Tíminn - 18.10.1981, Blaðsíða 21

Sunnudagur 18. október 1981
á bókamarkaði
AF TRÖLLUM
OG FJÖLLUM
Guönin Helgadóttii’ og
Brian Pilkington: Ást-
arsaga úr fjöllunum. Ið-
unn 1981.
■ Þri'r aðilar eiga einkum heiður
skilinn fyrir þessa bók. Eðlilega
sjálfur höfundur „Ástarsögunn-
ar” trollslegu, Guðrún Helgadött-
ir, sem óefað er okkar frambæri-
legasti barnabókahöfundur um
þessar mundir. Að visu reynir
ekki mikið á krafta hennar hér,
þvi bókin er agnarsmá (þótt hún
fjalli um tröll!) og ákaflega ein-
föld að gerð. Nútima prenttækni
fyrir glæsilega útgerð á bókinni
og að svo vendilega sé hægt að
koma litrófinu ápappir. Enmest
lofá þó myndskreytandinn skilið,
Brian Pilkington, breskur mynd-
listarmaður sem er búsettur hér á
landi. Myndir hans af tröllum og
mönnum i umgjörð nátúrunnar
eru hrein listaverk iðandi af lifi,
litagleði og húmor. Reyndar eiga
þær inni að einhver listgagnryn-
andinn hlaði þær lofi af sérþekk-
ingu. Geðþekk tröll Brians eru
einsog sprottin úr islenskum hug-
myndaheimi og hæfa textanum
eins og kjaftur skel.
Sögukorn Guðrúnar Helgadótt-
ur er i beinu framhaldi af is-
lenskri hefð þjóð- og nátturu-
sagna. Af vættum sem byggja
náttúruna, tröllalifi, tröllkonu og
átta tröllabörnum sem verða að
steinum við sólarupprás, ekki
fyririllmennsku sakir heldur ást-
ar, þvi þetta eru góð tröll sem
ekki skjóta börnum skelk i
bringu. Og þótt þau steingervist
eru örlög þeirra langt i frá mein-
leg. 1 Ástarsögu úr fjöllunum er
það ágætt hlutskipti að verða
steintröll í fjölbreyttum búningi
árstiðanna, börnum til yndisauka
og spurnar. Helst má kannski
finna að náttúrufyrirbærum sem
Guðrún skrifar á reikning tröll-
anna — þau elda og það kemur
eldgos, þau þrifa og þá fellur
skriða, þau elskast og það kemur
jarðskjálfti o.sv.frv. Ekki það að
gamansamar kellingabækur i
þesum dúr ali á bábiljum meðal
barna og torveldi kennurum van-
þakklát störf, heldur hefði Guð-
rún mátt leggja meiri rækt við
sjálfa söguna af hinum geðþekku
trdlum sinum — Flumbru gömlu
og sonunum hennar iðilfriðu. En
vitaskuld gefa þessir útúrdúrar
um náttúruna listamanninum
Brjáni einstakt færi á aö bregða á
leik. Ennfremur verður þessi af-
staða Guðrúnar skiljanleg þegar
litið er á aö bókin er m.a. hugsuð
til Utgáfu áalþjóðavettvangi.
Það er i raun alveg gráupplagt.
Bókin er listaverk þar sem texti
og myndir renna saman i fallega
og skemmtilega heild. Hún svar-
ar fyllilega til hugmynda út-
lenskra um tsland semland eld-
fjalla, fallvatna, hæða og hóla,
trölla og óvætta og lýkur upp
barnsaugum fyrir lifandi náttúru.
Texti AstarsöguUr fjöilunum er
fyrst og fremst stilaður upp á
yngstu lesendurna. En ég held að
allir sem hafa augu í höfðinu ættu
að geta unað sér mæta vel við
myndir Brians Pilkington. Þeim
á ég satt að segja ekki orð til að
lýsa. eh.
fslensk bók
um Karpov
Gunnar Örn Haraldsson:
Karpov
Offsetfjölritunin hf.
■ Þessi bók skaust, okkur aö
óvörum, inn á skrifborðið til
okkar. An þess að nokkur vissi
af hefur Islendingur skrifað bók
um heimsmeistarann i skák, og
gefið hana út á eigin kostnaö. A
Gunnari Erni Haraldssyni vitum
við engin deili en hann segir i for-
mála að bókinni að hann hafi
unnið að henni siðastliðin þrjú ár
og aðallega notast við bækur,
skákblöð og blaðagreinar. Segir
hann: „Missagnir eru án efa ein-
hverjar i bókinni þótt ég hafi
reynt aö vinna hana eftir bestu
getu. Ég vona að menn meti vilj-
ann fyrir verkið og hafi ánægju af
bokinni.”
