Tíminn - 26.10.1979, Blaðsíða 7

Föstudagur 26. október 1979
Að rækta frelsið
Pólitísk skilgreining
íhaldið dýrkar óstjórnarfrelsi
sem auðhringar breyta í lýða-helsi.
Kommar til skaða skipuleggja
þá skipan, sem eyðir dáðum seggja.
En Framsókn ræktar frelsi og dyggðir,
svo farsæld ríki um allar byggðir.
Kristján
Friðriksson:
Mér datt i hug aö það væri
ekki úr vegi að láta þetta visu-
korn flakka núna, m.a. i tilefni
af þvi óskapa magni af prentuðu
máli, sem sjálfstæðismenn láta
frá sér fara um þessar mundir
og birta undir kjörorði sinu:
Endurreisn i anda frjáishyggju
Ég fæ ekki betur séð en að þar
séu þeir góðu menn ,,að ganga
aftur á bak”. Þeir virðast mér
vera aö ganga aftur á bak til
hugmyndafræði þeirrar, sem
margir kenna við enska hugsuð-
inn David Ricardo (dáinn 1823),
þó þeir hafi nú ný nöfn á taktein-
um.
Mig hefur langað mikið til að
taka þátt i þessari umræðu
sjálfstæðismanna, þvi margt
vel samið hefur komið fram i
þessari umræðu þeirra (dr.
Ólafur Björnsson, Hannes H.
Gissurarson o.fl.).
En mér hefyr ekki unnist timi
til þessarar þátttöku (aðallega
vegna annrfkis við endurskipu-
lagningu fyrirtækis mins). En
ég hef hug á að leggja hér orð i
belg, þó siöar verði. Yröi þar þá
i rauninni um að ræða eins kon-
ar viðbót við bók mina Farsæld-
arrikið, sem kom út 1974, þar
sem leitast er viö aö gera grein
fyrir hugmyndafræöi þeirri er
ég tel að framsóknarstefnan og
stefna ýmissa miðflokka bygg-
ist á.
En stefnumál miðflokka eiga
nú viða vaxandi fylgi aö fagna i
þróuðum þjóðfélögum.
Ræktun til handa hinum
mörgu — en ekki fáum útvöld-
um, eins og reyndin vill verða
þar sem óafmörkuð frjáls-
hyggja er látin ráða ferðinni, er
kjarnaatriði I þeim mun, sem
er.á ihaldsstefnu (sjálfstæðis-
stefnu) annars vegar og frelsis-
ræktunarstefnu þeirri sem ég
tel vera hina réttu framsóknar-
stefnu. En sú stefna er einnig
fullkomin andstæða þess rikis-
kapitalisma, sem kommúnism-
ar aðhyllast.
Þetta er svona örlitil athuga-
semd til bráðabirgða til að
minna á, aö það eru ekki aðeins
ihald og kommar sem eiga sér
hugmyndafræöilegan grund-
völl.
Kristján Friðriksson.
Tiðni Salmonella sýkinga hef-
ur aukist mjög 'á Vesturlöndum
á undanförnum árum. Fram aö
þessu hafa sýkingar veriö til-
tölulegafáarhérálandi en afog
til hafa þó verið greind tilfelii.
Salmonella sýklar berast i fólk
nánast eingöngu með
menguðum ma^t eða drykk.
Heilbrigðir hraustir einstakl-
ingar þurfa mikið smitmagn til
að veikjast en lasburða ein-
staklingar, ungbörn og gamal-
menni geta veikst af tiltölulega
fáum sýklum. Sjúkdómsein-
kenni eru mjög mismunandi frá
einum sjúklingi til annars, allt
frá engum einkennum upp I lifs-
hættulega blóðsýkingu. Allflest-
ir fá þó væg einkenni frá
meltingarfærum.
Ekki liggja fyrir ákveönar
tölur um fjölda sýkinga hér á
landi, enda er vitað að aðeins
litill hluti sýkinganna greinist.
