Tíminn - 07.01.1983, Síða 12

FÖSTUDAGUR 7. JANÚAR 1983
12
hehn ilisfírh in ri
urnsjón: B.St. og K.L.
Meðstjörnuríaugum
og „blóm í glugga”
hvað væri að gerast í þessu landi.
Hingað kæmu hvað cftir annað hópar
útlendinga til vinnu, en réttur þeirra
væri oft fyrirborðborinn og ekki allt
eins og lýst hafði verið í upphafi.
Meira að segja ekkert hirt um að
útvega fólkinu atvinnuleyfi, sem ætti
að vera mcð því fyrsta, þó ekki væri
nema til þess að tryggja að hér sé ekki
fullt af útlendu vinnuafli leyfislaust, á
meðan íslendingar sjálfir geta átt eftir
að ganga vinnulausir.
ekki að bera á borð órökstuddar
ásakanir, og hafa ekkert skriflegt í
höndunum. Ef mál er kært - glæpur
eða bara smásamningsbrot - er það
víst skylda þess sem kærir að sanna sitt
mál. Menn eru „saklausir" á meðan
brot þeirra hefur ekki verið sannað.
Ekki eitt orð um það hjá einum eða
neinum að stúlkurnar gætu haft á réttu
að standa þótt ekki verði það nokkurn
tíma sannað.
St'minn heldur áfram að hringja.
■ Fríða Björnsdóttir er sjálf víðfræg blómakona. Hún gæti vafalaust dundað sér,
þarseni „lifandi hlóm væru ígluggum“. (Tímamynd Ella)
■ Fríöa Björnssdóttir var
biaöamaður á Tímanum í 20 ár,
en hætti fyrir rúmu ári. Hún
starfar nú á vegum Blaöamanna-
félagsins og er auk þess eins
konar „farandverkamaður“ þar
sem hún skrifar greinar og vinnur
ýmis önnur störf fyrir blöö og
tímarit. Hún er gift Bergsveini
Jóhannessyni rannsóknarmanni
hjá Rannsóknarstofnun bygg-
ingaiðnaðarins og eiga þau tvö
börn Val 14 ára og Völu Ósk 4
ára.
Heimilið eins og í
Stundarfriði?
Þegar ég horfði á Stundarfrið í
sjónvarpinu um jólin varð mér að orði,
að leikritið hefði allt eins vel gctað
fjallað um mitt cigið heimili. Ekki
vildu nú aðrir viðstaddir viðurkenna
það, og satt er það að pilluskápinn
vantar enn, hvað sem á eftir að verða.
Þegar svo síðasti þriðjudagur var að
kvöldi kominn endurtók ég fullyrðing-
una, og ekki voru nú jafnmargir
ósammála mér og vcriö hafði á annan
í jólum. Og ástæðurnar, hverjar voru
þær?
Rétt eins og svo margir vaknaði
fjölskyldan skömmu fyrir átta þennan
dag. Ég á reyndar ekki vanda til að
vakna á þcssum tíma sólarhrings, kýs
frekar að vaka og vinna fram eftir og
sofa á morgnana En nú þurfti
sonurinn að fara í skólann eftir
jólafríið og ég hafði lofað að tryggja
að hann svæfi ekki yfir sig. Eiginmað-
urinn komst klakklaust upp að Keldna-
holti í vinnuna, en þangað er líka
fólkinu ekið í rútubíl. Viö Valur,
sonur min, biðum í ofvæni við útvarps-
tækið og bjuggumst við að skólanum
yrði aflýst. Hann var þó kominn af stað
þegar tilkynningin kom, en þar scm
skólinn er aðcins í hundrað metra
fjarlægö komst hann auðveldlcga til
baka.
I’á hófst darraðardansinn og síminn
byrjaði að hringja. Hjá mér er kana-
dísk stúlka, sem kom til íslands með
stjörnur í augunum líklega svipað því
sent var um gömlu íslensku landnent-
ana sem „ginntir" voru vestur um haf
fyrir rúmri öld. í sumar hafði hún lesið
auglýsingu um vinnumöguleika á stað
sent nefndist Djúpivogurogsagðurvar
á íslandi. Hún er Vestur-íslendingur
og langaði að líta land forferðanna.
