Tíminn - 28.01.1981, Síða 9

Miðvikudagur 28. janúar 1981
13
Zukofsky og
Sinfónían
Zukofsky á æfingu með Sinfóniuhljómsveitinni. Tfmamynd GE.
Ef einhver heldur að það sé nóg
að velja réttan hraða, hafa
greinilegt „slag”, og „gefa inn-
komur” til að vera góður stjórn-
andi, þá hefur sá hinn sami
rangt fyrir sér. Það sést greini-
legast, þegar Paul Zukofsky
stjórnar Sinfóniuhljómsveit Is-
lands þvi þá lyftist hljómsveitin
um marga gæðaflokka. Þótt
þess séu að visu dæmi, að menn
hafi stjórnað hljómsveitinni,
sem kunna ekkert af ofan-
skráðu, þá telst það til undan-
tekninga, og flestir stjórnendur
hennar „kunna sitt fag” sem
kallað er. En stundum detta
tónleikar steindauðir niður —
það vantar sálina i tónlistina.
Á tónleikunum 22. janúar
stjórnaði Paul Zukofsky frá
Bandarikjunum, en Lawrence
nokkur Wheeler, sem er sagður
hálf-islenskur iefnisskránni, lék
á lágfiðlu i sinfóniu Hectors
Berlioz, „Harold á ttaliu” óp.
16. Eftir hlé var svo flutt „Vor-
sinfónia” Schumanns, nr. 1 i B-
dúr. Efnisskráin hefur það eftir
Berlioz, að fiðlarinn Paganini
hafi beðið sig að semja hljóm-
sveitarverk með einleikshlut-
verki fyrir lágfiðlu, en litist sið-
an illa á það — það væru of
margar þagnir i þvi. Svo úr varð
„prógramm-músik” um kvæði
Byrons „Childe Harold”, og
skiptist i fjóra kafla Harold á
fjöllum Pilagrimagangan Man-
söngur fjallabúa, og Nætursvall
stigamanna. Lágfiðlan táknar
Harold i sinfóniunni, sem mun
raunar vera talin slöppust af
fjórum sinfónium skáldsins, en
hin þekktasta þeirra er að sjálf-
sögðu hin fyrsta, Symphonie
fantastique. Það er með þessa
„prógramm-músik” eins og
aðra, að menn geta séð i henni
það sem þeir vilja: Skáldið taldi
t.d. sjálft, að siðasti kaflinn,
Nætursvall stigamanna lýsti
með skýrum hætti „hroðalegu
svalli, þar sem vin, blóð, fögn-
uður, bræði, kæmu saman i æði
— málmblásturshljóðfærin
virðast æla bölvi og ragni, og
svara bænum með guðlasti —
stigamennirnir hlæja, drekka,
berjast, brjóta og bramla,
ganga af göflunum”. Þessi
smáatriði sjá þeir einir fyrir
sér, sem hafa ævisögu Berlioz
við hendina — hinir heyra bara
fjörugan lokakafla. En þetta
var semsagt skemmtilegt á að
hlýða, og lágfiðlarinn landi vor
eyrnayndi.
Siðara verkið á tónleikunum
var Vorsinfónia Roberts Schu-
manns, sem samin var 1841, og
frumflutt i Leipzig sama ár und-
ir stjórn Mendelssohns. Fræði-
bækur segja — að Clara og Ro-
bert Schumann hafi haldið dag-
bók til skiptis meðan þau bjuggu
i Leipzig, en um miðjan janúar
1841, þegar Róbert átti að skrifa
dagbókina i eina viku, hélt
Clara áfram frá fyrri viku: „Ég
á i rauninni ekki að halda dag-
bókina þessa vikuna, en þegar
eiginmaður manns er að semja
sinfóniu getur maður ekki kraf-
ist þess af honum að hann fáist
við annað um leið. Sinfónian er
næstum tilbúin, og þótt ég hafi
ekki heyrt neitt af henni ennþá,
er ég ógurlega hamingjusöm yf-
ir þvi að Róbert sé loksins búinn
að finna form við hæfi fyrir sitt
mikla hugmyndaflug”. Inn-
TQNLIST
Sigurðu r
Steinþórsson
blástur sinn sótti hann, að eigin
sögn, i kvæöi um vorið eftir
Adolf Battger. Sinfónian hefst
með miklum trompetblæstri,
sem á að tákna komu vorsins.
Upprunalega var þessi blástur
skrifaður fyrir horn, en á fyrstu
æfingunni tókst ekki betur til en
svo hjá hornunum, að i stað þess
aö „vekja jörðina úr dvala
vetrarins”, vakti hornablástur-
inn skellihlátur. Svo Schumann
tók þá skynsamlegu stefnu að
breyta um hljóðfæraskipan.