Fyrsta missögnin er á blaðsiðu
eitt, þar sem stendur að Karpov
hafi verið lengi giftur og eignast
dóttur árið 1971. Þetta er ekki
rétt, nema Gunnar örn Haralds-
son hafi aðgangt að betri upplýs-
ingum en allir aðrir sem skrifað
hafa um Karpov — Karpov gekk
ekki i hjónaband fyrr en fyrir ör-
fáum árum og með henni Irene
son, sem að sjálfsögðu heitir
Anatóli. Er það reyndar tekið
fram siðar i bókinni.
Að öðru leyti sýnist mér höf-
undurinn ekki þurfa að blygðast
sin fyrir missagnir. Aö_ sönnu
mætti ýmislegt vera nákvæm-
ara, þaö er eins og við er að búast,
og stundum um álitamál að ræða.
Höfundurinn stiklar mjög á stóru
en tekst þóað koma fyrir miklum
fróöleik sem skákáhugamenn
hafa hingað til ekki átt á einum
stað. Hann rekur öll mót eða
keppnir sem Karpov hefur tekið
þátt iog segir allýtarlega frá úr-
slitunum en fyrir minn smekk
mættu þó úrslitin vera nákvæm-
ari, til að mynda að birtar væru
stöðutöflur. Það er ágætur kostur
þessarar óvæntu bókar að tals-
vert er sagt frá upphafsárum
Karpovs og raktar nokkrar af
hans fyrstu skákum. Eitt atriöi
sem Gunnar örn virðist ekki vita
um, er skemmtilegt — nefnilaga
að Karpov lærði mannganginn,
einsog Capablanca á þvi að horfa
á aðra tefla. Það er fátitt sem
kunnugt er.
100 skákir.
Það munu vera um það bil eitt
hundrað skákir sem birtar eru i
bókinni og langflestar með ein-
hverjum skýringum. Ekki veit ég
hvort Gunnar örn hefur sjálfur
skýrt skákirnar en sums staöar
hefur þóhann fengið skýringar að
láni frá öðrum og stöku skákir eru
birtar athugasemdalaust. Það
virðist vera ögn handahófskennt
hvaða skákir eru teknar með i
bókinni, þó flestar bestu skákir
heimsmeistarans séu vissulega
til staðar, og eins hefði verið
skemmtilegra ef birtar hefðu ver-
ið allar tapskákirnar — a.m.k.
siðan Karpov varö heimsmeist-
ari. Eitt sinn var gefin út bók með
öllum tapskákum Capablancas en
þær voru sem kunnugt er ekki
margar.
Þetta er sem sagt dálitið
athyglisverð bók — Karpov er
alla vega allrar athygli verður.
Bókin hefur ekki farið hátt hingað
til en höfundurinn á þó tvimæla-
laust þakkirskildar fyrir framtak
sitt. Það er sjaldan sem einstakir
skákmenn eru kynntir fyrir
Islendingum á þennan hátt, og
mætti vera gert meira af þvi.
Hvar er til dæmis timaritið Skák?
Ég hygg að margir skákáhuga-
menn geti haft bæði gagn og
gaman af þessari bók, sér i' lagi
þeirsem ekki hafa aðgang að er-
lendum tungumálum. Þvi á hún
allt annað skiliö en að falla i
gleymsku og dá. Reyndar finnst
mér bókin heföi mátt vera vand-
aðri — eitthvert bókaforlaganna
hefði átt að taka hana upp á sina
arma. En út er hún komin og ekki
nema gott eitt um það að segja.
—»j-
■ Bækurnar hér að ofan eru fengnar hjá Bókabúð Máls og
menningar.
H.G.WELLS
ASHORT HISTORYOF
THEWORLD
Samuel Butler:
TheWavof
All Flesh
Penguin English
Library 1980
■ Vel gæti ég trúað, og það er
svo sem staðfest af heimild-
um, að The Way of A11 Flesh
hafi vakið mikið irafár þegar
hún var fyrst gefin út á Eng-
landi árið 1903, en þá voru
reyndar liðnir tveir áratugir
frá því hún var skrifuð.
