Tíminn - 04.03.1981, Blaðsíða 7

Tíminn - 04.03.1981, Blaðsíða 7
Miðvikudagur 4. mars, 1981. 7 Halldór Kristjánsson: Á kostnað Hér legg ég orð í belg skattborgaranna Stundum skrifa menn i blöðin af vandlætingu um eitt og annaö sem gert sé á kostnað skatt- borgaranna. Raunar er óþarfi að tala um skattborgara. Það erum við öll. Söluskatturinn leggst á alla. Og skatturinn er þyngstur á þeim sem minnst hafa til að greiða. Það er ekkert einkenni á manni að hann sé skattborgari. Hver sem er getur kallað sig það. Þess vegna er viðkunnan- legra að tala um að eitthvað sé gert fyrir almannafé en að tala um kostnað skattborgaranna. Undanfarið hefur margt verið rætt og ritað um Þórshafnartog- ara svo nefndan. Hér skal eng- inn dómur lagður á það hvort togari henti best til að afla fyrir frystihdsin á Þórshöfn og Raufarhöfn. Viðast hvar er fá- fiski á heimamiðum vissa hluta árs og þá kemur sér vel að hafa skip sem sótt getur lengra. Viða byggist jöfn atvinna á þvi að til eru togarar sem geta sótt á fjar- lægari mið þegar með þarf. Menn hafa býsnast yfir þvi að skip sé dýrara i krónunum okk- ar talið en ráðgert var fyrir einu til tveimur árum. Hvað fáum við nií á sama verði og i fyrra? Okkur er sagt að fiskiskipin séu orðin of mörg og færri skip gætu veitt það sem veiða má á Islandsmiðum. Þetta er sjálf- sagt rétt Ut af fyrir sig. En nú er ftílk á Þórshöfn og Raufarhöfn. Þar eru lika frystihús og fleira sem heyrir tilfiskvinnslu. Þetta er hagkvæmast að nýta þar sem það er. Sé það ekki gert þarf að leggja i kostnað við að flytja ftílkið o.þ.h., byggja yfir það annars staðar o.s.frv. Við höfum heyrt sagt að skatt- borgarar séu látnir borga með framleiðslu til lands og sjávar. Við vitum lika að það er gamalt húsráð hér á landi að afskrifa sparifé upp i skuldir útgerðar og fiskvinnslu. Það er kallað gengisfelling eða kannske bara gengissig. Fall og sig er hvort tveggja hreyfing niður á við og segja ekkert um það hvort verð- ur mein möurlæging. Þar er munur á aðferð og einkum nafni en ekki stefnu og áhrifum. Segjum nú að togarinn komi. Það hefur sjálfsagt þau áhrif að skrapdagar togaraflotans verði fleiri en ella, fjölgar kannske um einn eða tvo. Gerum svo ráð fyrir að þær hrakspár rætist að halli verði á útgerðinni. Þrátt fyrir það gæti þetta skip sparað almannasjóðum atvinnuleysis- bætur fyrir 200 manns. Það gæti lika bætt úr hráefnisþörf tveggja frystihúsa svo að þau yrðu rekin með hagnaði i stað þess að verða gjaldþrota. Það er á margt að lita áður en þetta dæmi hefur verið fullreiknað og hverju það skiptir þjóðarbúið. Við vitum að útfluttar land- búnaðarafurðir seljast ekki fýr- ir það verð sem dugar til að bændur beri úr býtum jafnt öðr- um vinnandi mönnum. Áður en kemur að uppgjörinu við bænd- ur er búiðað borga öllum öðrum sem við afurðirnar vinna sam- kvæmt taxta. Bilstjórar, verka- menn, kjötiðnaðarmenn, mjtílkurfræðingar o.s.frv. hafa fengið sitt. Það má kannske segja að nokkuð vanti upp á að bændur vinni fyrir sér. En hvað á þá að segja um suma aðra? Hvaða verðmæti fær þjóðarbúið af störfum manna eins og Jónasar Kristjánssonar rit- stjtíra? Það eru ýms þjónustu- störf arðvænlegri en landbúnað- ur fyrir þann sem vinnur þau. Þar með er ekki sagt að þau séu arðvænlegri