Það mun vera venja, sem tón-
skráin hrekur með sterkri rök-
semdafærslu, að telja Schu-
mann daufan sinfónista, en
mikinn smálaga mann og pian-
ista. Þetta hlýtur þó að teljast
ómaklegt i meira lagi, þvi Zu-
kofsky og Sinfóniuhljómsveit Is-
lands tóku með skýrum hætti
undir með höfundi skrárinnar:
Þetta var stórskemmtilegur
flutningur, og engum vorkunn
að hlýöa á Vorsinfóniuna sem
hreina og beina sinfóniska tón-
list, án allra hugleiðinga um
vorið eða kvæði Böttgers.
25.1. Sigurður Steinþórsson
Fjórar af myndum Hrings Jóhannessonar á sýningunni. (TímamyndGE)
(Tfmamynd GE)
Verk eftir Sigurö örlygsson á sýningunni Vetrarmynd.
Samspil á Kj arvalsstöðum
Vetrarmynd
Einhver sagði mér aö þeir
sem nú stæðu að sýningunni
Vetrarmynd, væru ellefu tals-
ins, eða jafn margir og i knatt-
spyrnuliði, og einhvern veginn
stóð þessi liking i huga mér, að
margt gæti nú verið lfkt meö
samsýningu og flokki knatt-
spyrnumanna, sumir eru i vörn,
aðrir I sókn, sótt er fram á könt-
unum og svo brenna menn af,
jafnvel úr góðum tækifærum.
Annars hefur sýningarhópur
þessi lítt haft fyrir þvi aö kynna
sig með öðru en þeim myndum
er þeir sýna, og svo bjóða þeir
stundum með gestum, til þess
að auka fjölbreytnina.
Almennt séð eru þetta virkir
myndlistarmenn og hafa sett
svip sinn á myndlistina i land-
inu, mismikiö að visu, en nóg
um það.
Þeir sem nú sýna, taldir i
stafrófsröð, eru:
Baltasar,
Bragi Hannesson,
Einar Þorláksson,
Haukur Dór Sturiuson,
Hringur Jóhannesson,
Leifur Breiöfjörð,
Magnús Tómasson,
Niels Hafstein,
Sigriður Jóhannsdóttir,
Sigurður örlygsson og
Þdr Vigftísson.
Þau Sigriður og Leifur Breið-
fjörð hafa unnið að myndum
sinum saman, en þau sýna vefn-
að úr litaðri ull.
Það má segja að þarna sé
spannað fremur vitt svið. Oliu-
málverk, teikningar, grimur, og
alls konar blönduð tækni, vefn-
aður og þrykk. Meira að segja
rafbúnaður, eöa raflýst verk.
A þann máta er sýningin fjöl-
breytt, en ef menn eru bornir
saman við sjálfa sig, hefur litið
miðað, þvi þegar menn hafa náð
vissum árangri i myndlist,
minnkar hið sýnilega framdrif
ávallt nokkuð. Sú regla er nær
algild. Menn eru á verði fyrir
stökkbreytingum, eiga stilvopn
sitt að verja, sitt eigið sjálf, og
þótt menn séu ekki allir stefnu-
mótandi listamenn, þá hafa
myndir þeirra eigin fingraför og
ýmis persdnuleg einkenni, sem
flestir reyna að halda i.
Ef sýningunni er gefin ein-
kunn i'heild sinni, þá getur hún
ekki talist vera sérlega spenn-
andi vetrarmynd, svona i byrj-
un vertiðar, þótt innanum og
samanvið séu áhugaveröir hlut-
ir.
Einstakar myndir, ein-
stakir listamenn
Ég held að Hringur Jóhannes-
son sé með flest verk á sýning-
unni, sjö nokkuð stórar oliu-
myndir og um 20 litkritarmynd-
ir, en þær siðarnefndu sýnir
hann undir samheitunum „A
leiðnorður” og „Sumarið 1980”.
Þetta munu vera skissur eða
frumdrög, er listamaöurinn not-
ar sér sfðar sem myndefni i
ábúðarfyllri verk. Hringur er
ekki einn um það, að nota þessa
aðferð, og þöttoft verði til góðar
myndir á svona ögurstundum
hjá öðrum málurum, þær haldi
vissu li'fi, kviknar það aldrei
meir i yfirfærslum, þvi hjarta-
flutningar eru örðugir i mynd-
listinni, ekki siöur en i læknis-
fræðinni.
Okkur verður þvi meira star-
sýnt á stórar, vel unnar myndir,
þvi okkur er ljöst, að Hringur er
þeirrar gerðar, sem listamaður,
að yfirlegan hentar honum bet-
ur en knappur timi.