Inn á sjúkrahús hér i Reykjavlk
hafa undanfarin ár lagst 5-15
sjúklingar árlega, og eru það
allt sjúklingar með umtalsverð
einkenni og sumir mikið veikir.
Viröist sem fjöldi þessa tilfella
fari hægt vaxandi.
Oftast hefur veriö unnt að
sýna fram á smit erlendis frá
hjá þessum sjúklingum, annaö
Salmonella
sýkingar
hvort vegna ferðalaga eða
neyslu á innfluttum mat. Svo er
þó ekki alltaf og viröist það fara
vaxandi, aö ekki sé hægt að
skýra sýkingu á þennan hátt.
Kemur það vel heim við þá
staðreynd, aö Salmonella
mengun fer vaxandi I umhverfi
hérlendis, s.s. i mávum, mús-
um, skolpleiðslum og sorphaug-
um. Við megum þvi búast við
aukinni hættu á smitun fólks i
framtiðinni. Heilbrigðisyfirvöld
telja brýna nauðsyn á að stór-
auka eftirlit og taka upp áþekk-
ar aðferöir þeim sem beitt er I
nágrannalöndum.
Þar eð Salmonella sýking hef-
ur fundist i kjúkiingabúi hér-
lendis er nú verið að fram-
kvæma umfangsmikla könnun á
sýklamengun I fleiri slikum bú-
um hér. Enn hefur aðeins fund-
ist sýklamengun i einu búi, en
grunur leikur á að svosé einnig I
öðru búi. Alls eru um 30 bú I at-
hugun.
Samkvæmt óskum heil-
brigðisyfirvalda er einnig verið
að frapikvæma eftirtaldar að-
gerðir:
1) Færa aðferðir við fram-
leiðslu áfuglakjöti f likt horf
og gerist með nágrannaþjóð-
um okkar.
2) Stórbæta alla hreinlætisaö-
stöðu við meðferð vörunnar.
3) Koma á reglubundnu eftirliti
meö seldri vöru.
4) Merkja allar vörur vandlega
og gæta þess að neytendur fái
itarleg fyrirmæli um hvernig
matbúa beri vöruna.
5) Fylgjast betur með innlendu
og erlendu fóðri i landinu.
6) Bæta meindýravarnir við
framleiðslustaði.
,Ólafur
Olafsson,
landlæknir
7) Heilbrigöisyfirvöld vinna nú
að gerð upplýsingabæklings
um meðferð matvæla þar
sem höfuðáhersla verður
lögð á að:
1) Þess sé gætt að einungis
frystar vörur séu seldar.
2) Varan sé rækilega þýdd eða
6-10 klukkustundum fyrir
matreiðslu.
3) Innyflunum sé fleygt.
4) Varan sé rækilega steikt eða
soðin fyrir neyslu.
Rétt er að benda neytendum
á, að hráar kjötvörur geta borið
með sér sýkla sem valdiö geta
niðurgangsveiki svo sem:
Salmonella, Klasasóklar.
Coli-gerla.
Réttar aöferöir við matreiöslu
á kjötvörum ættu að vera trygg-
ing gegn sýkingarhættu af
þeirra völdum.
Óhætt er að fullyrða að Sal-
monella sýkingar eru heil-
brigðisvandamál hérlendis,
sem fer liklega i vöxt. Má leiöa
að þvi góð rök, að rannsóknir á
útbreiðslu og smitleiðum
Salmonellasýkla séu nú meðal
forgangsverkefna i islenskum
heilbrigðismálum. Forsenda
þess, að svo megi vera, er veru-
leg aukning fjárveitinga til
framangreindra aðgerða og
eftirlits á þessu sviði.
Landlæknir.
Gerti samráði viö:
Heilbrigðiseftirlit Rikisins,
Matvælarannsóknir Rlkisins og
sérfræöingana: SiguröB. Þor-
steinsson lækni
Guöna Alfreösso,. dósent og
Grim S. V aldimarsson efna-
fræðing
Pál A. Pálssonyfirdýralækni
Vika gegn vímugjöfum
Sr. Árelius Nielsson:
Böm á valdi Bakkusar
Ein helsta orsök ógæfu og af-
brota á vegi uppeldis og i hópi
æskunnar er áfengisneysla upp-
alenda, ef húngengur úrskeiðis,
sem þvi miður er of viöa.
Böl áfengisneyslu og vímu-
gjafa, en þar er vindrykkjan
verst og algengust, eykst ár frá
ári, svo að segja um öll Vestur-
lönd. Og þar er Island meðal
hinna fremstu i neyslu brenni-
vins og annarra sterkustu
drykkja.
Er nú svo komið aö jafnvel
10-12 ára börn eru orðin með i
drykkjunni og kvenfólk fariö aö
nálgast karlmenn á þessari
hættuleið.
En áfengisneysla kvenna þótti
fágæt fjarstæða og algjört
hneyksli fyrir nokkrum áratug-
um. Nú er slik drykkja ein hin
mesta hætta á vegi mæðra og
þess hlutverks, sem æðst er og
helgast, uppeldisins.
,,An er ills gengis, nema að
heiman hafi,” er speki, sem er
og veröur ætið i fullu gildi.
Með áfengisdrykkju á heimil-
um má segja að hættunni sé
boðiö heim og helgustu vé lífsins
opnuö fyrir óvinum allrar gæfu.
Væri þar gerð rannsókn og
ekkert undan dregið, mundi
koma iljós aðniuaf hverjum tíu
hjónaskilnuðum eiga áfengi að
helstu orsök.Og h'jónaskilnaður
er venjulega upphaf að allri
helztu óhamingju barna á ótelj-
andi vegu. Þar meö talið allur
aödragandi og afleiðingar efna-
lega, tilfinningalega og félags-
lega.
A heimili þar sem annaö eða
bæði foreldra „drekka” mikiö,
eru börnin yfirleitt fórnarlömb
hins aumasta I mannlegu eðli,
eða geta ósjálfrátt orðið það
óöar en varir. Heimilið er þá i
raun ekki til, heldur heggur sá
er hlifa skyldi og eyöimörk þar
sem æðsta paradis barnsins ætti
að vera.
Hirðuleysi, ónot, óregla, nöld-
ur, rifrildi, áflog og skammir
hrekja börnin bókstaflega út á
gaddinn.
Þau verða aö sjá um sig sjálf
löngu áður en þeim hefur veist
til þess þroski og kraftar. Þau
læra þvi oft i ótta og sjálfsvörn
að blekkja, ljúga, svikja og
rupla, iifa I samfelldum ótta, ó-
ró og umkomuleysi, sem óöar
en varir leiöir til andúðar,
beiskju, vantrausts og haturs til
alls og allra. Sem sagt ef pabbi
og mamma bregöast, hvaö skal
þá meö aðra yfirleitt, hugsa
þau.
Þau eru lika oft likt og bitbein
og skotspónn skólafélaga og
kunningja, litin hornauga af
flestum, verða að hlusta á ögr-
anir og slúður, striðni og
kesknishróp einmitt um það,
sem þeim er sárast, helgast og
sviður mest.
. Áöur en varir eru þau oft
komin i andstöðu við umhverfi
sitt og samfélag,ogbiða þess oft
aldrei bætur. Skemmdarverk,
árásir og allskonar prakkara-
strik, verða oft einsog ósjálfráð
útrás og tjáning þeirra gegn öllu
á „hallærisplani,” heimilisleys-
is og hefndar.
Og þetta er jafnvel íremur h já
gáfuöum og þróttmiklum börn-
um, en þeim, sem eru minni að
gerð og fela sig þvi fyrir
fjöldanum. Allt verkar nei-
kvætt. Þeim lærist að lita á allt
og alla i varnarstöðu og með
heíndarhug. Vonleysi og andúð
valda þvi, að þeim finnst alls
staðar óvinir á ferö.
Oft verður afleiöingin annaö
hvort uppgjöf og aumingja-
skapur eða hatur, sem leiöir til
uppreisnar, lævisi, ofbeldis og
misþyrminga áður en af veit,
Börn á heimilum foreldra,
sem virðist ekkert heilagt,
brjóta jafnvel dýrmætustu hluti
I sinni eigin eigu og þyrma
hvorki sjálfum sér né börnum
sinum út af tilbúnum sökum i
ofeaköstum áfengisneyslunnar,
kenna börnum sinum ósjálfrátt
að óvirða og sviviröa allt.
Heima er hægt aö hefna sln á
húsgögnum og borðbúnaði, og i
skólanum á stólum, borðum og
bekkjum, bókum og félögum, I
strætisvagni og viðavangi,á sæt-
um og salernum, simaklefum oe
almenningsskýrslum, gróðri og
dýrum. Jarðvegur og grund-
völlur lifsins er horfinn þeim,
sem eiga sér ekkert heilagt, allt
er sem á sandi byggt.
Seinna,ogótrúlegasnemma á
æviferli jafnvel bestu barna aö
gáfum og atgjörvi, gengur þetta
nær ósjálfráða æöi yfir fólk og
félaga, einkum þá, sem eru
minni máttar eða þá, ef eitthvað
yröi á þvi að græða.
Þessi vesalings ógæfubörn
skapa sér skripamyndir af ást-
úö og ást, og geta áður en varir
sem fullorðnar manneskjur,
með auknum likamsþroska,
framiðhin grimmilegustu ódæði
jafnvel á saklausu fólki og sin-
um eigin vinum, sinum nán-
ustu.
Sem betur fer verða ekki öll
börn ofdrykkjufólks slikra ör-
iaga fórnarlömb. En drykkjan
og afleiðingar hennar bjóöa
slikri hættu heim, bera óhrein
spor inrn á heimiliö, sem oft er
erfitt að þrifa.
Sum börn eru svo vel gerö,
eða njóta slikra áhrifa annars
staðar frá, að mótlætið og átök-
in geta mótað þau til hinna
mestu mannkosta, ekki sist ef
þau skynja á réttan hátt vin og
tóbak og vimugjafa yfirleitt,
sem verstu óvini pabba og
mömmu, sjálfrasinog allra um
leið.
Manneðlið er svo margþætt og
sitt hæflr hverjum. Sumar mæö- * 1 2 3
ur og konur og sum börn á ó -
regluheimilum eru jafnvel ó
gleymanlegustu englar mann-
lifeins i þolinmæði og fórnarlund
og siðar I baráttu gegn valdi
Bakkusar. Þess veit ég mörg
dæmi. En hitt er því miður
miklu algengara. Hættan er
stöðugt fyrir höndum um opna
ógæfuleiö. Þessvegna er barnið
og ungmennið á ofdrykkjuheim-
ili og á vegum virkra alkohol-
ista umkomulausasta vera I
heimi okkar, hér á Islandi að
minnsta kosti.
Auk alls annars á þeirri ó-
gæfubraut hefur eitrið og á-
fengistöfrarnir fangað þaö I net
sin, áður en þroski og mann-
dómur bar það á brautir gæf-
unnar, þær brautir sem mann-
dómur og þroski áttu að gera
bjartar og beinar.
Beriö þvi aldrei óhrein spor á-
fengistiskunnar inn fyrir dyrnar
á helgidómi heimilisins.
Engiri heit yrðu helgari og til
meiri heilla á barnaárinu en
yfirskriftin:
„Burt með Bakkus af heimil-
inu.”
Reykjavik 21. okt. 1979.
Arelius Nielsson.