Tíminn - 30.06.1981, Qupperneq 8

8
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson. Elías Snæland Jóns-
son. Jón Helgason. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll
Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn:
Agnes Bragadóttir. Atli Magnússon. Bjarghildur Stefánsdóttir. Egill Helga-
son. Friðrik Indriðason. Fríða Björnsdóttir (Heimilis-Timinn). Halldór Valdi-
marsson. Jónas Guömundsson. Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson.
Kristín Leifsdóttir. Ragnar Orn Pétursson (iþróttir). utlítsteiknun: Gunnar
Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson. Guðjón Róbert
Agústsson. Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir:
Kristin Þorbjarnardóttir. Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15. Reykjavik. Sími:
86300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsímar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
4.00. Askriftargjald á mánuði: kr.80.00.—Prentun: Blaðaprent h.f.
Efling innlendrar
lyfjaframleiðslu
í umræðum um málefni islensks iðnaðar um
þessar mundir ber mest á tvennu: hugmyndum
um nýja stóriðju i tengslum við nýtingu islenskra
orkulinda og kröfugerð vegna erfiðrar sam-
keppnisaðstöðu sumra iðngreina við innfluttar
iðnaðarvörur.
1 forvitnilegu erindi, sem birt var i Timanum i
siðustu viku, kvað við annan tón. Þar benti Guð-
mundur Steinsson, deildarstjóri, á þá möguleika,
sem væru á eflingu lyfjaframleiðslu hér á landi,
en hlutur innlendra lyfja á heildarverðmæti
seldra lyfja hefur farið minnkandi með hverju
ári.
Guðmundur benti á, að innlendur lyfjaiðnaður
væri nauðsynlegur þáttur i heilbrigðisþjónustu
hverrar þjóðar, og sagði m.a.:
„Lyfjaiðnaður er i eðli sinu þannig, að hann
gæti hentað mjög vel við islenskar aðstæður ef
rétt er á málum haldið. Hráefni til lyfjaiðnaðar
verður að flytja til landsins, en þau eru oftast til-
tölulega ódýr miðað við fullunna vöru, eða aðeins
um 30% af heildarkostnaði. Það er einmitt þessi
mikla verðmætaaukning, sem gerir innlenda
framleiðslu lyfja svo sjálfsagða að furðulegt er,
að hún skuli ekki nú þegar vera orðin álitleg at-
vinnugrein hér á landi”.
Að sögn Guðmundar fylgja þvi margir kostir að
efla innlenda lyfjaframleiðslu aðrir en þeir að
veita landsmönnum aukið öryggi i lyfjamálum.
Þannig veiti innlendur lyfjaiðnaður erlendum
lyfjaframleiðendum samkeppni og stuðli að þvi
að halda lyfjaverði innan sanngjarnra verðlags-
marka og spari auk þess þjóðinni verulegan
gjaldeyri án þess að rikissjóður tapi tolltekjum
vegna aukinnar innlendrar framleiðslu.
Guðmundur segir ennfremur i grein sinni:
„Á islenskum lyfjamarkaði er fjöldi erlendra
lyfja, sem á tiltölulega stuttum tima er hægt að
staðla og hefja framleiðslu á hér á landi með
tækjakosti, sem að mestu leyti er til staðar nú
þegar. Hér er um nægilega stóran markað að
ræða til þess að hægt sé að leggja i nauðsynlegan
kostnað og verðlag þessara erlendu lyfja er þann-
ig að innlendur lyfjaiðnaður hefur góða sam-
keppnismöguleika.
Hvernig til tekst með þessi verkefni er að veru-
legu leyti háð þvi, hvort á skynsamlegan hátt tak-
ist að samræma átak innlendra lyfjaframleið-
enda til eflingar innlendum lyfjaiðnaði. Þörf er
frekari stefnumörkunarrikisvaldsum hvern hlut
það ætlar sér á þessu sviði og hver afskipti það
hyggst hafa af lyfjaiðnaði með lánum eða fjár-
framlögum”.
Á siðasta þingi fluttu fimm af þingmönnum
Framsóknarflokksins tillögu til þingsályktunar
um eflingu innlends lyfjaiðnaðar. í þeirri tillögu
var bent á ýmis bein framkvæmdaatriði, sem
gætu orðið innlendri lyfjaframleiðslu mikil lyfti-
stöng. Á siðustu dögum þingsins var samþykkt
tillaga um skipun nefndar til að gera itarlegar til-
lögur um eflingu innlendrar lyfjaframleiðslu.
