Tíminn - 22.02.1980, Blaðsíða 10

Föstudagur 22. febrúar 1980
10
Handprjóna&ir ullarkjólar. Hönnun og prjón Aðalbjörg Jónsdóttir. Þarna má glöggt sjá hvernig hugur
og hönd geta gjört, og hvernig hiö forna fatageröarefni, islenska bandiö, getur aölagast nútimanum.
Að standa á
sannfæringu
sinni
Ef viö reynum aö koma auga
á tengsl milii fortiöar og
nútiöar, er ekki svo auöveit aö
greina meö vissu, hvaö haldbest
hefur oröiö gegnum tlöina. A
þetta bæöi viö siöi og eins viö
muni og aöra framleiöslu.
Heimurinn hefur lika
skroppiö saman, japanskar
vörur eru viö hliöina á Islensk-
um, þýskum og dönskum I svo
aö segja hvaöa búö sem er, og
viö nánari athugun sjáum viö aö
til hafa oröiö einhverjar al-
heims neysluvenjur á öllum
sviðum mannllfsins, sama hvort
um er aö ræöa t.d. listsköpun,
eöa iönaöarvörur.
Afturhvarf
Þaö er því I meira lagi öröugt
aö fella hiö þjóölega aö þessum
ósköpum, einkum fyrir smá-
þjóöir sem veröa aö staglast á
grófri ull og súrmeti alla tíö og
bjóöa kæstan hákarl eba i nefiö I
iönaöarmunaöi heimsins.
A hinn bóginn hafa menn
oröiö I seinni tiö varir viö ofur-
litla þreytu á stórframleiöslu
fjölþjóöamarkaösins, þrátt fyrir
góöar vörur og hóflegt verö. Viö
greinum nil, eöa þykjumst gjöra
þab, ofurlitla tilhneigingu til
afturhvarfs. Þetta birtist I ein-
hvers konar nýrri heimspeki,
sem lifir enn sem komiö er aö
mestu meö harösnúnum þrýsti-
hópum, en ekki meö hinu raun-
verulega valdi, er heldur uppi
veröbólgunni og visitölugrund-
vellinum meöal þjóöanna.
Vib sjáum þetta til dæmis 1
auknum áhuga fyrir húsafriöun,
Unnur Agústsdóttir, formaöur
Bandaiags kvenna I Reykjavlk.
áhuga á landvernd, hreinu
vatni, áhuga á aö fuglallfi sé
ekki útrýmt, já og menn eru
byrjaöir aö taka sútaöar gærur
og leöur framyfir gallon og
plast, og ull framyfir nylon og
acryl, svo eitthvaö sé nefnt.
Allt þetta hefur slöan oröiö til
þess aö framsýnir menn hafa
reynt aö endurvekja fornar
matarvenjur og klæöagerö,
fornan stll og þjóölegan og aö-
laga hann meö einhverjum
hætti iönaöarvélum og fjölda-
framleiöslu.
En forsenda slikra h.luta er
ekki aöeins markaöskerfi og
vélar, heldur llka þau þekk-
ingarbrot er varöveitst hafa
gegnum aldimar og sú listræna
vinna og reynsla sem fyrir
hendi er i landinu.
.. I——«
Meö þetta i huga er fróölegt
og gagnlegt aö sjá sýningu er
Bandalag kvenna i Reykjavik
heldur nú aö Kjarvalsstööum,
en þar sýna milli þrjátiu og
fjörutiu konur ullarvinnu, leir-
muni, batik og silfurmuni, en
auk þess veröa uppakomur,
söngur og fl. er konur annast, en
markmiö þessarar sýningar er
aö sameina nútlö og fortiö.
Um listiðn.
Þaö er einkar athyglisvert aö
lesa stutta grein Hrafnhildar
Schram, listfræöings, I sýn-
ingarskrá, en þar segir m.a. á
þessa leiö:
„Þaö er erfitt fyrir okkur,
sem lifum á siöari hluta tuttug-
ustu aldarinnar, aö gera okkur
grein fyrir þvi, hve mikil áhrif
iönbyltingin haföi á lif forfeöra
okkar.
Um miöja 19. öldina var iön-
byltingin I algleymingi úti i
heimi. 1 staöinn fyrir listhand-
verksmenn, sem áöur nutu virö-
ingar fyrir samræmingu hand-
verks og listar, var nú komin
fram ný stétt, snauöra og litiis-
virtra iönverkamanna sem liföu
á sultarlaunum i fátækrahver-
um stórborganna.
Megin hluti þess iönvarnings
sem boöinn var til kaups var of-
skreytt fjöldaframleiöslu, sem
sökum lágs framleiöslu-
kostnaöar fékk gffurlega út-
breiöslu. Iönrekendur sáu sér
leik á boröi og framleiddu þús-
und hluti fyrir sama verö og
áöur haföi fengist fyrir
vandaban handunninn hlut.
Litið
inn á
listiðnaðar
sýninguna
á Kjarvals-
stöðum
Jónas
Guðmundsson:
Listiðnaður
Gamall Islenskur búningur.
Þegar vélin leysti listiönaöar-
manninn af hólmi, rofnaöi
margara alda verkkunnátta,
svo og hiö oft persónulega sam-
band milliþessa sem bjó hlutinn
til og kaupandans.
