Tíminn - 07.10.1979, Síða 9

Sunnudagur 7. október 1979
9
Jón Sigurðsson:
Skólinn er ekki til
að blekkja
UM þessar mundir eru skólar
landsins aö fullu teknir til
starfa. Grunnskólarnir, eins og
barna- og gagnfræöaskólarnir
eru nii kallaöir, hófu störf sin
fyrir mánuöi, en allnokkrir
framhaldsskólar hefja ekki
kennslu fyrr en I upphafi októ-
bermánaöar, og á þaö ekki sist
viö um skólana úti á landi.
Meö þvl aö skólarnir hefja
störf ár hvert veröur mikil
breyting á atvinnulifi þjóöar-
innar. Nemendur leita sér
margir hverjir atvinnu yfir
sumariö og ekki siöur mikill
hluti kennaranna. Þaö má þvi
geraráö fyrir þvi aö eftirspurn
eftir atvinnu minnki talsvert um
þessar mundir. Skólakerfiö tek-
iö sem heild er stærsti vinnu-
staöur þjóöarinnar, og þaö svo
um munar.
Of t er þvi haldiö fram aö nám
sé „vinna”, en enda þótt nám
geti veriö erfitt veröur þó aö
teygja vinnuhugtakiö næsta
langt ef nám á aö geta heitiö
„vinna” fyrirvaralaust. Miklu
fremur væri aö segja aö nám sé
hluti uppeldis og undirbúnings
undir vinnu. M.a. vegna þess
hver munur er á þessum fyrir-
bærum hefur þvi veriö trúaö
hingaö til á þessu landi, aö i
skólaleyfum væri þaö hverjum
manni hollt aö fá einhverja
„vinnu”, bæöi til tekjuöflunar
en einnig til þess aö kynnast
þjóölífinu og þeim aöstæöum og
kjörum sem fólkiö býr viö.
Þvi miöur viröist svo sem
mjög hafi dregiö úr þessari
vinnu námsfólks á siöari árum.
Astæöur þeirrar þróunar eru
vafalaust margar og flestar
sjálfsagt óhjákvæmilegar.en
þeim mun fremur veröa þá
skólarnir aö leggja sitt af mörk-
um til þessað skólafólk fáitæki-
færi til þess að kynnast atvinnu-
lifinu og kjörum fólksins. Og
reyndar veröur þvi ekki neitaö,
aö margir skólar hafa á siðari
árum tekiö upp þá nýbreytni aö
hafa sérstakar skoöunarferöir i
atvinnufyrir tæki og kynningar-
starfsemi um atvinnuvegina.
Festa og
framvinda
1 skólastarfinu þarf margs aö
gæta. Skólinn þarf i senn aö
mótast af festu, og vera þó i
stööugri framvindu. Lengi vel
og fram á siöasta áratug má
segja aö festan hafi veriö alls
ráöandi. Um alllangt skeiö ríkti
stöönun i skólamálum, og var
þaö ekki fyrr enfyrir u.þ.b. ára-
tug aö einhver hreyfing fór að
komast á þessi mál. En reyndar
veröur þaö vist aö segjast, að
siöan hafa alls kyns tilraunir og
nýjungar sett mark sitt á skól-
ana, fremur en stöðug fram-
vinda. Og jafnill sem Ihalds-
semin og stöönunin getur orðiö i
þessum málum, getur hömlu-
laus nýjungagirni og tilrauna-
starfsemi oröiö. Nú, þegar liö-
inm er áratugur siöan stíflan
brast, hlýtur aö vera kominn
timi til aö li'ta um öxl og meta
þaö sem gert hefur veriö, en
móta siöan heildstæöa stefnu til
frambúöar.
Þaö sem keppa veröur aö er
festa i framvindunni, jöfnu báöu
stööugleiki og þróun, — ekki
annaö hvort heldur hvort
tveggja i senn.