Viktoriu-timinn i þvi landi er
löngum kunnur fyrir stifni og
formfestu, Samuel Butler
tætir i' sig öll þau tabú og allar
hefðir sem sæmandi þóttu, af
glaöhlakkalegu miskunnar-
leysi. Hann var alla tið um-
deildur með ágætum, setti
m.a. fram þá skemmtilegu
kenningu að höfundur Hom-
ers-kviöa heföi verið kven-
maður, ogsamtimamenn hans
áttu oft erfitt með að láta sér
hann lynda. Bókin er að
sjálfsögöu ekki jafn byltingar-
kennd nú og hún var, en það
má lesa hana bæði sem heim-
ildum Viktoriu-timann og sem
hreina og beina skemmtibók,
fulla af sérenskri hæðni og
kaldhæöni. Geta má þess að
bókin er i vegamiklum atr-
iðum byggð á lifi Butlers
sjálfs.... Ekki verra að vita
það.
H.G. Wells:
\ Short History
ol' the World
Pelican 1980
■ Wells var i eöli sinu fremur
maður nitjándu aldarinnar en
hinnar tuttugustu. Hann fædd-
ist 1866 en þessi bók kom fyrst
út árið 1922. I henni gerir
Wells tilraun til að rekja ger-
valla söguna frá þvi líf kvikn-
aði og fram á hans daga —
segir sig sjálft að það er held-
ur betur stiklað á stóru. Er
Wells gaf bókina út voru bæði
fornleifarannsóknir og
almenn sagnfræðikomin á það
stig að bókin er nútimaleg að
umfjöllun og áherslum, hins
vegar sver hún sig i ætt við
sagnfræöirit 19. aldar að stil
og uppbyggingu. Og þar er
helsti kostur þessarar bókar
nú til dags, þegar siðari tima
sagnfræöi hefur mótað frekar
það sem gerðist i fortiðinni.
Bókin er frábærlega stiluð og
óskaplega skemmtileg af-
lestrar, það varilla gert af út-
gefendum hennar að færa
hana til nútimans án samráðs
viö Wells dauðan.
NELSON DE MILLE
AdThCRW
BY THE RiVERS OF BABYLON
CflTHEDRHL
Nelson De Mille:
Cathedral
Panther/
Gran>ada 1981
■Hér er splúnkunýr reyfari
sem selst hefur einsog heitar
lummur beggja vegna
Atlantshafsins. De Mille, sem
áður ritaöi By the Rivers of
Babylon, segir hér frá irskum
terroristum.útsendurum IRA,
sem taka á sitt vald Dóm-
kirkjuna Heilags Patreks i
New York og halda þar nokkr-
um gislum.Sem sagt, brenni-
depilsbók um þessar mundir.
Það er lýst samskiptum
skæruliöanna og lögreglu-
mannanna se.m umkringja
kirkjuna, og má ekki á milli
sjá hvorir eru verri. Bókin er
alllöng, og Nelson De Mille
mun seint fá verðlaun fyrir
pennafærni en hann kann á
hinn bóginn að skrifa spenn-
andi bók, það er fyrir öllu, lýs-
ir ágætlega álaginu eftir þvi
sem á líður og blóöugu upp-
gjörinu i lokin.
The White Hotel
Penguin 1981.
■ Þessi bók varð alveg óvart
metsölubók. Hún er eftir ung-
an breskan rithöfund, jafn-
vigan á prósa og ljóð, en vakti
ekki athygli að marki fyrr en i
Ameriku nú i sumar. Þar
skaust hún öllum að óvörum
upp á metsölulista. En hún
hefur margt til að bera, ekki
sist skemmtilega uppbygg-
ingu. Muna einhverjir eftir
Sigmund Freud? — sál-
fræðingnum sem skrifaði
,,case histories”, sjúkdóms-
lýsingar, sem enn teljast vera
á við bestu reyfara að spennu.
Þessi bók læst einmitt vera
slik sjúkdómalýsing. Af sjálfu
leiðir að hún er full með sál-
fræðilegum skirskotunum,
víða sögð á táknmáli Freud,
full af útUrdúrum o.þ.h. en á
endanum fellur þó allt i ljúfa
löð.Eða þannig. Auðvitað eru
lausir endar. En þetta er at-
hyglisverð bók, mjög svo.
THEEPIC
SIEGE M0VEL
OF
0URTIME
D.M. Thomas: