Tíminn - 21.03.1980, Blaðsíða 7

Föstudagur 21. mars 1980
■1«»H «1«. H»
7
Tómas Árnason viðskiptaráðherra:
Háskaástand í
efnahagsmálum
Leiðir til kjara-
skerðingar og
atvinnuleysis
ef ekki er að gert
Þótt takist aB halda útflutn-
ingsframleiBslunni gangandi
truflunarlaust á þessu ári eru
afkomuhorfur þjóBarinnar
óvissar, sérstaklega vegna
utanrikisviBskiptanna. Ctflutn-
ingsvörur okkar gætu lækkaB I
veröi á þessu ári, þar sem verB-
lag hefur haldist hátt undan-
farin ár. Eftir þeim bestu upp-
lýsingum sem ég hefi getaB
afiaO mér sýnist mér horfur á,
aO viOskiptakjörin á árinu 1980
gætu versnaó aö meöaitali um
milli 5 og 10%.
Enginn vafi er á aö oliu-
kreppan á seinasta ári mun
hækka neysluvörur Islendinga,
sem þeir verBa aB flytja til
landsins, verulega frá þvi sem
áBur hefur veriB. En þjóBin
verBur aB gæta þess aB versn-
andi viBskiptakjör valda þvi aB
kaupmáttur kauptaxta lands-
manna hlýtur aB dragast
saman. ÞaO er afar áriBandi aB
þjóBin geri sér ljósa grein fyrir
samhenginu milli viBskipta-
kjaranna og raunverulegs
kaupmáttar launa. Þegar fjöl-
miBlar skrifa um þessi mál
verBa þeir aB geta þessara
atriBa ef þeir vilja vera heiBar-
legirifréttaflutningi. ÞaB er þvi
fyllsta ástæBa til þess aB menn
gæti samhengis þessara mála,
ef þeir ekki vilja stofna bættum
lifskjörum og betri efnahag I
hættu meB verBbólguaukandi
aBgerBum.
Verðbólgan
ViB Islendingar höfum lifaB og
starfaö viö 44-45% meBalverB-
bólgu slBastliBin tvö ár. ÞaO
rikir þess vegna I raun og veru
háskaástand i efnahagsmálum
þjóöarinnar, þótt ennþá hafi
tekist aO halda framleiöslu-
starfseminni I góöum gangi. Ef
ekki tekst aö breyta þessu
ástandi hljótum viB aö sjá fram
á versnandi lifskjör og atvinnu-
leysi áöur en langt um liöur.
ÞaB eru mjög góB lifskjör á Is-
landi um þessar mundir, ef þau
eru borin saman viö lifskjör
flestra annarra þjóBa og þaB er
meiri atvinna hér en sennilega
nokkurs staBar annars. Hver
vinnandi hönd hefur nóg aö
starfa, ef hún vill.
En þetta ástand byggist á
ótraustum grunni og getur
hruniö viö minnstu áhrif til hins
verra, til dæmis ef viöskiptakjör
þjóöarinnar gagnvart útlöndum
versna.
Veröbólgan er óvinur góöra,
jafnra og bættra lifskjara. Hún
veldur hrikalegu misrétti milli
manna og magnar upp þaB
versta i atvinnumálum og fjár-
málum. Veröbólgan vinnur
gegn jöfnun lifskjara, gerir þá
fátæku fátækari og þá riku rik-
ari. Af þessum ástæöum og
raunar mörgum fleirum veröur
rikisstjórn, Alþingi og raunar
þjóöin öll aö snúast gegn verö-
bólgunni meö öllum tiltækum
ráöum.
1 lýöræöisþjóöfélagi berjast
stjórnmálaflokkarnir og stjórn-
málamennirnir um völdin I
landinu, en viö skulum gæta
okkar I þeirri baráttu. Viö skul-
um ekki láta þá baráttu leiöa til
þess aö kippa fótum undan
stoöum efnahags- og atvinnu-
mála þjóöarinnar. Þessar stoöir
væru býsna traustar, ef viB
byggjum viB þolanlega verö-
bólgu.