Þeir, sem til þekkja telja, að ef vel sé að málum
staðið, gcti lyfjaiðnaður orðið mikilvæg atvinnu-
grein hér á landi. Þess vegna er þess að vænta, að
unnið verði fljótt og vel að þeirri tillögugerð, sem
Alþingi óskaði eftir. — ESJ
Vínandi úr
ostamysu
eftir Sævar Magnússon, mjólkurfræding
Siðustu þrjú ár hefur ostafram-
leiðslanhérlendis numið 3800-4000
tonnum árlega, eða allt að þre-
faldri innanlandsþörfinni, og
hefur aldrei fyrr verið svo mikil.
Orsökin er auðvitað veruleg og
vaxandi offramleiðsla mjólkur
þessi ár og ráðstafanir sem
gerðar hafa verið i þá átt að auka
vinnslu osts til útflutnings á
kostnað annarra útflutningsaf-
urða, sem ekki hafa gefið eins
mikið i aðra hönd á erlendum
mörkuðum.
Þótt málin hafi nú snúizt nokk-
uð á aðra vegu varðandi mjólkur-
framleiðsluna hefur þessi fram-
vinda eflaust vakið marga til
frekari umhugsunar um mögu-
leika á nýtingu mysunnar sem til
fellur i ostagerðinni.
Hvert þessara þriggja ára 1978-
1980 hefur verið varið allt að 40
milljónum litra af fitustaðlaðri
mjólk til ostagerðar, en mysu-
magnið, þ.e. sá hluti hráefnis-
ins sem ekki skilar sér i afurðinni
hefur ekki verið minni en 35-36
milljónir litra á ári að jafnaði,
þar af má slá föstu að „nýtan-
leg”, óþynnt mysa hafi numið 10-
12 milljónum litra.
Þótt i mysunni séu verðmæt
næringarefni er hagkvæm nýting
þeirra ýmsum annmörkum háð.
Mjólkurfituna sem ekki tekst að
binda i ostinum má endurvinna úr
mysunni með litlum tilkostnaði.
Eftir standa próteinin og
mjólkursykurinn, auk salta, en
magn þessara efna i ostamysunni
er svo litið að ábatasöm úrvinnsla
þeirra er háð stórvirkum tækjum
og miklu mysumagni á staðnum.
Þar hefur þrýstisiunartæknin
komið að góðu gagni erlendis, og
eins hafa hert viðurlög við meng-
un náttúrunnar með úrgangsefn-
um i frárennsli aukið mjög áhuga
á mysunýtingu siðustu ár.
Það hefur löngum þótt standa
flestum hugmyndum um mysu-
nýtingu hérlendis fyrir þrifum að
mysan fellur til i átta ostagerð-
um, sem dreifðar eru um allt
land. Með nýrri tækni gæti þó.
verið grundvöllur fyrir hagnýt-
ingu mysuefnanna i stærstu
mjólkursamlögunum, a.m.k. til
dýrafóðurs. Hérlendis er osta-
mysa eingöngu nýtt við vinnslu
mysuosts, en með þvi móti nýtist
aðeins litill hluti hennar. Afgang-
heimshöfin.
En nú er nýstárleg aðferð til
hagkvæmrar nýtingar mjólkur-
sykursins úr ostamysu orðin að
veruleika, þótt hún hefði e.t.v.
þótt fjarstæðukennd fyrir fáein-
um árum, þ.e. framleiðsla
vinanda úr mysu i stórum stii.
Tvær meiriháttar verksmiðjur,
önnur i Nýja-Sjálandi, hin i Ir-
landi, byggja nú starfsemi sina
alfarið á þessari vinnslu með
góðum árangri, eins og frá grein-
ir I erlendum fréttatilkynningum
og i þýzka mjólkuriðnaðarritinu
Deutsche Milchwirtschaft á sl.
ári. I Bandarikjunum og viðar er
þróunin sögð stefna i sömu átt.
