Fréttablaðið - 21.05.2008, Blaðsíða 8

MARKAÐURINN 21. MAÍ 2008 MIÐVIKUDAGUR8
S K U G G A B A N K A S T J Ó R N
S
eðlabankanum hefur alls
ekki tekist að ná tökum
á verðbólguvæntingun-
um. Hann hefur tekið þá
afstöðu að elta gengið,
sem er helsti áhrifavaldur í
einkaneyslu og væntingum neyt-
enda. Það er engin leið að stjórna
fljótandi gengi, sérstaklega ekki
lítilli mynt á borð við
krónuna á frjálsum fjár-
magnsmarkaði,“ sagði
Ásgeir Jónsson, for-
stöðumaður Greiningar-
deildar Kaupþings, á
fyrsta fundi skugga-
bankastjórnar Mark-
aðarins, sem efnt var
til í salnum Þingholti á
Hótel Holti síðast liðinn
föstudag.
Ásgeir bendir á að
þetta sé í þriðja sinn
á tíu árum sem verð-
bólgan hlaupi upp
vegna þess að gengið
gefi svona hratt eftir.
„Síðast 2006 og þar áður
2001 án þess að Seðla-
bankinn fengi miklu um
það ráðið og sprengdi
um leið öll markmið
bankans. Þetta er kall-
að gengisleki og hefur
meðal annars þau ein-
kenni að gengisbreyt-
ingin kemur mjög fljótt
fram í verðlaginu, eins
og gerst hefur mjög hratt núna.
Þetta er auðvitað engin tilviljun
og sýnir að Seðlabankinn hefur
því miður ekki stjórn á verð-
bólgumarkmiðunum. Um leið af-
hjúpast ákveðnir gallar í íslenska
fjármálakerfinu sem þarf að tak-
ast á við nú þegar, til dæmis með
því að íbúðalánasjóðir hætti að
vinna gegn markmiðum Seðla-
bankans.“
Ásgeir telur litla hækkun á
víxlverkun launa og verðlags,
en Seðlabankinn hefur varað við
þeirri hættu. „Hér er að verða
mjög hröð kólnun með uppsögn-
um. Við horfum fram á töluverð-
an slaka á vinnumarkaði strax í
haust án þess að það sjáist beint
í atvinnuleysistölum. Fólk skráir
sig ekki á atvinnuleysisskrá fyrr
en í algera nauð rekur. Í miklu
atvinnuleysi fer ekki mikið fyrir
háum launakröfum og ég tel að
við gætum fremur horft fram á
lækkun launa þegar líður á vetur-
inn.
Seðlabankinn tekur þess vegna
gríðarlega áhættu með hávaxta-
stefnu sinni, sérstaklega þegar
litið er til þess að nú geisar fjár-
málakreppa á erlendum mörk-
uðum með mjög takmörkuðu að-
gengi að fjármagni, ekki aðeins
fyrir okkur Íslendinga heldur
alla.
Það hefði verið hægur leikur
að taka þann mikla afgang af
ríkis sjóði sem verið hefur á
undan förnum árum og fjárfesta
fyrir hann erlendis í skulda-
bréfum. Með slíkum aðgerðum
hefði verið auðvelt að byggja
upp sterkan varaforða. Fyrir
tveimur árum kom skörp aðvör-
un; bankarnir tóku mark á henni
og byggðu upp sterkar gengis-
varnir, en ríkið ekki.
Sjálfsagt nær Seðlabank-
inn aldrei þeim styrk að verða
raunverulegur lánveitandi til
þrautavara fyrir erlenda starf-
semi bankanna, en það sem hann
getur gert er að halda krónunni
markaðs hæfri. Hún er glugginn
að íslenska fjármálakerfinu; ef
hann frýs eins og gerst hefur
að undanförnu eru allar íslensk-
ar fjármálaeignir um leið frosn-
ar. Það er ekki ástand sem hægt
er að una við,“ segir Ásgeir enn
fremur.
BRÝNT AÐ ENDURSKOÐA PEN-
INGAMÁLASTEFNUNA
Edda Rós Karlsdóttir, forstöðu-
maður greiningardeildar Lands-
bankans, fagnar aðgerðum Seðla-
bankans og norrænu seðlabank-
anna frá því á föstudag og telur
þær skipta miklu máli. „Það er
auðvitað geysilega mikilvægt að
nú þegar hafi verið tilkynnt um
gjaldeyrisskiptasamninga við
þrjá seðlabanka og að meira sé í
pípunum. Það er nokkuð sem við
höfum kallað eftir og er til þess
fallið að styrkja Seðlabankann,
auka trúna á kerfið og hjálpa því
að bjarga sér sjálft, ef þannig
má að orði komast. Um leið er
ljóst að aukið aðgengi að fjár-
magni losar um í öllu hagkerfinu
og minnkar þannig líkur á alvar-
legri kreppu,“ segir hún.
