Fréttablaðið - 06.08.2008, Blaðsíða 13

MARKAÐURINN 13MIÐVIKUDAGUR 6. ÁGÚST 2008
F R É T T A V I Ð T A L
G
ott er að fá yfir sumartímann
ráðrúm til að meta aðstæður
og velta fyrir sér hvert stefnir
í efnahagsmálum, að mati Árna
Páls Árnasonar þingmanns.
Hann segir hins vegar ljóst að í haust
hljóti að vera tími aðgerða og skýrrar
stefnumörkunar á sviði stjórnmálanna.
„Ég get tekið undir margt sem fram kom
í viðtali Markaðarins við þingmennina Ill-
uga Gunnarsson og Bjarna Benediktsson í
nýliðnum mánuði og deili sumum áhyggj-
um þeirra. Um leið er ég sammála því sem
Þórarinn V. Þórarinsson [lögfræðingur og
fyrrum framkvæmdastjóri Vinnuveitenda-
sambandsins] og Ari Skúlason [hagfræð-
ingur sem áður var hjá Alþýðusamband-
inu] sögðu í síðasta blaði um að nú þurfi
pólitíska leiðsögn um hvert skuli halda,“
segir Árni Páll.
Þjóðin stendur ekki frammi fyrir al-
mennri krísu í efnahagslífinu og innvið-
ir atvinnulífsins eru almennt sterkir, að
mati Árna Páls. „Höfuðvandinn lýtur að
lausafjárkreppunni og hvernig hún leggst
þyngra á okkur en önnur ríki.“ Ástandinu
segir hann mega líkja við inflúensu, sem
þyngst leggist á þá sem veikir séu fyrir.
„Hér hafa verið veikleikar, svo sem sú stað-
reynd að bankakerfið er margfalt stærra
en geta Seðlabankans til að verja það. Þetta
höfum við vitað árum saman, en ekki hafst
að meðan vel áraði. Núna þegar á bjátar
erum við hins vegar berskjölduð fyrir af-
leiðingunum.“
STJÓRNARSÁTTMÁLASJÁLFSTÝRINGIN
GENGUR EKKI Í FJÖGUR ÁR
Lausnir til lengri tíma segir Árni Páll
þurfa að miða að því að draga úr áhrifum
lausafjárkreppunnar, en það verði best
gert með mörkun skýrrar stefnu sem auki
tiltrú á íslenskt efnahagslíf, jafnt innan
lands sem utan og skapa þannig forsend-
ur fyrir hraðri lækkun stýrivaxta. „Marg-
ir telja ekki hægt að horfa til langtíma-
stefnumörkunar nú vegna þess að við
þurfum að komast út úr þessum öldudal.
En til að komast út úr öldudalnum þurfum
við að skýra hvert við stefnum. Seðlabank-
inn mun eiga mjög óhægt um vik að lækka
vexti á meðan að óvissa ríkir um langtíma-
stefnu á sviði peningamála. Ég held að það
sé mjög óraunsætt að ætla að við komumst
út úr þessum aðstæðum án þess að segja
hvert við ætlum til lengri tíma.“ Verði
það ekki gert óttast Árni Páll að haldið
verði við óvissuástandi, með tilheyrandi
vantrú á Seðlabankann og peningamála-
stefnu þjóðarinnar. „Hvernig í ósköpun-
um eiga útlendingar að hafa tiltrú á pen-
ingamálastefnunni ef við erum sjálf búin
að tilkynna að við ætlum í endurskoðun á
henni, en erum ekki byrjuð á þeirri endur-
skoðun og gefum engar vísbendingar um
hvert við ætlum að stefna til lengri tíma
litið? Það eru engir útlendingar nógu vit-
lausir til að trúa einhverju sem við trúum
ekki sjálf,“ segir hann.
Langtímastefnumörkun er, að mati Árna
Páls, vegvísirinn út úr þeim brimskafli
sem nú er við að etja í efnahagsmálum.
Telur hann þar komið að grundvallar-
spurningunni um hvort ríkisstjórnin geti
tekist á við nýjar aðstæður. „Hér höfum
við byggt á þeirri hefð að meirihluta-
stjórnir taka einfaldlega á þeim vanda-
málum sem upp koma á kjörtímabilinu og
leysa þau. Í sumum löndum er stjórnar-
umgjörð veikari og menn telja sig stund-
um þurfa að sækja umboð til þjóðarinn-
ar til að takast á við nýjar aðstæður. Af
hálfu Samfylkingarinnar er að minnsta
kosti ekkert sem stendur í vegi fyrir því
að takast á við þessar aðstæður. Við vör-
uðum við þeim og bentum á lausnir fyrir
síðustu kosningar,“ segir hann og kveðst
ekki vantreysta meðstjórnarflokknum í
þessum efnum. „Það hefur verið einkenni
Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn að rísa
undir því að takast á við nýjar aðstæður,
hvaða skoðanir sem við sem ekki erum
sjálfstæðismenn höfum haft á þeim að-
gerðum. Oft hefur það verið gert með að-
dáunarverðum hraða og sé ég því ekkert
til fyrirstöðu að ríkisstjórnin takist nú á
við þetta úrlausnarefni, rétt eins og önnur.