Forsagan
Hugmyndin um vinnslu vin-
anda úr mysu er i sjálfu sér ekki
ný af nálinni. Erlendis munu
árangursrikar tilraunir i þá átt
hafa verið gerðar þegar fyrir
hartnær öld. Stórvinnsla var þá
ekki möguleg né hagkvæm. Ekki
er ég heldur grunlaus um að hér-
lendis hafi einnig verið gerðar til-
raunir til að umbreyta mysu,
einkum skyrmysu, i áfengan
drykk, auövitað af hreinum
visindaáhuga. Arangurinn hefur
eflaust verið mismunandi, eftir
þvi hvaða tegundir gersveppa
hafa verið að verki.
í báöum heimsstyrjöldunum
var vinandi unninn úr mysu i
nokkrum mæli, bæði i Evrópu og
Bandarikjunum. Var hann ýmist
notaður til drykkjar eða til að
drýja eldsneyti á vélar. Sem
dæmi má nefna að vestanhafs
voruframleiddir alls um 1 milljón
litrar af vinanda úr mysu árið
1945, en eftir strið lagðist þessi
vinnsla sem næst niður vegna ó-
hagkvæmni.
Efnafræðin
Vinnsla alkóhóls úr mysu
byggist á þvi að mjólkursykurinn
i mysunni getur gerjast i vinanda
og kolsýru. Þetta verður fyrir á-
hrif mjólkursykurgerjandi ger-
sveppa.
Alkóhól eru lifræn efnasam-
böndsem innihalda eina eða fleiri
OH-samstæður i sameindinni.
Með heitinu alkóhól er venjulega
átt við etýlalkóhól, með efnafor-
múluna C2H50H. Það telja
margir vel hæft til drykkjar,
helst þó i verulegri þynningu.
Drykkurinn þykir ekki sizt eftir-
sóknarverður vegna hinna um-
deildu áfengisáhrifa.
Metýlalkóhól, aftur á móti, oft
kaliað tréápiritus, hefur aðeins
eitt kolefnisatóm i sameindinni
(CH30H). Það var áður aðallega
unnið úr tré með þurreimingu en
er nú framleitt i efnaiðnaðinum i
stórum stil með sameiningu vetn-
is og koloxiðs. Tréspiritusinn
hefur einnig áfengisáhrif, sm þó
vara ekki lengi, þar sem hann er
banvænt eitur. Efnið hefur mikla
og vaxandi þýðingu i iðnaðar-
notkun, ekki siður en venjulegur
vinandi.
I skugga orkukreppunnar njóta
bæði þessi efni vaxandi vinsælda
sem orkugjafar eða iblöndunar-
efni i eldsneyti, en vinandi úr
mysu þykir nú svo góður að hann
má nota i framleiðslu úrvals á-
fengistegunda.
Carbery Milk Products
Það var árið 1977 að fyrirtækið
Carbery Milk Products i trlandi
tók að leita nýrra leiða til nýt-
ingarmjólkursykurs úr ostamysu
i risastórri ostagerð sem reist
hafði verið fyrir brezkt fjármagn
i greifadæminu Cork. Carbery-
ostagerðin, sem stendur syðst á
hinni fögru mjólkurauðugu eyju,
tók á móti um 220 milljón litrum
af mjólk til vinnslu árið 1977, en
það er næstum tvöfalt heildar-
mjólkurmagnið hérlendis sama
ár. Or mjólkinni voru framleidd
meira en 10.000 tonn af Cheddar-
osti, auk þess yfir 3.000 tonn af
mysudufti, 10.000 tonn af undan-
rennudufti, 500 tonn af smjöri úr
mysurjóma og 500 tonn af mysu-
próteini.
Þegar árið áður hafði verk-
smiðjan komið sér upp afkasta-
miklum þrýstisiunartækjum til
þess að aðskilja mysupróteinið
frá mjólkursykrinum og söltun-
um. En þegar hér var komið sögu
var markaðurinn fyrir mjólkur-
sykur orðinn mjög ótryggur og
annarra úrræða var þörf. Þar
sem mjókurbúið tilheyrir brezka
Grand Metropolitan Products,
sem m.a. rekur nokkrar áfengis-
eimingarstöðvar, þótti eðlilegt að
nýta þekkingu og reynslu þessara
systurfyrirtækja I áfengisiðnað-
inum. Árangur þeirrar samvinnu
er eimingarstöðin sem nú er not-
uð til.eimingar á gerjaðri mysu
og er fyrsta verksmiðjan þess-
arar tegundar i heiminum sem
jafnframt framleiðir fyrsta
flokks vöru. Afköstin eru 900