Hann er á sömu leið og áður i
verkum sinum, og virðist stefna
tæknilega i átt til súrrealist-
anna, þeirra er best kunnu til
verka, enda þótt aðrar heim-
spekilegar forsendur séu i verk-
um Hrings en þeirra.
Ég held að myndin „Grónar
götur” hafi fallið mér best i geð.
Sigríður Jóhannsdóttir og
Leifur Breiðfjörösýna ullarvoð-
ir. Mér skilst að samvinna
þeirra sé á þann veg að fyrst er
hugsað og teiknaö og formin
fundin, og þá liturinn og siöan er
ofið. Þetta eru fremur litil verk
um sig, og litavalið er um-
deilanlegt, en þetta setur þó
vissan svip á sýninguna.
Baltasar er með 12 myndir,
blandaða tækni. Verk sem bera
með sér hraða og mikla tækni.
Einhver innri tengsl eru milli
þessara verka, sem einhverra
Jónas Guðmundsson
MYNDLIST
hluta vegna minna meira á til-
raunir en endanlega sköpun.
Bragi Hannessonnær nú mun
betri árangri i ollumálverkinu
en áður og liturinn er fyllri.
Segja má að Einar Þorláks-
son komi manni hvað mest á
óvart, sérlega i minni myndum,
en hann er með átta verk á þess-
ari sýningu. Hér kveður við nýj-
an tón.
Haukur Dór er með tvær
dökkar teikningar og tvær leir-
grimur, en föng hans á þessa
sýningu eru of smá að vöxtum
til þess að unnt sé að fara mörg-
um orðum um hann núna.
Magnús Tómasson er með
sérkennileg verk, eins konar
sviðsmyndir, sem þó er örðugt
að átta sig á, eða skilgreina.
Það er nefnilega örðugra að
meta vinnu hans, en hina
„venjulegu” myndlistarvinnu
og sama má raunar segja um
Níels Hafstein.en báðir setja þó
svip á umhverfið.
Sigurður örlygssoner á svip-
aðri leið og áöur. Hann hefur nú
fundið leið Ur upplimingum sin-
um eða collage, sem sé að mála
föng sin meira. Einkum vöktu
minni myndiráhuga minn, sér i
lagi mynd er hékk vestast á
norðurvegg salarins.
Já og svo er þaö rafmagns-
maður þessarar sýningar Þór
Vigfiísson.Hann er nýstárlegur
og mynd með eina flúrperu yfir
sig miðja var skemmtileg, en ef
til vill þurfa svona myndir að
vera á sérstökum stöðum. Þór
er ungur maður (f. 1954) og hef-
ur þvi nógan tima til aö lýsa upp
heiminn.
Um forsendur listsýn-
inga
Talsvert hefur Verið ritað, eða
haft eftir þeim er að þessari
sýningu standa, þvi mikið hefur
verið um hana fjallað.
Einn aðstandenda sýningar-
innar gat þess að þetta væri
auðveldari leið og fyrirhafnar-
minni til þess að kynna verk sin,
en með einkasýningum, sem
þyrftu annan og meiri undir-
búning.
Menn losna við þann mikla
kostnað er fylgir stórum sýning-
um og pmstrið dreifist á fleiri en
einn og fleiri en tvo.
Ég hygg að þetta sé mjög góð
ábending tillistamanna, að nota
sér samsýningaformið meira en
gjört hefur verið. Menn þurfa
ekki að blanda listrænum
stefnumiðum sinum i það spil.
Við höfum nokkra slika hópa,
misfrjálsa þó, t.d. Septem hóp
inn, og grafikerar hafa unnið
dálitið saman, en ég held að
myndlistarmenn ættu að hugsa
meira um slika samvinnu, þvi
þarna er hentug leiö til að koma
verkum á framfæri við almenn-
ing, án þess að agnúar stórra
einkasýninga fylgi.
Ég llt þvi á þessa sýningu sem
nýja (og gamla) tilraun til al-
menningstengsla, fremur en
sem stefnumarkandi listvið-
burð.
Auövitað sýna fæstir myndir,
aðeins til þess að sýna, sýningar
eru þó listamönnum viss nauö-
syn. Þeir geta kannað styrk
sinn, viðhorf annarra til þess
sem veriö er að gjöra, og séð
samspil mynda og metið þannig
árangur sinn á nýjan, eða annan
hátt en fæst með þvi að skoöa
verk með þvi að taka eitt og eitt
úr bunka og viröa það fyrir sér.
Jónas Guðmundsson
Sjö af ellefu listamönnum, sem nú sýna á Kjarvalsstöðum. Taliö
f.v.: Leifur Breiðfjörð, Einar Þorláksson, Sigriður Jóhannsdóttir,
Baltasar, Hringur Jóhannesson, Magnús Tómasson og Sigurður
örlygsson. (TímamyndGE)