit
til ýmissa mikilvægra efnahagsstaðreynda, og að
þvi leyti sem slikt tillit er tekið er það mjög tak-
markað i þessu kerfi.
Af þessu leiðir að laun sem heild hljóta að teljast
ein meginástæða verðbólguþróunarinnar. Við þetta
bætist siðan að þetta ástand hefur varað svo lengi
að búið er að tengja það ýmsum öðrum þáttum i
efnahags- og þjóðlifi, þáttum sem tekið hafa mót að
mestu eða jafnvel öllu leyti af þessu kerfi.
Ekki á þetta siðast talda sist við um lánakerfið
sem almennir launþegar eiga mikilvægustu skipti
sin við, en það er á sviði húsnæðismálanna. Segja
má að þau lán sem „almennum og óbreyttum”
launþega, eins og það er stundum orðað, standa til
boða hafi a.m.k. hingað til beinlinis verið með þeim
skilmálum að launin haldi áfram að rjúka upp úr
öllu viti, en afborgunartimi, vextir og reyndar
kaupverð ibúðarinnar hafa fylgt þeirri þróun eftir.
Á þvi er enginn vafi að þetta hefur valdið óeðli-
lega háu verði, og einkum ótrúlega hárri útborgun,
óeðlilega stuttum lánstima miðað við endingu eign-
arinnar og loks hafa vaxtaákvarðanir verið tilraun-
ir til að tryggja raunvirði, tilraunir sem þó hafa
verið vanburðugar til þessa.
Þegar gengið verður til þess verks að hreinsa til i
islensku viðskiptalifi eftir óþrifnað verðbólgunnar,
eins og núverandi rikisstjórn hefur byrjað á, er
óhjákvæmilegt að þessi lánamál fjölskyldnanna
verði um leið endurskoðuð rækilega. Ella getur
dæmið ekki gengið upp og er að þvi leyti sambæri-
legt við þær breytingar sem verður að gera ef ekki á
að gera út af við atvinnureksturinn.
En þó að það sé rétt að laun sem heild séu ein
meginástæða verðbólgunnar i krafti visitölukerfis-
ins, gildir ekki einu um alla launþegahópana i þvi
efni. Sá maður sem hefur aðeins til hnífs og skeiðar
veldur ekki verðbólgu. Sá sem hefur nokkurt eða
jafnvel verulegt f jármagn umfram nauðþurftir get-
ur hins vegar valdið verðbólgu með þvi að halda
uppi eftirspurn um fram magn þeirra gæða sem
fyrir hendi eru hverju sinni.
Visitölukerfið tekur ekkert tillit til þessarar stað-
reyndar. Á timabili fyrrverandi rikisstjórnar var
reynt að hafa þetta að leiðarljósi. Þá var reynt að
láta efnahagsaðgerðir þjóna þvi hlutverki i leiðinni
að jafna kjörin og slá á eftirspurnarþensluna sem
stafaði af þeim sem meira höfðu úr að spila. Þvi
miður virtist enginn skilningur vera fyrir þessu i
hópi forystumanna verkalýðshreyfingarinnar.
Með efnahagslögunum sem sett voru fyrr á þessu
ári var stigið það mikilvæga skref að viðurkennd
voru að hluta áhrif þjóðartekna og viðskiptakjara á
verðbótavisitöluna. Þá var það ákveðið að frádrátt-
ur vegna viðskiptakjaranna kæmi ekki niður á lág-
launafólki fyrr en að loknum tveimur áföngum.
En þvi miður hafa þessi ákvæði aðeins takmörkuð
áhrif. Eftir sem áður er það eitt megineinkenni visi-
töluskrúfunnar að hún mismunar fólki og eykur á
mismun i tekjum og lifskjörum almennt i landinu.
Og hún gerir það á sjálfvirkan hátt, án þess að fyrir
liggi hverju sinni ábyrg ákvörðun.
Þetta er enn ein ástæðan til þess að nauðsynlegt
er að hverfa frá þessu skaðlega kerfi.
JS.
Haraldur Ólafsson:
Erlent yfirlit
Er verið að breyta
Amazon í eyðimörk?
Skógarnir á Amazonsvæöinu eru ruddir og fenin þurrkuö upp og i
kjölfarið fylgir eyöing jurta og dýra.
Þriðja hverttré á jöröinni vex
á Amazon-svæðinu. Þaö eru
trén sem anda fyrir mannkyniö
og allar dýrategundir. Þau
framleiða súrefni, taka upp kol-
tvisýring úr lofti og koma i veg
fyrir of miklakolsýru, er fylgir I
kjölfar hækkandi hitastigs
vegna siaukinnar umferöar og
verksmiöjureksturs.
Og frumskógurinn i Amazon
er ein af þýöingarmestu lifæö-
um jaröarinnar. Undanfarin
sextiu ár hefur fjóröungi skóg-
arins veriö eytt, og um þessar
mundir er gengiö svo hart aö
skóglendinu, aö haldi svo fram
sem horfir veröur komin eyöi-
mörk þar,sem nú er gróöursæl-
asta svæöi heimsins.
Frumskógurinni Amazon nær
yfir fimm milljón ferkilómetra.
Þaö er stærra svæöi en öll
Evrópa. Hann nær yfir nær
helming af Brasiliu. Enn þann
dag i dag eru stór svæði i
Amazonóþekktog ókönnuö. Þar
búa um 40000 Indiánar, flestir á
sama hátt og frummenn gerðu.
Þeirlifa á þvi, sem landiö gef-
ur af sér, fiski og litlum dýrum,
ætilegum rótum og ávöxtum.
