Tíminn - 20.03.1983, Qupperneq 9

SUNNUDAGUR 20. MARS 1983
menn og málefni
MALFUNDIR A ALÞINGI
■ Virðing Alþingis hefur oft borið á
góma í seinni tíð og yfirleitt með þeim
athugasemdum að henni fari hrakandi
í hugum almennings. Vafasamt er að
menn hafi nokkru sinni borið sérstaka
virðingu fyrir stofnuninni, að minnsta
kosti hefur lengi verið landlægur siður
að hnýta í löggjafarsamkunduna og
finna henni fiest til foráttu. En eigi að
síður líta menn á Alþingi sem þá
stofnun sem ræður gangi mála í þjóð-
félaginu, og gerir þá kröfu að þar sé
málum ráðið af ábyrgð með hag lands
og þjóðar fyrir augum.
Því miður ber alloft á því að afstaða
til mála á Alþingi mótast fremur af
hagsmunum eða áróðursgildi fyrir
einstaka flökka eða flokksbrot. Þetta
finnur fólk og skilur og er því ekki
furða þótt Alþingi setji ofan í augum
kjósenda. Þórarinn Þórarinsson ritstjóri
skrifaði um hnignun Alþingis í þennan
dálk fyrir viku. Hann hefur fylgst náið
með störfum þess í marga áratugi,
bæði sem pólitískur ritstjóri og sjálfur
sat hann á þingi í nærfellt tvo áratugi.
Hann sýndi fram á að löggjafarvaldið
er að miklu leyti komið til ráðuneyta
og að löggjafarstarfið er órðið horn-
reka hjá alþingismönnum. Marklitlar
þingsályktunartillögur, og umræður
utan dagskrár um dægurmál taka upp
tíma þingsins.
Fjölmiðlasýki
Fjölmiðlunin ræður hér nokkru um.
Sumir þingmenn eru bókstaflega fjöl-
miðlasjúkir og setja á svið allskyns
uppákomur þar sem illyrtur orða-
flaumur þykir æskilegra fjölmiðlaefni
en vandaðar en dauflegar umræður um
nýttmálefni. í vetur hafa þingstörfin
gengið verr en nokkru sinni fyrr í
manna minnum. Eftir að ríkisstjórnin
missti meirihluta í neðri deild hefur
stjórnarandstaðan einskis látið ófreist-
að að beita aðstöðu sinni til að torvelda
framgang mála með hótunum um að
stöðva þau og hefur þetta gert stjórnar-
sinnum mjög erfitt fyrir að afgreiða
nauðsynlegustu mál.
Bráðabirgðalögin hafa þvælst í þing-
inu í nær allan vetur og ætlaði stjórnar-
andstaðan að nota þau til að knýja
ríkisstjórnina til að segja af sér. En
þegar loks til kastanna kom sat sá hluti
sjálfstæðismanna, sem er í stjórnar-
andstöðu, hjá og lögin flugu í gegn um
deildina. En fyrir jól munaði þingheim
ekkert um að afgreiða með snatri tvö
fylgifrumvörp bráðabirgðalaganna,
um láglaunabætur og lengingu orlofs,
en þriðja fylgifrumvarpið, um breytt
og jafnvel nothæft vísitölukerfi dagaði
uppi með þeim afleiðingum að verðbólg-
an, sem allir þykjast vera á móti, æðir
upp á við sem aldrei fyrr.
Það er von að álit almennings á
Alþingi bíði hnekki þegar svona vinnu-
brögð eru viðhöfð. Ekki bætir úr skák
sá áróðursflaumur sem verið hefur
samfara allri þessari umræðu um bráða-
birgðalögin, enda hefur mörg fjólan
skotið upp kollinum í þeirri umfjöllun
allri. Eftir á að hyggja virðast allir
sammála um að eðlilegast hefði verið
að fá atkvæðagreiðslu um þessi lög
þegar eftir að þing kom saman, og fá
þar með skorið úr um hvort ríkisstjórn
og Alþingi var yfirleitt starfhæft. En
það var ekki gert og tregðulögmálið
hefur ráðið flestu í störfum þingsins.
Klofnir flokkar
Sá klofningur sem varð í stærsta
stjórnmálaflokki landsins þegar núver-
andi ríkisstjórn var mynduð hefur
sett meiri svip á þetta þing en hin fyrri
á kjörtímabilinu. Það stafar af því að
enn varð klofningur meðal þeirra sjálf-
stæðismanna sem studdu stjórnina. Og
enn varð klofningur í hinum stjórnar-
andstöðuflokknum þegar einn þing-
manna sagði sig úr honum og eignaðist
eigin flokk. Þegar slíkur ruglingur ei
kominn á liðið er von að það segi til sín
í þingstörfum.