Fundur var haldinn nteð umsækjend-
um um þcssii girnilegu atvinnumögu-
leika og fólki heitið hinu og þessu.
Fólkið fór til Islands og hefur verið á
Djúpavogi síðan í haust. Ekki töldu
allir sig hafa fengið þar. það sem um
hafði veirð rætt, m.a. litla vinkona mín
og tvær stöliur liennar, sent eru nú í
Hafnarfirði.
l’ar sem ég hef atvinnu af að reyna
að túlka kjarasamninga, revndar fyrir
hönd blaðamanna, en ekki fiskverka-
fólks, fannst mér ég verða að leita til
ASl til þess aö vita hver réttur
stúlknanna væri, og hvort á þeim hefði
verið brotið. I Ijós kom að kaupið sent
greitt var á Djúpavogi var í samræmi
við íslenska kjarasamninga, þótt ekki
væri það sú upphæð sem stúlkumar
höfðu talið að sér hcfði verið lofað. Á
mánudagskvöldið var sagt frá málinu
í kvöldfréttum og blaðafulltrúi ASÍ
kom þar við sögu. Höfðum við hér á
heimilinu glaðst yfir því. að nú myndu
að minnsta kosti einhverjir taka eftir
Verkalýðsforystan biður
atvinnurekandann
afsökunar!
Og síminn tók að liringja. Fyrst var
það blaðafulltrúi ASÍ sem þurfti að fá
staðfestingu á ákveðnu atriði í þessu
rnikla máli, síðan Helgi H. Jónsson
fréttamaður sem einnig vildi spyrja
spurninga. Heldur fannst okkur málið
vera farið að taka nýja stefnu þegar
forseti ASI, Ásmundur Stefánsson
baðst afsökunar á oröum blaðafulltrúa
síns, og ekki var annað hægt að skilja
á máli forsetans bæði því sem eftir
honum var haft í hádegisfréftum og
síðan um kvöldið, að „stofnun" eins
og ASÍ gæti ekki látið hafa sig út í að
segja eða gera svona nokkuð.
Nema hvað? Ég hafði látið kana-
dísku stúlkuna leita til ASl vegna
þess að ég hélt aö þar myndum við
helst fá stuðning. Víst hafði enginn
samningur verið undirritaður og því
enginn samningur brotinn og launin
voru í samræmi við gildandi samninga
hér á landi. En hvað unt það, þrír
Kanadamenn fullyrða að þeim hefði
verið lofað öðru og meira en forstjór-
inn á Djúpavogi heldur tram. sem
reyndar var víðs fjarri þegar um-
ræður um málið fóru fram i Kanada.
Verkalýðsforystan biður atvinnurek-
andann afsökunar! Verkalýðurinn á
Vinafólk foreldra Kanadastúlkunnar
minnar hringir og harmar að hún skuli
ekki hafa komið til þess. Það hefði svo
auðveldlega getað útvegað henni fyrir-
taksvinnu strax í upphafi. Hún hefði
ekki þurft að lenda í þessu. Áhyggju-
fullir foreldrar hennar sem staddir
eru á Akureyri þessa stundina hringja
líka. Fólk óttast að nú sé útséð um að
stúlkurnar fái nokkra vinnu hér á
landi, þarsem fyrrverandi atvinnurek-
andi þeirra hafi látið að því liggja að
þær hafi farið frá Djúpavogi af því þar
hafi ekki verið diskótek eða bíó. Hver
vill fá óðar diskótekpíur í vinnu ef
eitthvað annað betra býðst? - Já, og
svo keyptum við handa Kanada-
mönnunum litasjónvarp og leiktæki,
sagði forstjórinn í hádegisfréttunum.
Ég er sjálf svo einföld að mér detta
ekki í hug önnur leiktæki í þessu
sambandi en svokölluð sjónvarpsspil
og spyr hvort þau hafi verið á staðnum.
Nei, þarna voru spil, tafl og Back-
gammon, en í sumt þetta dót vantaði
nú stykki og stykki, svo ekki var
sérlega auðvelt að skemmta sér við
það. Og svo kom yfirlýsingin - reyndar
á miðvikudaginn í Tímanum, höfð
eftir framkvæmdasjtóranum: „Hins
vegar er margt á hótelinu, sem aldrei
var talað um áður en þau komu;
litasjónvarp, lifandi blóni í gluggum,
töfl og spil. Svona mætti legni telja."
