Tíminn - 24.08.1983, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 24. ÁGÚST 1983
9
á vettvangi dagsins
Orðaleppar
Kæri Þórarinn!
■ I gúrkutíðinni hafa blaðamenn þínir
fjallað nokkuð um atvinnumál fvrrver-
andi þingmanna - nema úr Framsóknar-
flokknum. Eitthvað hafa þeir minnst á
mig í því sambandi. Síðast í liðinni viku.
Þar sagði blaðamaður það hafa vakið
,.að sönnu verulega athygli, þegar Tím-
inn upplýsti" að undirritaður hefði verið
ráðinn til starfa hjá Framkvæmdastofn-
un ríkisins. Ekki dæmi ég um athyglina.
Vona. að hún hafi a.m.k. verið nokkur
því þá hefur fólk altént áhuga á að
fylgjast með hvað um mann verður og er
ekki sama og er það gott. Um að Tíminn
„hafi upplvsÞ' málið er helst til reyfara-
kennt. Vantar þá aðeins að geta þess, að
undirritaður „hafi játað“ í Tímanum.
Þegar allar frásagnir eru orðnar að
„uppljóstrunum" og vér allir orðnir að
„rannsóknarblaðamönnum" - þá er eins
gott að gúrkurnar fari nú að vara sig.
■ Framkvæmdastofnun
Sighvatur Björgvinsson:
greiðslur Alþingis á lögum um Fram-
kvæmdastofnun ríkisins hafa verið gcrð-
ar með samþykki Alþyðuflokksins.
Mín afstaða
Þetta vona ég að nægi til þcss að rifja
upp afstöðu Alþýðuflokksins til Fram-
kvæmdastofnunar ríkisins. Á því virðist
ekki vanþörf. Sumir hafa gleymt þeirri
afstöðu. aörir virðast vilja gleyma henni
og enn aðrir. sem ekkert vita. vilja ekki
hafa fyrir því að gá.
Hvað mína afstöðu varöar. þá átti ég
sem ritstjóri Alþýðublaðsins sæti í þing-
flokki Alþýðuflokksins meö fulluin rétt-
indum allan þennan tíma. Ég tók þátt í
þeirri stefnumótun. sem þar fór fram. -
m.a. í þessu máli.
Síðari afskipti
Um síðari afskipti af þessum málum
er ,þaö helst að segja, að á vegum
Alþýðuflokksins var sett á fót fyrir
Alþýðuflokkurinn og
Framkvæmdastofnunin
Opið bréf til Þórarins Þórarinssonar, ritstjóra
Gleymt eða grafið
Þetta er þó ekki ástæðan fyrir því, að
ég fann hjá mér þörf til þess að setjast
við ritvélina heldur að í frásögnum
Tímans er sá misskilningur ávallt á
kreiki. að Alþýðuflokkurinn hafi verið
ákaflega andvígur Framkvæmdastofnun
ríkisins. Þegar mín hefur verið getið í
þessu sambandi er það t.d. ávallt látið
fylgja, að ég sé einn af þeim, „sem
harðast hafa barist gegn stofnuninni á
þingi". Þessi misskilningur um afstöðu
Alþýðuflokksins er ekki bundinn við
Tímann einan heldurgætirhansótrúlega
víða. Annað hvort hafa menn gleymt
eða viljandi grafið fortíðina - ég veit
ekki hvers vegna. Þetta veist þú allra
manna best, sem sjálfur sast á þingi
þegar lögin um Framkvæmdastofnun
ríkisins voru sett. Full ástæða er því til
þess að rifjað sé upp hver afstaða
Alþýðuflokksins hefur verið - ekki að-
eins til fróðleiks fyrir blaðamenn og
lesendur Tímans heldur vonandi fleiri.