Fjárlagafrum-
varpið 1980
Ragnar Arnalds fjármálaráö-
herra hefur gert grein fyrir
forsendum fjárlagafrumvarps-
ins og sé ég ekki ástæöu til aö
endurtaka þaö sem hann sagöi I
þeim efnum. Þaö veröur aö hafa
i huga aö núverandi rikisstjórn,
sem aöeins hefur setiö aö völd-
um i rúman mánuö, hefur auö-
vitaB ekki haft svigrúm til þess
aö undirbúa fjárlagafrumvarp
meö eBlilegum hætti.
SiBan i septembermánuöi
hefur rikt meira og minna
tómarúm i islenskum stjórn-
málum. Fyrst var rikisstjórnar-
samstarfi slitiö, þá var Alþingi
rofiö, harövitugar kosningar
fóru fram og siöan fylgdi á eftir
stjórnarkreppa I tvo mánuöi. A
þessum tima hefur ekkert veriö
gert, sem máli skiptir, til þess
aB hamla gegn veröbólgu og
reyna aö koma á reglu I fjár-
málum og efnahagsmálum
þjóöarinnar. ÞaB var heldur
ekki eölilegt, þar sem starfs-
stjórn sat aö völdum i landinu
og haföi enga aBstöBu til aö hefj-
ast handa.
ÞaB eru nokkrir útgjaldaliöir I
fjárlagafrumvarpinu sem telja
má óvenjulega. Ég nefni vexti,
16 milljarBa króna vegna
skuldasöfnunar undanfarandi
ára, útgjöld og fjármagns-
kostnaB vegna Kröfluvirkjunar
upp á 3,9 milljaröa og lækkun
tolla vegna samvinnunnar viö
EFTA um 4 milljaröa eöa sam-
tals 23,9 milljaröar kr. Þá eru
ýmis ný verkefni syo sem fram-
kvæmdasjóöur þroskaheftra,
hækkun eftirlauna aldraöra,
rekstur geödeildar, félagslegar
framkvæmdir Rafmagnsveitna
rikisins og fleira mætti nefna.
Þá varö landbúnaöurinn fyrir
sérstökum áföllum á sföasta ári
vegna haröinda og hefur þaö
haft i för meö sér viöbótarút-
gjöld fyrir rikissjóö af ýmsu
tagi.
Tómas Arnason
Geysimiklum fjárhæöum er
variö á fjárlagafrumvarpi til
LánasjóBs námsmanna, eöa
framlagi sem nemur 5395
milljónum króna og þar aö auki
1700 milljónum króna lántöku.
Ég er fylgjandi þvi, aö þaö sé
létt undir meB námsfólkinu i
landinu, en ég- er hinsvegar
þeirrar skoöunar aö svo lengi
sem viö getum af efnahagsleg-
um ástæöum, eigum viö aö
halda þvi kerfi aö námsfólkiö
vinni á sumrin. 1 fyrsta lagi
vinnur þaö fyrir sér og léttir
'undir næsta vetur og i ööru lagi
kynnist þaö atvinnulifi lands-
manna.
ÞaB fer I vöxt aB námsfólkiö
sé viö nám meira og minna allt
áriö um kring og ég tel þaö
miöur. ÞaB er þegar nokkuB af
fólki i landinu sem hefur veriö
viB langskólanám og hefur
aldrei skitiö út á sér hendurnar
tileins eöa neins. Ég held aö þaö
væri ráö aB reyna aö fækka þvi
fólki og haga alltaf málum
þannig aö langskólanámiö sé
ekki tætt úr tengslum viö at-
vinnulifiö i landinu og menn
haldi áfram þeirri góöu og gildu
reglu aö skita út á sér hend-
urnar. Menn veröa aB fá nasa-
sjón af undirstööuatvinnuveg-
um þjóöarinnar og þvi á hverju
þjóöin lifir.
Þess vegna álft ég aö viö eig-
um aB gæta þess aö þessi fram-
lög og þessi fyrirgreiösla fari
ekki út I neinar öfgar. Þess þarf
aö gæta aö Lánasjóöur náms-
manna veröi eins og hver annar
lánasjóöur. Hann standi undir
sér og eflist og veröi megnugur
þess aB létta undir meö náms-
fólkinu. En þaö má ekki ganga
of langt I þessum efnum. ÞaB er
óhollt fyrir námsfólkiö aö safna
miklum skuldum á námsárum.