Loksins höfðum við íslendingar lært
að „láta blómin tala“. Égersjálf mikill
áhugamaður um blómarækt og er með
alla glugga fulla af blómum. Mér hefði
áreiðanlega liðið ágætlega á Djúpavogi
úr því þeir hafa þar blóm, og hefði
getað eytt tímanum í að vökva þau og
snyrta!
Tíminn líður og áfram hringir
síminn. Ákveðið er að vinstúlkurnar
tvær úr Hafnarfirði reyni þrátt fyrir
ófærð að komast til okkar, svo við
getum rætt saman án þess að teppa
með því símann, og koma í veg fyrir
að enn fleiri geti við okkur rætt um
þetta mál, sem ýmsir virðast hafa
áhuga á. Þær ná í leigubíl, og verða
reyndar að ýta honum síðasta spölinn
upp götuna til okkar. Leigubílstjórinn
er sem betur fer einn þeirra sem ekki
notfærir sér vanmátt erlendra ung-
menna, sem hvorki tala íslensku né
þekkja inn á kerfið hér. Hann tekur
mælinn úr sambandi á meðan á
ýtingunum stendur og fargjadlið er
síður en svo í hærri kantinum.
Við ákveðum að þremenningarnir
skuli setjast við ritvélina mína, skrifa
þar niður á blað það sem þær telja að
þeim hafi verið heitið, og með það
getum við síðan farið niður í útvarp í
þeirri von, að það verði birt. Úti
heldur óveðrið áfram. Ég hef ekki getað
komið Völu ósk dóttur minni á
leikskóla, enda óþarfi þar sem mamm-
an hefur ekki komist út úr húsi vegna
stöðugra símhringinga. Valur er búinn
að bera út Dagblaðið Vísi við illan
leik. Og enn hringir síminn. Það er
spurt eftir honum í þetta sinn. Áskrf-
andi hefur kvartað. DV komið í alla
póstkassa nema hans. Ég lofa að senda
drenginn strax og hann komi inn með
okkar eigið blað, svo áskrifandinn
verði ánægður.
Þegar Valur kemur mótmælir hann
harðlega. Það eru alltaf einhver vand-
ræði í blokkunum þar sem eru póst-
kassar. Hann segist hafa látið blaðið í
umræddan kassa. Ég reyniaðsannfæra
hann um að viðskiptavinurinn - í þessu
tilfelli áskrifandinn - hafi alltaf rétt
fyrir sér og ekki sé um annað að ræða
en bíta á jaxlinn og bölva í hljóði og
viðurkenna að honum hafi sjálfum
orðið á mistök. (Er þetta kanski
eitthvað á borð við það sem verið er
að gera við kanadísku stúlkurnar -
atvinnurekandi - launþegi, áskrifandi
- blaðburðarbarn? Ég bara spyr, þið
svarið). Það skal tekið fram, að blaðið
var komið í kassann, þegardrengurinn
kom.
Ekkert til skriflegt
Fulltrúi úr eitt sinn starfandi sam-
tökum farandverkafólks gengur í
bæinn. Hann og félagar hans hafa
heyrt um það sem er að gerast og vilja
gjarnan hjálpa ef hægt er. Því miður
sjáum við ekkert á hvern hátt hann eða
aðrir geti orðið að liði. Það lá Ijóst fyrir
og við vissum að kaupið, sem borgað
var á Djúpavogi var samkvæmt ís-
lenskum samningum, og fólkið hafði
sjálft samþykkt að það skyldi greiða
farið sitt til íslands (sem reyndar
tíðkast víst ekki hjá flestum öðrum
fiskvinnslufyrirtækjum) að peninga-
kröfur yrðu engar gerðar á lagalegum
grundvelli. Ekkert var til skriflegt um
kauploforð sem höfðu komið fram í
viðræðum vestur í íslendingabyggðum
í Manitoba.