„...fagna því
sérstaklega...“
Fyrstu lögin um Framkvæmdastofnun
ríkisins voru sett af Alþingi þann 20.
desember árið 1971. Það var þann 22.
nóv. það ár, sem frumvarp til þeirra laga
kom fyrst til umræðu á Alþingi, en þá
fylgdi Ólafur Jóhannesson, þáverandi
forsætisráðherra, frumvarpinu úr hlaði í
efri deild Alþingis. í stjórnarandstöðu
voru þá Alþýðuflokkur og Sjálfstæðis-
flokkur.
Strax við fyrstu umræðu lýstu málsvar-
ar þessara flokka afstöðu flokka sinna til
frumvarpsins um Framkvæmdastofnun
ríkisins. Magnús Jónsson, sem talaði
fyrir Sjálfstæðisflokkinn, lýsti andstöðu
við málið og að þingmenn flokksins
myndu greiða atkvæði gegn frumvarpinu
(1. hefti Alþingistíðinda 1971, bls. 192).
Eggert G. Þorsteinsson. sem talaði fyrir
Alþýðuflokkinn, lýsti því hins vegar
yfir, að Alþýðuflokkurinn myndi taka
jákvæðan þátt í afgreiðslu málsins og
væri samþykkur meginstefnu þess (1.
hefti Alþingist íðinda 1971, bls. 196).
Við það tækifæri sagði talsmaður ríkis-
stjórnarinnar í lok ræðu sinnar: „... að
það ber að fagna því sérstaklega, að
Alþýðuflokkurinn skuli reynast svo já-
kvæður til þessa mikilvæga máls.“ (1.
hefti Alþingistíðinda 1971, bls. 201).
Aðilar að afgreiðslunni
Þegar frumvarpið um Framkvæmda-
stofnun ríkisins kom til 2. umræðu í efri
deild Alþingis eftir umfjöllun fjárhags-
nefndar deildarinnar stóð fulltrúi Al-
þvðuflokksins í nefndinni, Jón Ármann
Héðinsson, að nefndaráliti meirihlutans,
sem lagði til, að frumvarpið yrði
samþykkt. Sjálfstæðisflokkurinn einn
stóð að minnihlutaáliti þar sem lagt var
til, að frumvarpið yrði fellt.
Framsögumaður meirihluta fjárhags-
nefndar, Ragnar Arnalds. sagði m.a. í
ræðu sinni eftir að hafa fjallað um
nauðsyn áætlanagerða sem hagstjórnar-
tækis að „það er af sömu ástæðu, sem
Alþýðuflokkurinn hefur tekið þá gleöi-
legu ákvörðun að styðja þetta frumvarp,
minnugur uppruna síns og sósíalískrar
grundvallarstefnu sinnar“ (1. hefti AI-
þingistíðinda 1971. bls. 232). Jón Ár-
mann Héðinsson, fulltrúi Alþýðuflokks-
ins í fjárhagsnefnd. ritaði undir nefndar-
álit meirihlutans með fyrirvara. í ræðu
gerði liann grein fyrir því á hverju
fyrirvarinn byggðist (1. hefti Alþingistíð-
inda, bls. 234). Ástæðan var að hans
sögn, að Alþýðuflokkurinn var ósam-
mála ákvæði frumvarpsins um yfirstjórn
stofnunarinnar, en samkvæmt frumvarp-
inu átti ríkisstjórnin að skipa 3 fram-
kvæmdaráðsmenn (kommissera) sem
æðstu yfirmenn. Alþýðuflokkurinn lýsti
sig andvígan „kommisserakerfinu" en
lagði til, að frumkvæmdaráöiö yröi skip-
að forstöðumönnum deilda (ráðnum
embættismönnum) smbr. þingskjal efri
deildar nr. 150 frá 92. löggjafarþingi.
Eftir miklar umræður var svo gengið
til atkvæða í deildinni. Tillaga Alþýðu-
flokksins um afnám „kommisserakerfis-
ins" var felld með 11 atkvæðum gegn 9.
Frumvarpið var svo samþykkt í efri deild
með atkvæðum stjórnarþingmanna og
þingmanna Alþýðuflokksins gegn at-
kvæðum þingmanna Sjálfstæðisflokks-
ins.