Taliö er, aö Indiánum hafi fækk-
að þarna verulega á vorum dög-
um. Margir hafa falliö fyrir
mönnum, sem ágirnzt hafa land
þeirra, en fleiri þó úr sjúkdóm-
um, sem borizt hafa til þeirra
með hvitum mönnum. Frum-
stæðar þjóöir eiga erfitt með aö
þola ýmsasjúkdóma, sem land-
lægir eru meöal menningar-
þjóöa. Þeir hafa ekki myndaö
eölilegt móteitur gegn þeim.
Siöastliöinn áratug hefur
hvorki meira né minna en ellefu
milljónum hektara af skóginum
verið eytt. Þarna hefur veriö
hafin ræktun á ákaflega ódýru
landi með ennþá ódýrara vinnu-
afli. Erlend stórfyrirtæki hafa
setzt þarna aö, studd stjórn
Brasiliu. Kveikt var i skóginum
og hann brenndur niöur á glfur-
legum svæðum.
En marga grunaöi, aö hér
væri ekki allt meö felldu. Var
ekki hugsanlegt, að þaö kynni
aö hafa ófyrirsjáanlegar afleið-
ingar fyrir veöurfar, að skógur-
inn hyrfi?
Nýlega birti þýzki prófessor-
inn Harald Sioli niðurstööur 17
ára rannsókna sinna á
Amazon-svæðinu. Sioli starfar
viö Max Planckstofnunina ásviöi
ferksvatnsfræöi.
Sioli reiknaöi út, aö nær helm-
ingur af súrefnisframleiöslu i
andrúmsloftinu fer fram i
Amazon-skógunum. Þaö er þvi
augljóst mál, aö veöurfar á
jöröunni mundi breytast veru-
lega ef skógurinn hyrfi.
En þaö er ekki bara súrefniö,
sem mundi minnka. Koltvisýr-
ingur mundi aukast i andrúms-
lofti, þar eð tré taka upp koltvi-
sýring i miklum mæli. Undan-
farna öld hefur koltvisýringur i
andrúmslofti aukizt um 15 af
hundraði. Hyrfi Amazonskógur-
inn mundi koltvlsýringur aukast
um 10 af hundraöi. Sioli segir,
að eyðing Amazon jafngilti þvi,
að eitt heimshafiö hyrfi af
hnettinum. Ekki eru allir sam-
mála Sioli. en aörir telja, að
hann sé of bjartsýnn. Allir eru
þó sammála um, aö stórkostleg-
ar veöurfarsbreytingar mundu
fylgja I kjölfar þess, að skóg-
arnir hyrfu. Hitastig i andrúms-
loftihækkar, heimskautaisarnir
bráðna og yfirborð sjávar
hækkar. Margir eru þeirrar
skoöunar, aö þótt skógarnir
haldist, þá sé þegar svo mikil
aukning af koltvisýringi i
andrúmsloftinu, vegna meng-
unar og brennslu oliu, aö hita-
stig muni hækka verulega á
næstu áratugum, — svo mikið,
aö heimskauta-isarnir fari að
bráöna og sjávaryfirborö aö
hækka.
Regnskógar hitabeltisins eru
nauösynlegir öllu llfi á jöröinni.
Þeir eru iðandi af lifi. En ekki
þarf nema litiö út af að bera til
þess að eyöimörk myndist þar,
sem nú er ótrúleg frjósemi.
Þetta stafar af þvi, aö frum-
skógarnir lifa á sjálfum sér, auk
þeirra efna sem laufin vinna úr
loftinu. Jarövegurinn er nánast
ekkert nema það lauf, sem ár-
lega fellur af trjánum. Sé gróör-
inum svipt burtu, þá er ekkert
eftir nema urð og grjót, Falli
engin lauf myndast ekki heldur
neinn jarðvegur. Þetta hefur
hvaö eftir annaö gerzt I sögu
skógargróöursiheitum löndum.
Sahara-eyöimörkin var eitt sinn
þakin skógi. Aörar eyöimerkur
hafa trúlega lika verið gróöur-
sæl skóglendiáöur en menn fóru
að eyöa þeim. Siöan jókst loft-
hitinn, veöurfar breyttist og
rakinn minnkaði. Frumskóg-
arnir lifa i nákvæmu jafnvægi
viö aðra þætti náttúrunnar. Sé
skógurinn höggvinn I hitabelt-
inu hækkar lofthitinn viö jöröu
um 15 gráöur og úrkoman
minnkar um fimmaf hundraði á
ári. Jafnframt eykst hættan á
flóðum vegna þess, aö ekki eru
lengurtil trjáræturaö sjúga upp
rakann. 1 rigningum skolast öll
næringarefni burt úr jarðvegin-
um og eftir veröur steingerö
eyðimörk.
Þetta gæti gerzt á
Amazon-svæöinu ef ekkert er
gert til aö koma i veg fyrir eyöi-
legginguna.
Meira aö segja Amazon-veg-
urinn, sem liggur þvert um
skóginn, skapar mikla hættu.
Skóginum hefur veriö rutt burt
beggja vegna vegarins, og þeg-
ar sjást þess merki, aö upp-
blástur fylgir i kjölfariö. Og
reynslan frá mörgum heims-
hlutum sýnir, aö þegar upp-
blástur er einu sinni hafinn, er
nær ógerlegt aö stööva hann.
I annarri grein veröur gerö
grein fyrir áhrifum skógareyð-
ingarinnará lif manna og dýrai
skóginum.
Þegar skóginum er rutt burt myndast rjóöur, sem heldur áfram aö stækka, þótt hætt sé aö höggva tré.
*