Samantekt stúlknanna er tilbúinn,
eiginmaðurinn kominn heim, og mót-
mælir harðlega að ég fari að brölta á
bílum niður í bæ. Hann neyðist þó til
að moka hann úr skaflinum og við
höldum niður í útvarp og komumst
alla leið. Það var líka eins gott, því í
kvöldfréttunum heyrum við að „óvin-
urinn“ hefur ekki setið aðgerðarlaus.
Krakkarnir á Djúpavogi hafa „verið
látin semja“ yfirlýsingu og segja „við
teljum að húsnæðið hafi verið eins og
því var lýst og meira en viðunandi.“
Kannski leynist einhver áhugasamur
blómaræktandi í hópnum, sem hvort
eð er hefur aldrei látið sig dreyma um
að afkomendur þeirra sem eftir urðu í
örbirgðinni á íslandi dunduðu sér á
diskótekum!
Það læðist að mér efi um, hvað ég
hefði e.t.v. sjálf gert einhvers staðar
víðs fjarri mínu heimalandi, ung að
árum, peningalaus og hafandi enga
möguleika á að komast aftur heim,
nema vinna fyrir farinu með því að
vera enn eina fjóra mánuði á staðnum,
ef ég hefði átt þess kost að undirrita
svona yfirlýsingu. En ég ætti að
skammast mín fyrir að álíta afkomend-
ur Vestur-íslendinganna, sem sýndu
svo mikið hugrekki endur fyrir löngu,
huglausa eða raga.
Við komumst heim úr útvarpsferð-
inni við illan leik, og eftir kvöldfréítirn-
ar þegar áhyggjurnar sóttu að henni
vinkonu minni, buðu eiginmaður og
sonur upp á að fara með hana að sjá
James Bond. Hún hafði jú ekki haft
svo mikið af bíóum að segja síðustu
mánuðina!
Vestur á Flateyri sat enn ein Kan-
adastúlka. Með aðstoð verkstjóra
hennar náði ég sambandi við hana.
Hún hafði verið á Djúpavogi en var
fyrst til að fara í burtu „vegna skorts
á bíóum eða diskótekum" eða var það
af einhverju öðru? Hún var svo heppin
að eiga frændfólk á Flateyri og þar
fékk hún vinnu og verkstjórinn fór
lofsamlegum orðum um hana sem
fiskverkakonu. Þegar vinkona mín
kom úr bíóinu, heldur hressari eftir að
hafa séð James Bond, hringdi hún sjálf
í vinkonu sína á Flateyri. Þær voru
sammála um að það sem frá þremenn-
ingunum hér syðra hafði komið um
þetta mál allt væri satt og rétt, og þær
trúðu því varla að þeim sem eystra
sitja og höfðu til skamms tíma haft
aðrar skoðanir en fram hafa komið í
fjölmiðlum hefðu skipt svona rækilega
um skoðun.
Auðveldara að túlka
málstað atvinnurekend-
anna
Það var komið langt fram yfir
miðnætti og síminn hættur að hringja.
Ég lét hugann reika til Ásmundar
Stefánssonar hjá ASI og fann óþægi-
legan skyldleika með afstöðu hans til
málsins, eins og hún kom mér fyrir
sjónir, og þess sem mínir eigin stéttar-
bræður segja stundum við mig, að ég
standi alltaf með útgefendunum, þegar
þeir kvarti undan samningsbrotum.
Þá hef ég venjulega sagt í gamni eða
alvöru: Það er svo miklu auðveldara
að túlka málstað atvinnurekendanna.
Þeir virðast alltaf hafa á réttu að
standa. Og nú er ég að hneykslast á
öðrum, fyrir að gera það sama „að
mínu mati".
Eftir að hafa hugleitt þetta mál
finnst mér sitthvað líkt með því, og
þegar íslendingar lögðu upp til Vestur-
heims fyrir heilli öld, þrátt fyrir það að
við lifum nú á upplýsingaöld. Flest var
þar sagt gott, en margt reyndist öðru
vísi en ætlað var. Þá komust fæstir
heim aftur, þótt þeir hefðu viljað. Sem
betur fer eru tímarnir breyttir. og
Kanadaungmennin þurfa ekki að ótt-
ast að komastbéðan aldrei aftur:
Dagur í lífi Frídu Björnsdóttur
É