Fréttablaðið - 05.02.2009, Síða 18

18 5. febrúar 2009 FIMMTUDAGUR
hagur heimilanna
1.
90
0
17
0
90
0
2.
50
0
1.
60
0
3.
45
0
1983 1988 1993 1998 2003 2008
HEIMILD: HAGSTOFA ÍSLANDS
Sveitarstjórinn er ekki lengi að rifja upp verstu
og bestu kaup þegar hann er inntur eftir því á
skrifstofu sinni á Flúðum. „Verstu kaup eru án
efa gallabuxurnar sem ég keypti og gaf dóttur
minni,“ segir sveitarstjórinn. „Hún vildi skila
þeim og fá aðrar þar sem þessar voru ekki að
gera sig svo við fórum með
þær í Hagkaup nokkrum
dögum síðar þar
sem ég hafði keypt
þær. Þar var mér
hins vegar sagt að
ekki væri hægt að skipta
þeim því þær væru of brúkað-
ar. Það er margt skrýtið í kýrhausnum.
En bestu kaupin er konan mín; hún
er líka mitt mesta lán. Hún hefur verið
í uppeldis- og umönnunargeiranum og
hefur hjálpað fullt af fólki og reyndar
náð að útskrifa alla sem til hennar leita, nema
mig. Nú, þetta er búinn að vera nokkuð langur
en góður tími og afar ólíklegt að hún
útskrifi mig úr þessu enda kann ég
vel að meta þessa umönnun.“
Sveitarstjórinn var afar hress
og stoltur af sínu umdæmi en þar
stendur til að reisa heilsuþorp eitt
mikið á átta hektara svæði.
Síðustu árin hefur sams
konar þorp verið í undir-
búningi á Suður-Spáni.
„En það er náttúrlega
miklu fallegra og betra
fyrir stressaða borgar-
búa að koma hingað
og ná úr sér stressinu,“
segir sveitarstjórinn kampa-
kátur.
NEYTANDINN: ÍSÓLFUR GYLFI PÁLMASOM SVEITARSTJÓRI Í HRUNAMANNAHREPPI:
Sá eini sem ekki hefur verið útskrifaður
Rannsóknir sýna að börn sem fá
hollan mat eru yfirleitt hraustari,
í betra jafnvægi og gengur betur í
námi en öðrum. Aðgengi að hollum
mat í skólamötuneytum nýtist því
öllum börnum, auk þess sem það
getur stuðlað að hollum neysluvenj-
um þeirra. Skólamáltíðir eiga að vera
hollar, enda er skýrt kveðið á um
það í nýjum lögum um grunnskóla
(nr. 91/2008), þar sem segir að
í grunnskólum skuli nemendur
eiga kost á málsverði á skólatíma í
samræmi við opinber manneldis-
markmið.
Manneldismarkmiðin sem gefin
eru út af Lýðheilsustöð, eru einnig
meginstoðin í Handbókum Lýð-
heilsustöðvar fyrir skólamötuneyti og
leikskólaeldhús. Í handbókunum eru
hagnýtar ábendingar fyrir starfs-
fólk mötuneyta um matseðlagerð,
hollustu, matreiðslu, innkaup og
fleira. Meðal helstu leiðbeininga til
bæði leikskóla og grunnskóla er að
bjóða upp á fisk tvisvar í viku, ávexti
og grænmeti daglega og fituminni
mjólkurvörur, með sem minnstum
sykri. Mælt með að nota kjötvörur
sem eru með minna en 10% fitu,
nota saltan og reyktan mat mjög
sjaldan og farsvörur eða nagga
sjaldnar en einu sinni í viku. Bjóða
upp á gróf brauð, grófar kornvörur
og grænmetis/baunarétti til tilbreyt-
ingar.
Kannanir sýna að velflest skóla-
mötuneyti starfa samkvæmt þessum
leiðbeiningum og leitast jafnframt
við að framreiða hefðbundinn
hversdagsmat með hollustu og
hagkvæmni í huga.
Skólamötuneytin eiga sinn þátt
í að stuðla að heppilegu matar-
uppeldi með hollu fæðuframboði
fyrir meginþorra barna og unglinga
á aldrinum 1 - 16 ára. Skólar eru
sérstaklega ákjósanlegur vettvangur
fyrir heilsueflingu varðandi mataræði
og lífsstíl vegna þess að þar er gott
aðgengi að nánast öllum börnum
og unglingum, þar er stuðningur frá
jafningjum og kjöraðstæður eru fyrir
miðlun upplýsinga. Auk þess hafa
skólar möguleika á að ná til foreldra
og annarra meðlima samfélagsins
og virkja þá til heilsueflingar skóla-
barna.
Á sama tíma er mikilvægt að hafa
í huga að foreldrar og samfélagið allt
getur haft áhrif á neyslu og fæðuval
barna. Matvælaframleiðendur og
veitingasölur bera líka ábyrgð þegar
kemur að framboði á hollum mat
fyrir börn. Ennfremur er líklegt að
aðgerðir til þess að auka framboð
á hollum mat fyrir börn nýtist þjóð-
félaginu í heild og stuðli að bættri
heilsu alls almennings í landinu.