Menn geta ekki bara búið til stjórnarsátt-
mála og sett svo á sjálfstýringu í fjögur
ár,“ segir hann og bendir á að sitjandi rík-
isstjórn hafi rúman meirihluta og því alla
burði til að takast á við erfið mál.
ENGIN ÞJÓÐ HEFUR SÓTT UM
EVRÓPUSAMBANDSAÐILD Í UPPSVEIFLU
„Ég held við getum ekki ýtt því undan
okkur mikið lengur að segja hvert við
stefnum til lengri tíma og tel kostina í
raun bara vera tvo.“ Árni Páll segir annan
möguleikann að reyna að búa krónunni
umgjörð sem haldi til langframa. „Velj-
um við þann kost er mjög óvíst um árang-
ur. Líkt og Bjarni Benediktsson benti á í
Markaðnum er ekkert sem bendir til þess
að ávinningurinn af því að halda úti krón-
unni vegi upp á móti tjóninu sem af henni
er. En ef við ætlum þessa leið verðum við
að marka nýja umgjörð um peningamála-
stefnuna nú þegar. Strax í þingbyrjun
þarf þá að breyta lögum um Seðlabankann
og styrkja stofnanastrúktúrinn í kringum
mörkun peningamálastefnunnar, svo sem
með því að setja á fót peningamálaráð líkt
því sem tíðkast hjá þeim Seðlabönkum
sem framast standa, með aðkomu bestu
hagfræðinga sem völ er á. Jafnframt þarf
þá að skýra stjórnunarlega ábyrgð í Seðla-
bankanum og hafa einn bankastjóra sem
sætir ábyrgð ef framkvæmd peningamála-
stefnunnar stenst ekki viðmið. Við þurfum
þá líka að setja okkur markmið um stöð-
ugleika, þá væntanlega Maastricht-skil-
yrðin, og beita harðari peningamálastefnu
og aðhaldssamari stefnu í ríkisfjármál-
um en önnur ríki með stöðugri gjaldmið-
il geta leyft sér. Árangurinn er hins vegar
óljós og kostnaður kann að verða gríðar-
legur,“ segir hann. Miðað við það álag sem
verið hefur á lántökur ríkisins og kostn-
að bankanna af gengisvörnum, telur Árni
Páll að árlegur kostnaður ríkis og banka
við gengisvarnir nú geti verið í kringum
hundrað milljarða króna, sem bætist við
þá 70 milljarða sem hingað til hefur verið
talið að það kosti okkur að halda úti gjald-
miðlinum. „Það er þá eins gott að menn
séu vissir um árangur af því að reka þessa
krónu.“
Hinn valkostinn segir Árni Páll að marka
mjög fljótt þá stefnu að fara inn í gjald-
miðilssamstarf. „Ef það er trúaratriði fyrir
einhverja að vilja fremur vera hornkerling
og ráða engu í slíku samstarfi, þá getum
við svo sem eytt einhverjum vikum í að
kanna hvort pólitískur vilji er innan ESB
fyrir lausn í ætt við þá sem Björn Bjarna-
son hefur stungið upp á.“ Árni er þó vantrú-
aður á þá leið, enda myndi í henni felast að
Ísland fengi frekari réttindi og meira svig-
rúm en mörg ríki sem þegar væru orðnir
aðilar. „Það þarf hins vegar að liggja fyrir
að ef þessi leið reynist ófær verði fundnar
aðrar leiðir til að bindast evrópsku gjald-
miðlasamstarfi. Það væri þá upptaka evr-
unnar með þeim hætti sem reglur Evr-
ópusambandsins kveða á um,“ segir hann
og vísar á bug vangaveltum um að ekki sé
hægt að sækja um aðild á tímum veikleika
í efnahagslífinu. „Ég held ekki að nokkur
þjóð hafi sótt um aðild í uppsveiflu. Allar
held ég hafi sótt um til að auka stöðugleika
og bæta efnahagslega stöðu. Ef það er eitt-
hvað sem Evrópusambandið gerir vel, þá
er það að skapa grunn fyrir efnahagsleg-
an stöðugleika.“
Ákvörðun um aðildarumsókn að Evrópu-
sambandinu er mikilvægur þáttur í að end-
urheimta stöðugleika. Hún hefur þann ótví-
ræða kost að skapa fyrirsjáanleika og auð-
veldar þar með Seðlabankanum hraðari
lækkun stýrivaxta í kjölfarið. „Fljótlega í
aðildarferlinu komumst við inn í ERM-II
gengissamstarfið og fáum þar með mögu-
leika á stuðningi frá Evrópusambandinu
til að verjast gengisóstöðugleika. Þar með
væri kominn aukinn stuðningur við fjár-
málakerfið og bankana, þannig að löngu
áður en við værum búin að taka upp evruna
værum við komin með þá fjármálalegu um-
gjörð sem þarf til að treysta við efnahags-
legan stöðugleika.“
Árni Páll segir tíma til kominn að ís-
lenskt atvinnulíf og heimili geti gert lang-
tímaáætlanir og reiknað með eðlilegum
vöxtum og sjálfbærum, hóflegum hag-
vexti. „Þessi séríslenska aðferð að demba
ítrekað kjaraskerðingu á saklaust fólk til
að rétta af veikleika í efnahagstjórninni á
að heyra sögunni til. Íslenskur almenning-
ur er nú skuldsettari en nokkru sinni fyrr
og þolir ekki þennan séríslenska „sveigjan-
leika“ lengur.“
VILL LEGGJA LÍNUR Í HAUST Árni Páll Árnason, þingmaður Samfylkingarinnar, kveðst deila sumum þeim
áhyggjum sem Illugi Gunnarsson og Bjarni Benediktsson, samþingmenn hans úr Sjálfstæðisflokki, hafa af þróun
efnahagsmála hér. Hann segir ljóst að leita þurfi samstarfs við Evrópusambandið í gjaldmiðilsmálum.