Aðhald í ríkis-
rekstrinum
Nokkrir útgjaldaliöir I fjár-
lagafrumvarpinu eru áberandi
hæstir. Þar á meöal eru trygg-
ingamál, 90,8 milljaröar króna,
fræöslumál, 45,6 milljaröar
króna, heilbrigöismál, 24,0
milljaröar króna, búnaöarmál,
15,3 millj. kr., dómgæslu- og
lögreglumál, 14,2 milljaröar
króna.
Ctgjöld skv. þessum fimm liö-
um fjárlagafrumvarpsins nema
190 milljörBum króna eBa
nokkru meira en helmingur allra
útgjalda.
ViB Islendingar verjum stor-
um fjárhæöum til heilbrigöis- og
tryggingamála.
Ég er þeirrar skoöunar, aö I
heilbrigðismálum megi spara
talsveröar fjárhæöir meö þvi aö
efia útivist og Iþróttaiðkun
landsmanna. Nútima þjóöfélag
eykur á kyrrsetur og hreyf-
ingarleysi. Um fimm þúsund
manna starfa aö sjálfboöaliös-
vinnu og rekstri iþróttahreyf-
ingarinnar. Þessa starfsemi
þarf enn aö efla og styrkja. Ég
vildi þvi beina þeim tilmælum
til hæstvirtrar fjárveitinga-
nefndar, aö*hún athugi sérstak-
lega hækkun framlaga til UMFI
og ISl.
Þaö er raunhæf leiö til sparn-
aöar, þótt þaB skili e.t.v. ekki
árangri ikrónum, þegar á þessu
ári.
Margar þjóöir telja sig hafa
reiknaö þaö útaö þær sparistór-
kostlega fjármuni fyrir þjóöfé-
lagiö meB virkum stuöningi viö
æskulýBs- og iþróttahreyfing-
una. Álita þær aö heilsufar og
starfshæfni aukist meö skyn-
samlegum iþróttaiökunum og
útivist.
1 heilbrigBismálum mætti ef-
laust einnig spara meö betra
skipulagi. Þá er ég sannfæröur
um aö hægt er aö spara mikil út-
gjöld hjá Tryggingastofnun
rikisins meB lagabreytingum I
þá átt aB greiöa tryggingabætur
fyrst og fremst til þeirra sem
þurfa þeirra meB.
Þaö er brýnt mál, aö rækileg
endurskoöun fari fram á trygg-
ingarmálum og breytingar
geröar I þessa stefnu.
Þúsund ára nágrenni
Kare Selnes: Norge —
Russland. Grannefolk gjennom
tusen ár.
Universitetsforlaget 1972.
232 bls.
I inngangi þessarar bókar
segir höfundur, aö Norömenn og
Rússar hafi veriö nágrannar um
þúsund ára skeiö, og aldrei hafi
komiö til alvarlegra árekstra
á milli þjóöanna. Nágrenni
þeirra hafi einkennst af góBu
samkomulagi og samstarfi og
muni svo langt friöartimabil á
milli tveggja nágranna-
þjóöa nær einsdæmi i mann-
kynssögunni. ÞaB eru gömul
sannindi aö jafnan segi meira af
striöinu en friönum. Þetta sann-
ast best á sögu nágrennis Norö-
manna og Rússa. Um hana
hefur litiö sem ekkert veriö
ritaö, ef undan eru skilin siöustu
50-60 ár. Á þessu kveöst höf-
undur hafa viljaö ráöa nokkra
bót meB þessu riti.
Bjarmaland.
Fyrri hluti þessa rits mun
vafalitiB vekja mestan áhuga Is-
lenskra lesenda. Höfundur
styöst þar viöa viö Islenskar
heimildir og oft koma islenskir
menn viö sögu.