í allan vetur hefur þing verið starfs-
lítið, en mikið talað. Sumir þingmenn
eru haldnir þeirri áráttu að vilja helst
ekki annað starfa en að hlusta á sjálfa
sig tala. Það er oft mikil raun að sitja
undir langhundum í þingsölum og
reyna að festa hugann við það sem
ræðumenn eru að boða. Það eru
tiltölulega fáir þingmenn af.þeim 60,
sem þar sitja, sem setja á langar tölur
um hugðarefni sín. En þeir eru þeim
mun oftar í pontu og tefja fundartíma
meira en allir hinir til samans. Hvaða
tilgangi öll þessi mælska þjónar vita
þeir einir sem fylla síður Alþingistíð-
inda með orðaflóði.
Ótímabærar umræður
Iðulega eru settar á eldhúsdagsum-
ræður af litlu sem engu tilefni. Þá er
ekki verið að halda sig við þá dagskrá
sem fyrir fundum liggja heldur farið
vítt og breitt yfir stjórnmálaástandið
og mælskan flýtur um ávirðingar and-
stæðinganna og eigið ágæti. Sjálf þing-
störfin eru látin sitja á hakanum.
Svona gengur þetta þar til þinglausnir
nálgast og menn átta sig á að fjöldi
nauðsynlegra mála eru enn óafgreidd
og þá er farið að leggja nótt við dag til
að koma málum í gegn um þingið, og
þá kvarta þingmenn um að þeim sé
haldið í þrælapúli. Sjaldan hefur áður
þurft að taka jafnrösklega til höndum
á Alþingi einsog síðustu daga fyrir
þinglausnir að þessu sinni. Hefði mátt
spara málæðið svolítið í vetur og vinna
þá að málum sem komin voru í
eindaga rétt fyrir þinglok.
En þrátt fyrir mikið tal á þingi í
vetur er eftirtektarvert að þá var þagað
um málaflokk, sem kom til umræðu
aftur og aftur á þinginu þar á undan,
og hart var deilt um. Það var um
afstöðuna til eru íslands í Atlants-
hafsbandalaginu, um afvopnun og
friðarmál, kjarnorkubombur á Kefla-
víkurflugvelli og afstöðu til utanríkis-
mála yfirleitt. Út af þessum málum
ruku þingmenn upp aftur og aftur í
fyrravetur og var hvert tækifæri notað
til að taka þau á dagskrá, en eftir
umræðuna löngu og snjöllu um kafbát-
inn sem lenti upp á skeri við bóndabæ
í Svíþjóð með kjarnorkuvopn innan-
borðs virðast menn hafa misst áhuga á
friðarmálunum og þögðu um þau
þunnu hljóði á 105. löggjafarþinginu.
Lítill áhugi á réttlæti
En þegar slík vinnubrögð eru við-
höfð sem raun ber vitni á síðasta þingi
verða að vonum mörg mál útundan
sem vert hefði verið að afgreiða sem
lög. En þau verða að bíða betri fima.
Eitt þeirra mála sem ekki náði
afgreiðslu var frumvarp um að allar
konur fengju sama fæðingarorlof án
tillits til stéttar þeirra og stöðu. Auk
þess að vera sjálfsagt réttlætismál hefði
framgangur þess orðið til að einfalda .
tryggingakerfið og koma í veg fyrir alls
kyns leiðindi sem af núverandi ranglæti
leiðir. Flutningsmenn þessa frumvarps
eru Alexander Stefánsson, Ólafur Þ.
Þórðarson og Stefán Valgeirsson.
Hinn fyrstnefndi er fyrsti flutningsmað-
ur og mælti hann fyrir málinu. Hér er
um að ræða vel unnið þingmál og stutt
gildum rökum. f upphafi reifaði Alex-
ander hvernig þessum málum er nú
háttað og lagði til að fellt verði úr gildi
það ákvæði laganna að miða fæðingar-
orlofsgreiðslur við vinnustundafjölda
með tilheyrandi vottorðum, með þeim
afleiðingum, að stór hluti fæðandi
kvenna fær aðeins þriðjung eða tvo
þriðju hluta greiðslu.í frumvarpinu er
gert ráð fyrir að barnsburðarvottorð
frá lækni verði nægileg sönnunar-
skylda til greiðslu fæðingarorlofs. Eins
og lögin eru nú eru þau hrópandi
óréttlæti gagnvart heimavinnandi
konum, og þeim fylgir mikil skrif-
finnska sem fylgir vottorðum og sönn-
unarskyldu vegna atvinnuþátttöku, en
lögin um fæðingarorlof eru í beinum
tengslum við samkomulag ríkisstjórn-
arinnar við launþegasamtökin í land-
inu sem lögðu aðaláherslu á málið
vegna fólks í stéttarfélögum á vinnu-
markaði.
Sífellt koma upp deilur um atvinnu-
þátttöku kvenna, þar sem að jafnvel
5-10 klukkustundir skipta máli um
hvort viðkomandi kona hefur rétt á 1/3
hluta eða 2/3 hlutum eða óskertum
fæðingarorlofsgreiðslum.
Það hafa komið upp deilur og eru
deilur um mat á vinnu við ýmis heima-
störf, sem unnin eru af móður í
tengslum við atvinnu eða opinber
störf, svo sem í vélritun í heimahúsum,
jafnvel kökubakstur, saumaskapursvo
og ýmis konar heimilisiðnaður, svo að
eitthvað sé nefnt hvernig eigi að meta
þetta í klukkustundum, sem skiptir
sköpum um _ hvað viðkomandi á að
fá háar orlofsgreiðslur. Hvernig á t.d.
að meta störf kvenna í landbúnaði,
engar matsreglur eru til um vinnutíma
við ýmis slík tilfelli.
Viðkomandi ráðuneyti hefur ekki
treyst sér til að gefa út reglugerð um
þessa flóknu framkvæmd laganna. í
dag ríkir margs háttar og flókin vott-
orðagjöf og skriffinnska og hrópandi
óréttlæti varðandi þetta mikilvæga
mál.
Utan við gildandi lög um fæðingar-
‘ orlof kvenna standa samkvæmt sér-
samningum, konur í Bandalagi há-
skólamanna, konur í Sambandi banka-
starfsmanna og konur í BSRB, sem
hafa þriggja mánaða óskert kaup í
fæðingarorlofi samkvæmt sérsamning-
um.
Flutningsmaður gat þess, að þegar
lögin voru til meðferðar á Alþingi
haustið 1980 kom fram hörð gagnrýni
frá ýmsum félagssamtökum kvenna
um það óréttlæti, að allar fæðandi
konur hefðu ekki sama rétt til orlofs-
greiðslu, en furðuleg þögn var samt
um málið frá öðrum aðilum, svo sem
jafnréttisráði, og þeir þingmenn, sem
héldu fram að óréttlætis gætti í lögun-
um, urðu í minnihluta. Þá minntist
flutningsmaður á að síðan hafa ýmis
samtök kvenna látið fara frá sér álykt-
anir um þetta mál og undirskriftarsafn-
anir hafa farið fram á fæðingardeildum
og að fjallað hafi verið um málið á
opinberum vettvangi.
Heiðarieg rök
Það er hægt að koma fleiri málum að
á Alþingi en rifrildi um efnahagsmál
sem stundum byggir ekki á styrkari
grunni en kenningum þeirra Marx eða
Friedmans. Alexander vitnaði í grein
eftir hógværa húsmóður, Margréti
Matthíasdóttur, máli sínu til
stuðnings, en hún skrifaði í Morgun-
blaðið 10. febr. s.l.; og fjallaði um
ýmislegt óréttlæti sem viðgengst í
þjóðfélaginu. En þessi orð húsmóður-
innar fara inn í þingtíðindi:
„Þriðja dæmið sem mér finnst þó
almesta hneykslið, það fjallar um fæð-
ingarorlof, því er þannig varið að ef ég
cl barn í þennan hcim, kona sem er
húsmóðir og hefur ekki of mikið af
peningum, þá væri ég metin þurfa
3.300 kr. á mánuði í þrjá mánuði frá
Tryggingastofnun ríkisins í fæðingar-
orlof. Vinkona mín sem vinnur úti 1/2
daginn til að drepa tímann, og hefði
þar með fengið úthlutað svolitlum
láglaunabótum, hún ætti því pínulítið
meira af peningum en ég, hún væri
metin þurfandi fyrir 6.000 kr. á mánuði
í þrjá mánuði frá tryggingunum.
Önnur vinkona mín sem vinnur úti
allan daginn fyrir góðum tekjum og
væri auk þess gift hálaunamanni og
hefði þess vegna nægt fé milli handa
hún er dæmd þurfandi fyrir 9.900 kr. á
mánuði í þrjá mánuði frá Trygginngar-
stofnun ríkisins. Þetta var ákveðið í
sölum Alþingis íslendinga og svo spyr
hún hver þessara þriggja kvenna, sem
allar væru að vinna sama verk fyrir
þjóðarbúið, sem sagt að geta af sér
nýjan þjóðfélagsþegn, munduð þið
álíta að þyrfti hæstu greiðslurnar, sú
sem engin laun hefur, eða hálauna-
manneskjan".
Þá vitnaði hann í viðtal við húsmóð-
• ur í sveit sem hafði þetta að segja.