þess
Þaö er slöur en svo aö meö
þessum oröum sé verið aö gera
litiö úr þeirri viöleitni sem vlöa
sér staöi, aö gefa hverjum skóla
sina sjálfstæöu mynd, finna þaö
sem best hentar á hverjum staö
og fyrir hvern nemendahóp.
Ekkert er sjálfsagöara en aö
tveir skólar á sama námsstigi
séu hvor meö sinu móti. Slikt
eykur fjölbreytnina, og ef um er
aö ræöa eitthvert valfrelsi, eða
a.m.k. möguleika til aö velja og
-hafna I skynsamlegu hófi, þá á
skólakerfið einmitt með þeim
hættiaöverabetur til þess fallið
að koma öllum til nokkurs
þroska, þvl aö þarfir, hæfileikar
og skaplyndi nemenda er auð-
vitaö svo margbreytilegt sem
þeir eru margir.
„Gamalt” próf
og „nýtt”
Eitt af þvi sem gerbreytst
hefur i skólakerfinu á liðnum
áratug er staöa stúdentsprófs-
ins. Fyrir liöugum áratug haföi
stúdentspróf I sjálfu sér li'tiö
gildi, en var fyrst og fremst
metið sem inngöngupróf i há-
skóla og við þaö miöaö aö I þvi
fælist nægileg undirstaöa til
þess aö komast inn i háskóla
hvar I landi sem var. Þetta
hefur nú gerbreytst, og er engin
ástæöa i s jálfu sér til þess aö s já
eftir „gamla” prófinu og stöðu
þess.
Hins vegar er ekki þar meö
sagt, aö tekist hafi aö marka
hinu „nýja” stúdentsprófi þá
stööu eða þaö innihald sem
nauösynlegt er til þess aö það
standist sem lokaáfangi skóla-
göngunnar. Aö sama skapi er á-
stæöa til aö ætla aö skólarnir á
háskólastigi hafi ekki enn
brugðist viö þeirri staöreynd aö
stúdentsprófinu fylgir ekki
lengur sjálfkrafa innganga og
tryggöur árangur i háskóla-
námi.
Meðan þetta ósamræmi hefur
ekki verið jafnaö stöndum viö
frammi fyrir þeim möguleika
aö i skólakerfinu sé e.t.v. veriö
aö draga einhverja nemendur
og foreldra þeirra á asnaeyrun-
um, vekja órökstuddar vonir og
jafnvel metnaö sem vonbrigöin
ein fylgja siöan. — Og ekkert
skólíúierfi getur leyft sér slíkt ó-
samræmi.
Astæða er til aö ætla aö eitt-
hvaö svipaö mætti segja um
skilin milli grunnskólans og
framhaldsnámsins. Reyndar er
framhaldsskólastigiö enn á svo
viökvæmu mótunarskeiöi I lög-
gjöf og starfsháttum öllum aö
hæpiö er aö fara um þaö mörg-
um oröum. En ef þaö er ámælis-
vert aö gera ekki fulla grein
fyrir stööu og innihaldi stúd-
entsprófsins I skólakerfi nútim-
ans, þá er þaö ekki siður stór-
lega óeölilegt, aö árangur á
lokaprófi grunnskóla gefi ekki
einhverja rökstudda vísbend-
ingu um þaö hvers nemandinn
má vænta þegar lengra er kom-
iö.
Margir háskólamenn eru
þeirrar skoöunar, aö um of hafi
verið slakað á kröfum I fram-
haldsskólunum, og þvi séu nem-
endur ekki undir þaö búnir aö
takast háskólanám á heröar.
Svo sem kunnugt er, eru okkur
settar skoröur i háskólakröfun-
um, sem felast I þvl aö viö verö-
um aö fullnægja þvi sem al-
mennt er taliö sæmandi I ná-
grannalöndunum ef viö ætlum
ekki aö heltast úr lestinni i fræö-
um og visindum.