fyrir þjóðarbúið. Hafi ég verið ómagi að hálfu eða einum fjtírða meðan ég var i sveitinni þá er hætt við að ég geti kallast 100% ómagi við þjónustustörf i höfuðstaðnum. Það er sjálfsagt ofætlun. að hugsa sér að blaðamaður sem dreymir um bættan þjóðarhag með þvi að flytja inn danskt smjör skilji svona langsótt fræði. Þegar mönnum finnst þjóðar- hagur i voða ef samdráttur verður i gosdrykkjaneyslu en halda að mikils sé vert að koma mjtílkurframleiðslunni til út- landa þá vantar eitthvað i fræði þeirra. Hvaða manneldis- fræðingur vill leggja nafn sitt við að illa væri farið ef við drykkjum mysu, undanrennu og nýmjólk i staðinn fyrir cóka ctíla? Trúlega má rekja nokkur beinbrot til oflitillar mjólkur- neyslu. Hitt er annað mál að atvinnu- leysi er alltaf vont, hvort sem menn hafa unnið við gosdrykki eða kýr, jafnvel þó menn hafi atvinnuleysisbætur. Það er eflaust almenn regla að hlutfallslega fleiri vinni þjón- ustustörf i riku þjóðfélagi en fá- tæku. Þó skulum við gæta þess að góður efnahagur kallar á þjónustuna. Auðugt þjóðfélag vill mikla og margskonar þjón- ustu en þjtínustustörfin gera þjóðina ekki rika, nema út- lendingar kaupi þau. Hjá okkur er framleiðslan sá grundvöllur sem viðöll stöndum á og lifum á — jafnvel þótt hún sé rekin með halla. annað en löngun i vanabindandi vimuefni. Það er alveg sams- konar fyrirbæri og þegar menn ráða ekki viö löngun sina i tó- bak. Þettaer hvorki vefrænn né andlegur sjúkdtímur. Mann geta ekki kallast geðbilaðir þó þá langi i sfgarettu eöa brennivin. Hitt er annað mál að þeir stofna heilbrigði sinni i voða ef þeir láta of mikið eftir löngun sinni. Hitt er svo annað mál að það hefur lengi verið mönnum ráð- gáta hvers vegna sumir verða háðir áfengi en aðrir ekki. Lengi hafa þeir sem hafa vald á sinni drykkju viljað halda þvi fram að það væri bara meðfæddur aumingjaskapur að geta ekki smakkað vin án þess að missa stjórn á sér. Þó vita allir að i hópi drykkfelldra manna hafa verið miklar hetjur, sjóhetjur sem voru afburðamenn að kjarki og manndómi og andans menn með frábæru atgjörvi. Drykkjumenn hafa viljað telja sér og öðrum trú um að vin- hneigöir menn tækju öðrum fram um andlegtatgjörvi, gáfur og tilfinningalif. Auövitað hafa verið i þeirra flokki tuddar og skftseiði f oe með. Hjátrú og hindurvitni 1 umræðuparti Alþingistið- inda 1980, 7. hefti, dálki 935-938 er að finna ýmsar fullyrðingar um áfengismál, — sumar vafa- samar. Þar segir m.a. „Eitt get ég fullyrt, að tillag- an, sem hér liggur fyrir, gerir á of sterkan hátt ráð fyrir þvi, að það sé vitaö hvað áfengissýki er. Það er ekki vitað. Um það held ég að öllum visindamönn- um beri saman.” Þetta er að gera mál óþarf- lega fltíkiðAfengissýki er ekkert Hins vegar er nú svo komið aö visindamenn telja að skýringar á mismunandi drykkjuhneigð kunni að vera að leita i vinnu lifrarinnar við að breyta vin- andanum I edikssýru. Frumur lifrarinnar breyta vinandanum fyrst I acetaldehyde sem siðan breytist aftur f edikssýru. Þetta virðist taka misjafnlega langan tima eftir sömu drykkju og millistigið virðist lengra hjá þeim sem. drykkjuhneigðin verður rikari hjá. Þvi er nú svo komið að menn telja sig greina hver sé sá munur á likamlegri gerð manna og efnaskiptum i likamanum sem veldur þvi að fýsnin verður sjúkleg hjá sum- um en ekki öllum. 