„Eg hygg að ég mæli fyrir munn
margra með því að halda því fram að
með þessari löggjöf sé hlutur heima-
vinnandi húsmæðra lítils virtur, það er
í rauninni algjör fjarstæða að draga
konur þarna í dilka eflir stöðu, það er
réttlætismál að fá þessu breytt, enda
snertir þetta stóran hluta íslenskra
kvenna. Mér finnst það því ekki stór-
höfðinglegt af alþingismönnum þegar
þeir semja þessi lög að flokka konur
svona í þrennt. Allar konurnar cru jú
að fæða af sér nýja skattborgara fyrir
íslenska ríkið og það veit enginn nema
að það verði betri skattborgarar, scrn
alast upp hjá henni mömmu sinni, sem
er heima, heldur en þeir sem alltaf
þurfa að vera á dagheimili." Og í lok
greinargerðarinnar, þar sem hún er
búin að rckja um vottorðin.vinnustund-
irnar og svo frv. þá segir hún: „Ég skil
alls ekki þessa útreikninga, samkvæmt
þeim eru húsmæður aðeins taldar
vinna 515 dagvinnustundir eða minna,
það nær ekki tveimur stundum á dag.
Ég býst við að fæstar húsmæður skilji
þessa útreikninga. Bóndakona fær 2/3
fulls orlofs.þaö fékkst víst í gegn mcð
einhverjum erfiðismunum, en hús-
móðirin fær aðeins 1/3 orlofs. Mér
þykir þctta alveg frálcitt og ég veit það
sjálf hvc niikiö bóndakonur þurfa að
vinna, þær þurfa að vinna miklu meira
en 516-600 dagvinnustundir á ári og á
meðan heimilið hefur jafnmikið að
segja fyrir þjóðfélagið og raun bcr
vitni, þá á ekki að mismuna konunni
sem vill vera heima og við vitum
hversu mikilvægur skerfur hennar cr í
uppeldinu.,“
A síðasta ári voru greiddar 76,5
millj.kr. vegna fæðingarörlofs. Öskert-
ar 3 mánaða greiðslur voru 2.401,853
mæður fengu 2/3 hluta greiðslu og
1.012 konur fcngu þriðjungs greiðslu.
Það cru þær konur sem samkvæmt
skilgreiningu eru bara húsmæður. Máli
sínu lauk hún mcð því að benda á að
hér væri um að ræða viðurkenningu á
réttarstöðu heimavinnandi móður og
að málið hafi þýðingarmikið gildi fyrir
uppeldri barna, sem aldrei verður
metið til fjár.
600 fóstureyðingar
Þá minnti hann á, að á vissan háft
væri hægt að rökstyðja að þessi lcið-
rétting á fæðingarorlofi gæti ef til vill
dregið úr fóstureyðingum hér á landi,
en á síðasta ári voru framkvæmdar 600
fóstureyðingar, sem er óhugnanlega
há tala í okkar litla þjóðfélagi.
Félagslegar aðgerðir, sem dregið
gætu úr þessari óhcillaþróun, eru af
hinu góða. Fjöldi fólks er á biðlista ár
eftir ár eftir því að taka börn erlendis
frá í fóstur. Aðgerðir eins og hér er um
að ræða gætu cf til vill orðið til að auka
fæðingar hér á landi og ef til vill leysa
að einhverju leyti það vandamál sem
hér er nefnt.
Þriggja mánaða orlofsgreiðsla til
allra fæðandi kvenna mun hafa heilla-
vænleg áhrif á heilbrigt fjölskyldulíf
og skoraði Alexander á samþings-
menn sína að samþykkja fruntvarpið
áður en þing yrði rofið.
Félagsmálaráðherra taldi að hér væri
um réttlætismál að ræða, en auralítill
kassi leyfði tæpast að það næði fram að
ganga.
Fleiri þingmenn tóku ekki til máls
og sofnaði málið í nefnd.
Þetta er tekið hér sem dæmi um
þjóðþrifamál, sem tekið var af tómlæti
og þótti lítillar umræðu vert og lognað- -
ist út af í öllum þeim gusugangi sem
yfir þingið gekk síðustu vikurnar. Hér
er ekki um flokkspólitískt mál að
ræða, aðeins leiðréttingu á ranglæti og
einföldun á skriffinnskukerfinu. En
rifrildismálin höfðu sinn gang.
Það er umhugsunarefni fyrir þá sem
setjast á þingmannabekk eftir kosning-
ar, að þeir eru kjörnir á löggjafarsam-
kundu en ekki málþing til að taia
sjálfum sér til skemmtunar og öðrum
til leiðinda.

Oddur Olafsson, W f*
ritstjórnarfulltrúi,
skrifar wM/.