Höfundur hefur frásögn sina
meö umfjöllun um samskipti
Norömanna og Rússa á þvi
landsvæBi, sem kallaöist
Bjarmaland. Um Bjarmaland
og Bjarmalandsferöir er vlöa
getiö I Islenskum fornritum.
Flestar eru frásagnir fornrit-
anna af feröum þangaö noröur
eftir óljósar og fullar af allskyns
hjátrú, og eins og örnefniB
Gandvik ber meB sér litu
miBaldamenn á þessi norölægu
svæöi sem hálfgeröan trölla-
heim.
Upphaflega réöu hvorki Norö-
menn né Rússar þvi landsvæöi
sem gekk undir nafninu
Bjarmaland. Bjarmaland var I
nágrenni Kolaskaga og var
byggt hiröingjum og veiöi-
mannaþjóöflokkum. Grávara
var eftirsóttasti varningur, sem
frá þessu svæöi kom, og hún var
uppistaöan I Finnaskattinum
svonefnda. Þarna noröur frá
urBu fyrstu eiginlegu landa-
mæri Noregsrikis, og höfundur
færir rök aö þvi, aö á miööldum
hafi Norömenn átt land, eöa öllu
heldur rétt til skattheimtu, mun
lengra til austurs en landamæri
Af
bókum
Noregs og Rússlands liggja I
dag. Allur Kolaskagi hafi þá
veriB norskt landsvæöi.
í Garðaríki.
A fyrri hluta miöalda voru
feröir norrænna vikinga tlöar I
Austurveg. Oftast lá leiö þeirra
eftir rússnesku stóránum suBur
i Svartahaf og allt til Mikla-
garBs, þar sem margir þeirra
gengu I þjónustu keisarans.
Voru þeir nefndir væringjar.
GarBaríki kölluBu norrænir
menn vesturhluta Rússlands I
þann tiö og voru helstu borgir
þess Hólmgaöur (Novgorod) og
Kænugaöur (Kiev). Kare
Selnes greinir ýtarlega frá þess-
um ferBum og leggur megin-
áherslu á aö sýna fram á tengsl
norrænna vlkinga viö stórfurst-
ann og þann þátt sem norrænir
menn áttu i stofnun fyrsta rúss-
neska rikisins. Margir merkir
menn eru hér nefndir til sögu og
má þar nefna Ólaf konung
Tryggvason, Harald haröráöa,
Eymund Hringsson og Þorvald
vlöförla. Höfundur styöst jöfn-
um höndum viö norræn
miBaldarit og rússneska annála
og er jafnvlgur á hvorutyeggja.
Getur hann meö samanburöi oft
staöfest, aö sannleikskorn er I
jafnvel hinum ævintýralegustu
sögum um afrek og ævintýri
norrænna manna þar austur
frá. AB minu mati er þetta besti
hluti bókarinnar og mikilvæg
viöbót viö t.d. Væringjasögu
Sigfúsar Blöndal.
Sambúð Rússa og
Norðurlanda á seinni
öldum.
A dögum Kalmarsambands-
ins varö sambúö Rússa og
NoröuriandaþjóBanna stiröari
en áöur og ollu þvi aö mestu
árekstrar á noröurslóöum. Eftir
aö KalmarsambandiB leystist
upp komst fljótlega á gott sam-
band á milli dansk-norska rlkis-
ins og Rússa og hélst þaö út þaB
timabil, sem þessi bók fjailar
um, en frásögn hennar nær
fram til loka Napóleonsstyrj-
aldanna.
Um höfundinn.
Höfundur þessa rits, Kare
Selnes, er magister I slavnesk-
um málum og hefur kennt rúss-
neska sögu viö Oslóarháskóla.
Þekking hans á rússnesku kem-
ur eölilega I góöar þarfir I þessu
riti og notast hann jöfnum hönd-
um viö norrænar og rússneskar
heimildir.
Þetta er mjög læsileg bók og
athyglisverB fyrir margra hluta
sakir og vil ég fullyröa aö fyrri
hluti hennar eigi mikiö erindi til
Islenskra fræöimanna.
I bókarlok er ýtarleg heim-
ildaskrá.
Jón Þ. Þór.