1 dálki 937 er sagt að ástæöa muni til að fram fari félagsleg rannsókn á þvi hvort eitthvert samhengi sé á milli aðstöðu manna I lifinu og lifskjörum öll- um og drykkjuskapar. Við vit- um nú þegar að ofdrykkjumenn koma úr öllum stéttum. Ætli það sé ekki likt og með reykinga- menn? 1 dálki 938 standa þessi orð: ,,Ég held að þetta sé sam- eiginlegur vandi flestra kapital- iskra rikja.” Þetta liggur beint við að skilja svo að þessi vandi nái ekki til rikja sósfalismans. Þtí hafa forustumenn Sovét- rikjanna ekki farið dult með það i seinni tið að áfengisneysla er landplága i löndum þeirra. Pól- land hefur verið talið til ríkja sósialismans. Ég ætla að nú sé á þriðja ár siðan þar i landi var alþjtíðlegt mót lækna sem fást við málefni eiturlyfjaneytenda. Sviar, sem sóttu það mót, sögðu að ölvun á almannafæri i Varsjá væri svo mikil að þeim fannst eins og þeir væru komnir heim til sfn. Enn má nefna Júgóslaviu sem að vi'su er svo lánsöm að eiga einn þann visindamann sem frægastur hefur orðið á siðustu áratugum af baráttu við brenni- vfnið. Hann hefur m.a. komið því í kring að samtök fyrrver- andi drykkjumanna hafa sam- einast bindindishreyfingunni i landinu og tilheyra nú alþjóða- félagsskap góötemplara. Þjóðskipulag sósialismans hefur ekki enn sem komið er borið gæfu til að sigra áfengis- bölið og það hefur reynst aum- asta hjátrú að það geri slíkt sjálfkrafa. Aö svo komnu máli verður ekki meira rætt um þessa ræðu en fleira er umhugsunarvert I henni þó kyrrt sé látið liggja um sinn. Eirikur Briem: Rafmagnsskömmtun Landsvirkjunar 1 hinum miklu umræðum um raforkumál undanfarið hefur skömmtun Landsvirkjunar á raf- magni verið snar þáttur. Hefur þá ýmist verið rætt um virkjunar- mál í heild eða einstök atriði svo sem „orkuspár”, „tengingu Byggðalina”, leka úr Sigöldu- lóni”, isskolun við Búrfell” o.s.frv. Hér verður vikið að þess- um einstöku atriðum, en ekki virkjunarmálum i heild. Spá um orkuskort. Vitað var að skerða yrði af- gangsorkuna veturna 79/80 og 80/81, jafnvel í meðalvatnsári, og verður hér þvi aðeins fjallað um forgangsorkuna. Með hliðsjón af spám orkuspar- nefndar áætlaði Landsvirkjun á árinu 1978 að i lélegum vatnsár- um gæti skortur á forgangsorku I aflstöðvum hennar orðið 138 GWst veturinn 79/80 og 208 GWst veturinn 80/81 eða samttals 346 GWst. Gert var ráð fyrir, að Byggðali'nur væru tengdar og vissri takmarkaðri framleiðslu i Kröflu. Eins og gengur hafa þessar áætlanir raskast nokkuð innbyrðis, en heildaráætlunin virðist ætla að standast, þvi að veturinn 79/80 var skömmtunin á forgangsorku I aflstöðvum 107 GWst og áætlast nú i vetur, ef ekki tekst þvi verr til, um 242 GWst eða alls 349 GWst. Nú hafa vatnsár vissulega verið léleg, og sú skömmtun, sem orðið hefur að gri'pa til, kemur þvi ekki með öllu á tívart. E.t.v. má undanskilja þær 26 GWst, sem töpuðust við Búrfell vegna þess að leyfð var prtífun á ofni nr. 2 i Járnblendi- verksmiðjunni, en þetta má fremur kalla of mikla bjartsýni en gi'furleg mistök, eins og sumir segja. Byggðalinur. Þegar þess er gætt, sem að framan segir, og skylda Lands- virkjunar gagnvart notendum á eigin orkuveitusvæði höfö I huga, skyldi engan undra, þótt Lands- virkjun