MARKAÐURINN/GVA
Með stefnuleysi er
vandanum viðhaldið
„Ef það er eitthvað sem Evrópusambandið gerir vel, þá er
það að skapa grunn fyrir efnahagslegan stöðugleika,“ segir
Árni Páll Árnason, þingmaður Samfylkingar. Hann segir rík-
isstjórnina þurfa að marka nýja langtímastefnu með hliðsjón
af breyttum aðstæðum. Allt bendi til evrópsks gjaldmiðlasam-
starfs. Árni Páll vill slá á fingur orkufyrirtækjanna og endur-
vinna tiltrú almennings á orkuvinnslu. Óli Kristján Ármannsson
viðskiptaritstjóri ræddi við Árna Pál.
Fleiri stoða er þörf
„Fleiri stoðir þarf undir efnahagslegan stöðugleika hér en geng-
isstöðugleika,“ segir Árni Páll Árnason þingmaður. „Gætar
þarf þess mjög vel að ekki frjósi á húsnæðismarkaði. Auðvitað
á ekki að viðhalda innistæðulausri eignaverðsbólu, en á mark-
aðnum þarf engu að síður að viðhalda seljanleika eigna, þannig
að ekki verði á honum alkul. Að því leyti voru aðgerðirnar sem
gripið var til í júní skynsamlegar,“ segir hann.
Um leið segir Árni Páll að koma þurfi mun skýrar fram
möguleikum þjóðarinnar og hlutverki sem orkuútflutnings-
lands. „Þar eigum við nokkuð verk óunnið. Almenningur er
frekar andvígur virkjunum. Þar held ég að fyrst og fremst sé
um að kenna fruntaskap og tillitsleysi stóru orkufyrirtækjanna
í garð almennings og umhverfisins. Ég held einfaldlega að al-
menningur líti á orkufyrirtækin sem ríki í ríkinu sem virði
hvorki samskipta- né umgengnisreglur,“ segir hann og telur
fyrsta skrefið í að auka tiltrú almennings á orkuöflun í sátt við umhverfið vera að
Orkuveita Reykjavíkur biðjist afsökunar „á spellvirkjum sínum á Hellisheiði“, sem
blasi við hverjum manni. „Og útskýri hvernig hægt sé að haga jarðvarmavirkjun í
framtíðinni án svona óskapnaðar.“ Þá telur Árni Páll að Landsvirkjun verði að temja
sér prúðmannlegri framkomu í samskiptum við bæði landeigendur og stjórnvöld.
„Ég held að almenningur líti svo á að ekki sé hægt að sleppa þessum villingum laus-
um og þess vegna sé best að banna allar virkjanir,“ segir hann og telur nauðsynlegt
að koma málum í þann farveg að ekki sé verið að ívilna stóriðju á kostnað annarra
atvinnugreina í landinu með því að orkufyrirtæki geti nýtt sér ríkisábyrgð á fjáröfl-
un til þeirra verkefna. „Orkuverð á einfaldlega að vera uppi á borði og allar þessar
ákvarðanir teknar á viðskiptalegum forsendum.“
Eins segir Árni Páll nauðsynlegt að styðja við bakið á fjármálakerfinu og telur van-
hugsað að ætla bönkunum að „minnka um stund“ eða að þeir eigi að flytja hluta starf-
semi sinnar úr landi. „Ég held þetta sé niðurskurðaraðferð ekki ósvipuð og hjá systr-
um Öskubusku, sem skáru burt tá eða hæl til að passa í skó sem hentaði þeim ekki. Ef
við skerum arðbærustu einingarnar burt, til að efnahagslífið henti betur fyrir krón-
una er hætt við að gönguferð íslensks samfélags og ónýtrar krónu verði bæði sárs-
aukafull og blóði drifin. Það er betra að sníða sér einfaldlega stakk eftir vexti.“
ÁRNI PÁLL ÁRNASON