MATUR & NÆRING MARGRÉT BRAGADÓTTIR MATVÆLAFRÆÐINGUR
Mikilvægi skólamötuneyta
BÖRN Í MÖTUNEYTI LÁGAFELLSSKÓLA
Börn eiga að geta horft á barnaefni í sjónvarpi án þess að sjá auglýsingar fyrir
óholl matvæli og verslanir skulu leitast við að hafa einn afgreiðslukassa þar
sem ekki blasa við óhollar vörur. Þetta er meðal ítarlegra leiðbeiningarreglna
sem talsmaður neytenda og umboðsmaður barna hafa gefið út um aukna
neytendavernd barna.
Meðal annarra leiðbeinandi reglna eru að spilakassar og annars konar happ-
drættisleikir eða fjárhættuspil skuli ekki vera þar sem börn venja komur sínar
og að börnum og unglingum undir 18 ára aldri skuli eingöngu vera boðið upp
á debetkort með símhringingu. Þá er mælst til þess að tekið verði upp svokall-
að hollustumerki, sem sett verður á vörur að uppfylltum ákveðnum skilyrðum
og auðkennt með „þekktum teiknimyndafígúrum eða frægum persónum sem
höfða sérstaklega til barna“.
■ Neytendavernd barna
Óhollustu haldið frá ungviðinu
Í kreppunni eru ferðalög eflaust eitthvað sem marg-
ir veigra sér við. Með útsjónarsemi og aðstoð nets-
ins er þó hægt að minnka ferðakostnað til muna ef
fólk kann til verka. Margrét Gunnarsdóttir heldur
úti netsíðunni Ferðalangur þar sem meðal annars
er í boði ókeypis rafræn handbók, Evrópa á eigin
vegum 2009. „Bókin er hvorki leiðsögn um Evrópu
né umfjöllun um einstök lönd, heldur fyrst og fremst
ómissandi handbók fyrir alla þá sem hyggjast
skipuleggja ferðalag sitt erlendis sjálfir með aðstoð
netsins á eins ódýran og hagkvæman hátt og hægt
er,“ segir Margrét. „Ekki er ólíklegt að ferðakostn-
aður skipti okkur mörg verulegu máli á næstunni ef
við á annað borð ætlum að ferðast á árinu. Þetta er
svar Ferðalangs við því. Í bókinni er listi yfir hótel
og gistingu ásamt lýsingum í ýmsum borgum Evrópu
sem lesendur Ferðalangs nýttu sér árið 2008. Fjall-
að er um hvað þarf að athuga
sérstaklega, hvað þarf að var-
ast ásamt alls kyns gagnlegum
ábendingum.“
Bókina og hótellistann er hægt
að nálgast á www.ferdalangur.
net.
Neytendur: Ókeypis rafræn handbók Ferðalangs
Útsjónarsemi minnkar
ferðakostnað
FRÁ SOFIU Í BÚLGARÍU Ein ódýrasta
borg Evrópu.
■ Sendið
umboðsmanni
neytenda
ábendingar eða
sparnaðarráð
á neytendur@
frettabladid.is
DR. GUNNI
neytendur@
frettabladid.is
Skíðaiðkun landsmanna
verður með mesta móti í
vetur ef marka má aukna
aðsókn í Hlíðarfjall á
Akureyri. Fréttablaðið
kannaði verð á dagskortum
og tækjaleigu hjá fjórum
skíðasvæðum landsins.
„Kreppan hefur þau áhrif á starf-
semi okkar að margir sem hafa
lagt í vana sinn að fara í skíða-
ferðir til útlanda, til dæmis Ítalíu
eða Austurríkis, kjósa nú heldur
að skella sér í helgarferð norður í
land, þar sem boðið er upp á frá-
bærar aðstæður til skíðaiðkunar.
Þessar utanlandsferðir eru orðnar
svo dýrar,“ segir Alfreð Almars-
son, starfsmaður skíðasvæðisins
í Hlíðarfjalli. Skíðaiðkun lands-
manna er komin í fullan gang
og ef miðað er við fjölda gesta
í Hlíðarfjalli í vetur, sem hefur
aukist um 25 prósent síðan á sama
tíma á síðasta ári, verður ásóknin í
brekkurnar með meira móti í ár.
Alfreð segir marga hafa ferðast
til Akureyrar til að skíða í vetur,
sem sýni sig best á því að öll gisti-
og orlofshús séu pakkfull nán-
ast allar helgar. „Það hefur geng-
ið mjög vel í vetur og við höfum
haft opið í 75 daga, sem er með því
mesta sem gerist á þessum árs-
tíma. Veðrið og færðin skipta þar
máli, en auðvitað búum við líka til
okkar eigin snjó, sem gerir þetta
auðveldara.“
Fréttablaðið kannaði verðið á
dagskorti á fjórum skíðasvæðum á
landinu; í Hlíðarfjalli, í Bláfjöllum,
á Ísafirði og hjá Skíðamiðstöð
Austurlands í Oddsskarði. Verð er
nokkuð mismunandi milli staða.