setti sérstakt ákvæði I samning um sölu á rafmagni inn á Byggðalinur, en samningurinn hefur gilt til eins árs I senn og nú siðast til hálfs árs. Þetta ákvæði er I stuttu máli það, að Rarik skuldbindur sig til þess að tryggja, að allar tiltækar oliu- stöðvar á samtengdu kerfi Vest- fjarða, Norður- og Austurlands séu keyrðar, þegar afl- eða orku- skortur er hjá Landsvirkjun. Viðskiptin hafa verið þannig, og er þá skömmtun vegna Kefla- vfkurflugvallar ekki meðtalin: Ár Orkusaia Skömmtun GWst. GWst. 1977 46,4 - 1978 71,5 - 1979 102,5 - 1980 110,9 3,3 1981 (áætl) 166,0 33,0 497,3 36,3 Reikna má út, að miðað við nú- virði spari þetta notendum Byggðali'na um eða yfir 20 millj- arði Gkr. nettó, og þá er ekki meðtalinn sá sparnaður, sem felst i þvi, að vatnsaflstöðvar viða um land hafa getað framleitt meira en ella vegna tengsla sinnu við Landsvirkjun. Landsvirkjun sýnist þetta sæmileg búbót fyrir notendur Byggðalina. Sigöldulón. Engum manni mun hafa dottið i hug, að Sigöldulón yrði meö öllu þétt án óhófslegs kostnaðar i stiflugerð. Þvi varð að fara bil beggja og áætla, hver lekinn yrði með þeirri stiflu, sem valin er. Sú áætlun hljtíðaði upp á 9 m3 /s miðað við vatnsborð 493 m y.s., en það er sú vantshæö, sem er að jafnaði haldið á vetrum til þess að eiga ónotaö rými, þegar bloti kemur I Tungnaá, en hann getur verið snöggur. Nú er það þvi miður svo, að lek- inn hefur reynst meiri en áætlaö var eða um 18 m3 /s, sem þýðir, að orkutapið á timabilinu október-april er um 54 GWst eða 27 GWst umfram áætlun. Þetta ber að harma, en ekki verður á það fallist að kalla þetta stórfelld mistök, eina af meginorsökum orkuskortsins og annað þvi um likt. TD samanburðar má minna á, að framleiðsla Landsvirkjunar á forgangsorku var 2521 GWst árið 1980. Reiknað er með, að vissar að- gerðir og náttúran sjálf muni smám samanleysa þetta vanda- mál að verulegu leyti, auk þess sem unnið er að þvi að auka rennsliö inn i Þórisvatn til bóta fyrir allar þrjár virkjanirnar. ísskolun við Búrfell. Með þessari skolun var reiknað i upphafi og þá einnig áhrifa hennar á framleiðslugetu. Vitað var að við hana yrði að búa, þar til nægar stiflur hefðu verið byggöar ofar i ánni. Einni þeirra er lokið við Sigöldu, önnur er i smiðum við Hrauneyjarfoss, og sú þriðja verður nú reist við Sultartanga. Ætti þá skolunin að vera að mestu úr sögunni, auk þess sem jafnframt fæst aukin miðlun við Sultartanga. Rekstraröryggið verður aö sjálf- sögðu annað og meira og sand- burður minni. Þtítt komið hafi erfið áhlup og skaði á stlflulokum stundum aukið vandann, má segja, að skolunin hafi náð tilgangi sinum. Að byrja á nægum ráðstöfunum i upphafi til þess að útiloka hana hefði verið fjárhagslega ógjör- legt. Skolunin er að sjálfsögðu mismunandi eftir árum, sen sem dæmi má nefna, að á árinu 1980 áætlast að I hana hafi farið 370 GL, sem er rúmlega einn þriðji af nýtanlegu geymslurými. Þetta samsvarar 97 GWst við Búrfell. Lokaorð. Af því, sem að framan segir, má ljtíst vera, að meginorsakir orkuskortsins eru hin erfiðu vatnsár og að Krafla skilar enn sem komið er mjög takmarkaðri orkuframleiðslu, en ekki þau atriði, sem rakin hafa verið að framan, eins og sumir vilja vera láta.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.