Tillögur Gylfa
í neðri deild Alþingis ítrekuðu máls-
varar Alþýðuflokksins fylgi sitt við meg-
inefni frumvarpsins en ítrekuðu jafn-
framt algera andstöðu sína við „kommis-
serakerfið". Einnig benti fulltrúi Al-
þýðuflokksins í fjárhagsnefnd neðri
deildar, Gylfi Þ. Gíslason, á, aðóeðlilegt
væri, að hagrannsóknarverkefni væru á
verksviði Framkvæmdastofnunar ríkis-
ins heldur ættu þau að vera í höndum
sjálfstæðrar stofnunar. í samræmi við
þetta flutti Gylfi Þ. Gíslason breytingar-
tillögur við frv. þess efnis. að fram-
kvæmdaráð stofnunarinnar yrði skipað
forstöðumönnum deilda og einum for-
stjóra ráðnum embættismannaráðningu
í stað „kommisseranna" og um breytta
tilhögun hagrannsókna. Breytingartil-
lögur Gylfa voru felldar. Frumvarpið
um Framkvæmdastofnun ríkisins var
svo afgreitt frá neðri deild til efri deildar
aftur vegna smávægilegra breytinga með
atkvæðum stjórnarliða og þingmanna
Alþýðuflokksins gegn atkvæðum þing -
manna Sjálfstæðisflokksins.
Greinargerð Eggerts
Við lokaafgreiðslu í efri deild. þegar
frumvarpið um Framkvæmdastofnun
ríkisins var afgreitt sem lög frá Alþingi,
gerði einn þingmanna Alþýðuflokksins,
Eggert G. Þorsteinsson, svohljóðandi
grein fyrir atkvæði sínu:
„Herra forseti. í framhaldi af fyrri
ummælum mínum við fyrri umræðu
þessa máls þá vildi ég gera þá grein fyrir
atkvæði mínu nú og tel raunar brýna
nauðsyn á að það komi hér fram, að
þrátt fyrir þau ákvæði, sem ekki virðast
hafa veriö möguleikar á að fá breytt í
frumvarpinu varðandi framkvæmda-
stjórn þessarar stofnunar, þá ntun ég
eftir sem áður greiða atkvæði með
frumvarpinu og segi því já."
Aðrir þingmcnn Alþýðuflokksins
sögðu einnig já. Með stuöningi þeirra
varð frumvarpið um Framkvæmdastofn-
un ríkisins að lögum.
Breytingin 1973
Næst komu lög Framkvæmdastofnun-
ar ríkisins til afgreiðslu á Alþingi árið
1973. Þá lagði forsætisráðherra, Ólafur
Jóhannesson, til þá breytingu á lögun-
um, að hagrannsóknarverkefni yröu
færð frá stofnuninni og fengin sjálfstæðri
stofnun, sem nú nefnist Þjóðhagsstofn-
un, en var áður deild í Framkvæmda-
stofnun ríkisins.
Gylfi Þ. Gíslason lýsti fylgi Alþýðu-
flokksins við þessa breytingu enda var
hún samskonar og Alþýðuflokkurinn
hafði lagt til tveimur árum áður, cn ekki
fengið samþykkta. Alþýðuflokkurinn
stóð því cinnig að þessum breytingum á
lögunum um Framkvæmdastofnun ríkis-
ins.
Endurskoöun 1976
I þriðja sinn komu breytingar á
lögunum um Framkvæmdastofnun ríkis-
ins til afgreiðslu á Alþingi árið 1976. en
mánudaginn 10. maí það ár lagði þáver-
andi forsætisráðherra, Geir Hallgríms-
son (sem greitt hafði atkvæði gcgn
stofnuninni ásamt flokksbræðrum sínum
1971 og krafist afnáms hennar æ síðan)
fram frumvarp að endurskoðuðum
Iögum stofnunarinnar. Framsöguræða
forsætisráðherra var áberandi stuttorð
(Alþingistíðindi, 24. hefti 1975-1976,
dálkar 3899-3903) enda gerði frv. ráð
fyrir því, að Framkvæmdastofnun ríkis-
ins starfaði áfram í óbreyttri mynd.
Breytingar frá ákvæðum gildandi laga
voru aðeins þrjár. sem máli skiptu:
1. Hækkun fjárframlags úr ríkissjóði til
stofnunarinnar.
2. Stofnun sérstakrar byggðadeildar
innan stofnunarinnár.
3. Afnám framkvæmdaráðs, sem ríkis-
stjórnin skipaði (kommisserakerfis)
en þess í stað gerði stjórn Fram-
kvæmdastofnunar ríkisins tillögur
til ríkisstjórnarinnar um ráðningu
forstjóra og framkvæmdastjóra
deilda.
Þarna var sem sé gengið til móts við
fyrri tillögur Alþýðuflokksins um afnám
kommisserakerfisins en fram kom í
umræðum, að Alþýðuflokksmenn óttuð-
ust, að það afnám yrði meira í orði en á
borði ef ekki yrði skýrar kveðið að orði
í lögum. Fluttu þeir m.a. breytingatil-
lögu þess efnis. Hún náði ekki samþykki.
Þingmenn Alþýðuflokksins greiddu svo
atkvæði með afgreiðslu laganna eins og
jafnan áður. M.ö.o.: Allar lokaaf-
u.þ.b. 3 árum síðan ncfnd um byggða-
mál. Ncfndin skilaði ítarlegri álitsgerð.
Á grundvelli hennar samdi ég frumvarp
til laga um mörkun byggðastefnu. sem
samþykkt var í þingflokki Alþýðuflokks-
ins að gera að flokksmáli og var flutt sem
slíkt veturinn 1981-1982.
Frumvarp þctta gcrði ráð fyrir því að
gera þá starfsemi markvissari. sem nú
fer fram í Framkvæmdastofnun ríkisins
og lýtur að byggðamálum og gera stofn-
unina jafnframt að eindrcgnari byggða-
þróunarstofnun, en hún nú er. í því
skyni var m.a. ráðgert. að Framkvæmda-
sjóður íslands yrði vistaður í Scðlabank-
anum, en Framkvæmdastofnun ríkisins
brcytt í byggðastofnun er hefði með
höndum auk starfrækslu Byggðasjóðs að
vinna framkvæmda- og fjármögnunar-
áætlun til 2ja til 4ra ára cr lögö yröi fyrir
Alþingi til samþykktar þannig aö saman
færi raunhæf stefnumótun í byggðamál-
um og fjáröflun til byggðaþróunarverk-
efna. Tilgangurinn er eins og fyrr segir
að gcra byggðaþróunarverkefni niark-
vissari og byggðastefnu skilvirkari m.a.
með því að tengja saman áætlunargcrö
og fjármögnun.
Á s.l. Alþingi var liins vegar lagt Iram
frumvarp. sem nokkrir þingmenn úr
Alþýðuflokknum stóðu aö. um að Fram-
kvæmdastofnun ríkisins yröi lögö niður
án þess að i frumvarpinu scgði hvaö
verða ætti um verkcfnin sem stofnunin
vinnur cða hvort eitthvað ætti við að
taka. Frumvarp þetta var ekki
flokksmál. Ég var ekki cinn flutnings-
manna.
Nú á víst að endurskoða
Þctta cr um afskipti Alþýöuflokksins
og afstöðu mína til Framkvæmdastofn-
unar ríkisins aö scgja. Ég hcld það
reynist crfitt að finna þeim orðum stað,
að ég sé „einn af þeim mönnum, sem
haröast barðist gegn stofnuninni á þingi"
eins og scgir í Tímanum, þótt ég hafi lagt
til að tiiteknar breytingar yrðu gcrðar á
lögunum til þcss að auka byggöaþróun-
arhlutvcrk það, scm stofnunin hcfur
mcö höndum og gera það markvissara.
Mönnum er misjafnlega illa við að láta
rugla saman afstöðu Alþýðuflokksins og
afstöðu Sjálfstæðisflokksins. Mér hefur
alltaf verið það mjög á mófi skapi. Þcss
vegna gefst mér nú kærkomið tækifæri
til þess að leiðrétta ruglinginn.
Nú er hins vegar að hefjast cndur-
skoðun á lögunum um Framkvæmda-
stofnun ríkisins. Einn þingmanna Fram-
sóknarflokksins stjórnar þeirri endur-
skoðun. Fleiri en ég virðast sem sé
þeirrar skoðunar að breyta þurfi ýmsu í
starfsemi stofnunarinnar til þess að gera
starf hennar markvissara og skilvirkara.
Annars væru menn varla að endurskoða.
Ég á svo von á því, að ef til þess kemur
muni Alþýðuflokkurinn taka jákvæðan
þátt í þeirri endurskoðun nú eins og
jafnan áður. Ég hef enga trú á að hann
hafi fj arlægst „uppruna sinn og sósíulíska
grundvallarstefnu sína“ frá árinu 1971.
Með kveðju
Sighvatur Björgvinsson
íslend-
ingar
ströggla
■ Fréttamaður sjónvarpsins
spurði hjón í Aðaldalnum (23/
4.’82) hvort þau ætluðu að
„halda áfram að ströggla“.
Bóndinn, sem er danskur,
endurtók ekki „ströggl“
fréttamannsins. Engum
duldist, að þarna var útlend-
ingur að tala mál okkar. En
jafnframt var það eftirtektar-
vert, að hann hefur gott vald á
málinu, kann góð og gild orð
um hvað eina og þarf ekki að
grípa til slettimáls. Varla hef-
ur þó annríkið gefið honum
tómstundir til að læra málið
fræðilega.
Sumum útlendingum
gengur illa að læra íslenzkar
beygingar. En engan hef ég
heyrt skeyta skapi sínu á
málinu í bræði. Þeir óvirða
ekki málið vísvitandi með ljót-
um slettum. Margir þeirra
hafa líka náð valdi á íslenzku
og lagt í það mikla vinnu.
Einu sinni hitti ég Reykja-
víkurdreng í sveit. Málfar
hans vakti eftirtekt mína.
Ekki einungis, að hann væri
ósnortinn af slangurmáli höf-
uðstaðarins, heldur notaði
hann stundum orð, sem al-
gengari eru í bókum en mæltu
máli. Það var enginn annar en
hún amma hans, norsk kona,
sem hafði auðgað svona mál-
far hans. Ég þekkti hana ofur-
lítið og dáðist alltaf að, hversu
hún vandaði íslenzkuna. Hún
greip oft til orða, sem fremur
tíðkast í riti en ræðu. Vildi
ekki hætta á, að dægurflugur
málsins flögruðu með.
Ekki get ég minnzt á rækt
útlendinga við tungu okkar,
án þess að nefna séra Róbert
Jack. Þegar ég fór að kenna á
Vatnsnesinu, kveið ég fyrir
réttritun barnanna á Tjörn.
Þau hlutu að grípa ört til
enskunnar. Mikil varð undrun
mín. Aldrei kom enskt orð
yfir þeirra varir. Hvenær og
hvernig faðir þeirra kenndi
þeim enskuna, lét ég mig engu
skipta. En málin tvö voru
aðgreind. Börnin rugluðu
þeim ekki saman, eins og
misvitrir íslendingar gera. Ég
minnist þess heldur ekki, að
séra Róbert gripi sjálfur til
ensku. Frekar notaði hann
óþarflega háfleyg orð íslenzk,
ef algengt orð lét á sér standa.
Hvað veldur því, að erlend-
ir menn taka slíku ástfóstri við
íslenzkuna? Glöggt gestsaug-
að skyrtjar það, að tungan er
líf og sál menningarinnar í
þessu landi. Og íslenzk menn-
ing verður að reyna að þrauka,
basla, amstra, strita og berjast
fyrir lífi sínu - en um fram allt
ekki „ströggla“.
Oddný Guðmundsdóttir.

Oddný Guómundsdóttir skrifar. É