Í Hlíðarfjalli kostar dagskortið
2.200 krónur fyrir fullorðna og 825
krónur fyrir börn, en skíðasvæðið
í Bláfjöllum rukkar 2.000 krónur
fyrir dagskort fullorðinna en 550
krónur fyrir barnakort. Á báðum
þessum skíðasvæðum er börnum á
leikskólaaldri leyft að skíða frítt.
Dagskort fyrir fullorðna í Odds-
skarði kostar 1.300 krónur og
barnakort 500 krónur. Á Ísafirði
er rukkað 1.300 krónur fyrir full-
orðinsdagskort á virkum dögum en
1.600 um helgar, en börnin borga
500 krónur á virkum dögum og 700
krónur um helgar. Leiga á skíðum,
stöfum og skóm fyrir fullorðna
kostar 3.500 krónur í Bláfjöllum
en 3.000 krónur fyrir börn. Slík
leiga er talsvert ódýrari í Hlíðar-
fjalli, en þar borga fullorðnir 2.750
krónur en börnin 1.920 krónur
fyrir græjurnar.
Oddsskarð rukkar 2.000 fyrir
leigu á fullorðinsgræjum og 1.000
fyrir barnagræjur. Engin leiga er
á skíðum, stöfum og skóm á Ísa-
firði, en þar er til eitthvað af slík-
um græjum og starfsmenn fúsir til
að lána þeim sem þörf hafa á án
endurgjalds. kjartan@frettabladid.is
Fólk fer frekar norður
en til útlanda á skíði
HLÍÐARFJALL Starfsmaður skíðasvæðisins segir marga heldur kjósa að fara norður í
land á skíði en í dýrar utanlandsferðir.
Í grein í blaðinu á þriðjudag var stungið upp
á heimalöguðum tjöruhreinsi úr steinolíu og
uppþvottalegi. Varla þarf að fjölyrða um umhverf-
issóðaskapinn af svoleiðis blöndu. Í flestum
löndum er bannað að nota tjöruhreinsi nema á
bílastæðum með sérstökum niðurfallsútbúnaði.
Stungið var upp á alíslensku efni í staðinn sem
heitir Undri. Það er óskaðlegt umhverfi og fólki.
Orsök skítaslabbsins sem sest á bílana er ekki
alfarið veðurfarið. Miklu frekar má kenna um
saltaustri á göturnar og mengun af nagladekkjanotkun. Ef hætt væri að salta
og nota nagladekk myndi skítaslabbið minnka til muna. Þetta þekkja þeir sem
hafa keyrt í vetrartíð í stórborgum erlendis. Nagladekkjanotkun fer minnkandi
sem betur fer, en hún er þó enn um 40 prósent af heildinni.
■ Enn um skítaslabb:
Salti og nöglum um að kenna
„Mín reynsla er sú að
húsráð virka yfirhöfuð
ekki. Það að setja
hvítvín á rauðvíns-
bletti er til dæmis
bara sóun á góðu
víni. Og þú ert fyrst í
vondum málum ef þú
vætir klútinn í ediki
og setur yfir skötupottinn áður en þú
sýður. Þá kemur herfileg lykt.“
Steinunn segist þó eiga eitt einfalt
og óbrigðult húsráð. „Við öllum smá-
kvillum sem hrjá lítil börn, skrámum
og marblettum, og einnig smá-
verkjum, til dæmis hausverk, getur
blautur þvottapoki gert kraftaverk.
Flóknara þarf það nú ekki að vera.“
GÓÐ HÚSRÁÐ
HÚSRÁÐ VIRKA EKKI
■ Steinunn Þóra Árnadóttir, mann-
fræðingur og varaþingmaður, trúir
yfirhöfuð ekki á húsráð.
Algengt er að sjá það sem virðast vera vörur á tilboði, sem búið er að stilla upp
í miklu magni og á áberandi stað í stórmörkuðum. En þær eru ekki alltaf á
tilboði. Sé verslun að reyna að selja vöru án þess að gefa upp hvað hún vilji fá í
staðinn, er um að gera að sleppa kaupunum, eða hóa í starfsmann búðarinnar
og biðja hann að greina frá verðinu. Í lögum um eftirlit með óréttmætum við-
skiptaháttum segir að grundvallarreglan sé sú að verðmerkja þannig að auðvelt
sé að sjá hvað varan kostar. Þetta sé skylda: að verðmerkja bæði í búðinni og í
búðarglugga. Verðmerkingin á að vera vel sýnileg og ekki má fara á milli mála
til hvaða vöru er vísað, segir á heimasíðu Neytendastofu.
■ Verðmerkingar í stórmörkuðum
Merkingar eiga að vera vel sýnilegar
Útgjöldin
> Miði í Þjóðleikhúsið