Að sögn Eddu Rósar er tölu-
verð hætta fyrir hendi á alvar-
legri kólnun, en þó ekki hægt
að merkja það enn af hagvísum.
„Það vantar skýrari samantekt á
fjárfestingaráformum; að mínu
viti hefur verið slegið slöku við
að safna gögnum til þess að auð-
veldara sé að vita hvenær og
hvernig eigi að bregðast við.
Þá hefur Seðlabankinn verið of
tregur að tjá sig um einstakar
aðgerðir eða verk stjórnvalda.
Ég tel að það séu mistök, slíkir
aðilar eiga tvímælalaust að skipt-
ast á skoðunum frammi fyrir
opnum tjöldum.“
Forsætisráðherra hefur boðað
endurskoðun eða úttekt á pen-
ingamálastefnunni og Edda Rós
telur brýnt að sú úttekt hefjist
fyrr en síðar. „Að mínu mati hafa
menn ekki verið nægilega opnir
fyrir þeim möguleikum sem þó
eru fyrir hendi. Kannski er ein
ástæðan hvernig við byggjum
upp okkar kerfi, hverjir sitja í
bankastjórninni. Við hefðum
þurft að beita öðrum aðgerðum
og hefðum ekki þurft að vera
svona nísk; það hefur ekki verið
vilji til að byggja upp skulda-
bréfamarkað sem virkaði í reynd
og myndi þannig treysta verð-
myndun á markaði. Það hefur
síðan orðið til þess að Seðlabank-
inn hefur meira að segja sjálf-
ur átt í erfiðleikum með að láta
sína vexti virka úti í kerfinu. Við
höfum verðtryggt kerfi, þannig
að þetta er sérstaklega erfitt á Ís-
landi. Þetta þarf allt að skoða og
fyrr en síðar.
Til lengdar er hins vegar mikil-
vægt að horfa framhjá þeim
Fundur settur í
skuggabankastjórn ...
Ekki er ástæða til að hækka vexti og stutt er í
að hratt lækkunarferli geti hafist, þar sem hætta
sýnist á ofkólnun hagkerfisins. Þetta er niður-
staða fundar fjögurra valinkunnra hagfræðinga í
skuggabankastjórn Markaðarins sem komið hefur
saman til stýrivaxtaákvörðunar í undanfara slíkrar
ákvörðunar hjá Seðlabanka Íslands. Björn Ingi
Hrafnsson og Björgvin Guðmundsson, ritstjórar
Markaðarins, sátu fyrsta fund bankastjórnar innar
og rituðu fundargerð, þar sem meðal annars er
vikið að ástandi og horfum, hættu á launalækkun-
um á næstunni og fjallað um stöðu Seðlabankans
sem lánveitanda til þrautavara.
„Ég tel að Seðlabankinn eigi ekki að hækka vexti. Í fyrsta lagi
eru vextir komnir upp í 15,5 prósent og ég tel að hagkerfið
muni kólna mjög hratt. Kólnunin verður jafnvel hraðari en við
höfum verið að spá.
Gengi krónunnar féll vegna tæknilegra atriða á gjaldeyris-
markaði, það er skorti á seljanleika. Það má velta fyrir sér
hvort rétt hafi verið að hækka vexti vegna þess að þeir settu
upp ákveðinn leik þar sem seðlabanki hækkar vexti gegn spá-
kaupmönnum. Þetta er leikur sem hefur átt sér stað í öðrum
löndum og endar alltaf þannig að hagkerfið lendir mjög illa í
því. Það er hins vegar erfitt að lækka stýrivexti nú miðað við
hvað verðbólgan er mikil og krónan undir miklum þrýstingi.“
Skortur á seljanleika
ÁKVEÐIN MISTÖK Ásgeir segir það hafa verið ákveðin mistök að hækka vexti.
Á S G E I R J Ó N S S O N
„Ég held
verið að s
og á þann
sent of l
hækka ve
ræðum þ
ársfjórðu
Ég tel a
peningum
þau vanta
móti til a
Lít
ÓVISSA FR
vaxtahækku
N I Ð U R S T A Ð A : Ó B R E Y T T I R S T Ý R I V E X T I R N I Ð
Það hefði verið hægur
leikur að taka þann
mikla afgang af ríkis-
sjóði sem verið hefur
á undanförnum árum
og fjárfesta fyrir hann
erlendis í skulda-
bréfum. Með slíkum
aðgerðum hefði verið
auðvelt að byggja upp
sterkan varaforða.
Fyrir tveimur árum
kom skörp aðvörun;
bankarnir tóku mark á
henni og byggðu upp
sterkar gengisvarnir,
en ríkið ekki.