SU hugsjón hefur siöar oröiö
ofan á, aö feguröin eigi aö lúta
notagildinu og koma þar til
margvisleg áhrif, ekki slst frá
þýska lista og handverksskólan-
um Bauhaus (1919-1933) sem á
ekki svo litinn þátt i hagnýti og
fegurö daglegs umhverfis.
Islenskur listiönaöur, sem á
siöustu áratugum hefur hafist
til vegs og viröingar, á enn I vök
aö verjast fyrir ódýrri fjölda-
framleiöslu, sem oft er fánýtt
glingur sem spillir smekk og
sljövgar skyn manna.
Hugsjónastarf þess fólks, sem
haldiö hefur fast viö sannfær-
ingu sina og kröfur um há-
marksgæöi hefur boriö riku-
legan ávöxt. Ræktunarstarf
þetta er tvíþætt, bæöi aö endur-
reisa fornar heföir svo sem
vefnaöar, silfursmiöi og tré-
skuröar og hinsvegar aö beina
Islenskum hagleik og hugviti inn
á nýjar brautir. Þvi er ekki
seinna vænna aö sinna fornri
heföi, sem um tima haföi veriö á
undanhaldi og hætt er viö aö
margvisleg tækni heföi falliö I
gleymsku, heföu ekki nýjar
kynslóöir náö sambandi viö
hinar eldri i tæka tiö til aö varö-
veita verkkunnáttu. Þá er
vitanlega ekki átt viö aö herma
eigi afstööulaust eftir hinu
gamla, heldur beita gömlum aö-
feröum til persónulegrar sköp-
unar”.
Þaö er ekki mjög auövelt aö
skilgreina oröiö „listiönaöur” I
sjálfu sér. Hvort þar er átt vib
handverkiö sjálft, muni sem
einstaklingar gjöra sjálfir eöa
hvort oröiö hefur vfötækari
merkingu, aö listiönaöur sé
Veggteppi eftir Vigdlsi Krist-
jánsdóttur (teikning Jóhann
Briem).
hönnunarvinna, er slöan fari I
framleiösluiönaöinn I mismun-
andi stóru upplagi? Ég hygg þó
aö þaö sem sýnt er á Kjarvals-
stööum (sumt), gefi ákveöna
vísbendingu um möguleika á
framleiöslu á förgum munum,
meö því uö endurtaka frum-
geröina I iönaöi, en úr sama
hráefni og i hæfilegu magni.
Sýnendur.
Sem áöur sagöi, sýna 30-40
konur muni á sýningunni.
Sumar eru þekktar listakonur,
og þær eru á öllum aldri, og
stöku verk eru frá fyrri tiö.
Þaö eru ullarvörurnar sem
viröast I fljótu bragöi „Islensk-
astar”. Silfursmlöi hefur aö
vlsu veriö stunduö frá upphafi
vega hér, en leir hefur verib
mestur I skáldskap. Þaö er þó
einhvern veginn greiöust leiö
aö þjóölegu yirbragöi I ullar-
vörunum.
Þetta eru yfirleitt mjög vel
gerö verk, vönduö og listræn I
senn. Ég treysti mér ekki til
þess aö brjóta þessi verk til
mergjar, en vil nefna nöfn ör-
fárra kvenna, er sýna athyglis-
verö verk, en þaö eru: Hanna
Ragnarsdóttir, Hildur Hákonar-
dóttir, Borghildur óskarsdóttir,
Elísa Jónsdóttir, Hólmfrlöur
Arnadóttir, Ingibjörg Styr-
geröur Haraldsdóttir, Jóhanna
Hjaltadóttir, Katrin Agústs-
dóttir, Kristrún Benediktsdóttir
(f. 1878), Vigdis Kristjánsdóttir,
, Vigdis Pálsdóttir og Þórunn
Egilson.
Um leirmunina og silfurmun-
ina almennt er öröugra aö
dæma út frá þeirri forsendu er
hér er skilgreind aö framan.
Þetta eru ákaflega fágaöir og
fagrir gripir, en þaö er aftur
öröugra aö skilgreina „þjóöleg-
heitin” og hiö sérislenska gildi
þeirra.
En þetta er aödáunarverö
sýning sem allir ættu aö sjá.
Sú var tlöin aö Islenskar bú-
vöruafurðir heyröu fyrst og
fremst undir sóöaskap á erlend- |
um höfnum, saltaöar gærur, |
hrosshúöir og blóöið flaut um ]
bryggjurnar I regninu innan um
blástein og grút.
Nú hefur oröið á þessu mikil- I
væg breyting. Smám saman
hefur veriö aö þróast hér vand-
aöur og viröingarveröur list-
iönaöur, sem selst erlendis, og J
margar hendur fá vinnu og ]
vinnan er undirstaöa þess
mannlifs er viö viljum lifa. öll
þjóöin stendur þvi i þakkarskuld
viö þaö fólk er hefur „haldiö fast
viö sannfæringu sina og kröfur
um hámarksgæöi” eins og
Hrafnhildur Schram orbar þaö
svo réttilega.
Jónas Guömundsson
’__________ |