Þessari mótbáru háskóla-
manna má svara á þá lund, aö
framhaldsskólanum sé nú oröiö,
og þá er átt viö þá skóla sem
hingaö til hafa leitt til háskóla-
inngöngu nemanda, ætlaö vlð-
tækara hlutverk. Og ef þetta
veröur niöurstaöan er eölilegt
aö skólarnir á háskólastigi fari
að gera sfnar sérkröfur um lág-
marks árangur i einstökum
námsgreinum, um sérstök inn-
tökupróf eöa forspjallsnám-
skeiö.
„Niður” eða
,jupp” á
skilunum
En ööru máli hlýtur aö gegna
um skilin miili grunnskólans og
framhaldsskólanna. Mönnum
getur vaxiö i augum aö fara aö
lengja námstimann viö upphaf
háskólastigs vegna misræmis
milli framhaldsskóla og há-
skóla, og þaö veröur metiö sem
röksemd fyrir auknum kröfum
á framhaldsskólastiginu, en
allir munu á einu máli um þaö
aö nemandinn hljóti viö loka-
áfanga grunnskólans aö geta
gengiö viöstöulaust inn á þá
námsbraut á framhaldsskóla-
stigi sem hann hefur kosiö sér
miöaö viö öll venjuleg og skyn-
samleg skilyröi.
Nú þegar eru fýrir þvl mörg
dæmi aö þetta hefur ekki gengib
sem skyldi, og margir kennarar
á framhaldsskólastigi halda þvi
fram, aö nemendur komi alls
ekki nægilega vel undir búnir út
úr grunnskólunum. Sé þettarétt
veröur aö bregöast viö þvi, —
annaö hvort með þvi aö færa
framhaldsskólann „niöur aö”
stigi grunnskólans, meö tilheyr-
andi afleiöingum fyrir inngöngu
áháskólastig eöa fyrir almenna
verk- og starfskunnáttu viö lok
framhaldsskólans — eöa meö
hinu aðfæra grunnskólann „upp
aö” stigi framhaldsskólans.
Allt annaö verður aö teljast
jafngilda þvi aö nemandinn sé
blekktur á viökvæmasta aldri,
hann og fjölskylda hans dregin
áfram á asnaeyrunum til þess
eins aö láta höggið riöa fyrir-
varalaust þegar nemandinn er i
þann mund aö takast á viö ný
verkefni, e.t.v. einmitt þau
verkefni sem hann fýsir aö fá aö
takast á viö og hefur ekki séö
neina fyrirstöðu við því aö hann
geti fengiö löngun sinni og á-
huga útrás.
Samræming grunnskóla og
framhaldsskóla aö þessu leyti
er þeim mun brýnni sem öllum
mun koma saman um þaö aö
framvinda þjóöfélagsins bein-
linis byggist á þvi að sem allra
flestir hljóti sem allra mesta
þjálfun, æfingu og menntun
hver á sinu sviöi. Þaö gildir ekki
lengur aö menn fái þá skóla-
göngu sem þeir geta einvörö-
ungu, heldur er nú talaö um þaö
að allir veröi aö taka þeirri
skólagöngu sem þeir frekast
þola! Og á þessu tvennu er
reginmunur.
Framvindan á aö vera ein-
kenni skólastarfsins — rétt eins
og þjóöfélagsins sjálfs. En fest-
an verbur aö vera annað skaut
skólastarfsins — ekki siöur en
þjóöfélagsins, aö sama skapi.
Og þessi skil hinna mismunandi
skólastiga, sem hér hefur veriö
drepiö á, veröa aö lúta þeim
markmiöum sem skólakerfinu
eru sett. Þaö er ástæöa til aö
ætla aö þetta hafi enn ekki tekist
sem skyldi, og úr þvl veröur aö
bæta.
menn og málefni
JS
Gerist áskrifendur að Tímanum
Fyllið út þennan seðil og sendið til Tímans
í pósthólf 370, Reykjavík

Ég undirritaður óska eftir að gerast áskrifandi
að Tímanum
Nafn
Heimilisf.
Sími
Ef skilin milli skólastiganna eru ekki I samræmi viö markmiö starfsins er hætta á þvi aö veriö sé aö
draga nemendur og foreldra þeirra á asnaeyrunum.