Tíminn - 18.01.1984, Blaðsíða 6

6«
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gfsli Sigurösson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiöslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friörik Indriöason, Guömundur Sv .
Hermannsson, Heiöur Helgadóttir, Jón Guöni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttlr), Skafti Jónsson.
Útlitstelknun: Gunnar Traustl Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Flosi Kristjánsson, Guöný Jónsdóttir
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Sföumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsimar: 86387 qg 86306.
Verö f lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuöi kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknidelld Tímans. Prentun: Blaöaprent hf.
Láglauna-
bótasjóður
■ Þegar efnahagslögin voru sett á síðastliðnu vori, sætti það,
mikilii mótspyrnu stjórnarandstæðinga, að kaupgjald var
bundið til átta mánaða, en svipað hafði iðulega verið gert í
nágrannalöndum okkar, undir svipuðum kringumstæðum.
Stjórnarandstæðingar sögðu, að kaupgjaldsmálin ætti að
leysa með frjálsum samningum milli samtaka launþega og
vinnuveitenda, og ríkið ætti helzt hvergi að koma nærri þeim
málum.
Þessi skoðun virtist þá eiga verulegt fylgi innan Sjáifstæðis-
flokksins.
Framsóknarflokkurinn hefur haft þá afstöðu, að óhjá-
kvæmilegt geti reynzt fyrir ríkisvaldið að hafa viss afskipti af
kaupgjaldsmálum til að koma í veg fyrir verðbólgu og tryggja
vinnufrið. Þetta geti gerzt með tímabundinni kaupbindingu
og aðgerðum til að auðvelda samninga milli launafólks og
atvinnurekenda.
Nú hefur kaupbindingunni verið aflétt og samtök launþega
og vinnuveitenda fengið fullt svigrúm til að leysa málin með
frjálsum samningum. Þótt ekki sé langtsíðan þessarviðræður
hófust, virðast báðir aðilar orðnir sammála um, að þeir geti
ekki með frjálsum samningum leyst örðugasta hnútinn, sem
er fólginn í því að gera þær tilfærslur innan launakerfisins að
láglaunafólk búi við mannsæmandi kjör.
Þeir aðilar, sem sögðu á síðastliðnu sumri, að ríkið ætti
ekki að hafa nein afskipti af slíkum samningum, eru nú farnir
að gera kröfur um afskipti þess.
Framsóknarmönnum kemur það ekki á óvart að svona
myndi fara.
Af hálfu fulltrúa stéttasamtaka, sem eru að gefast upp
við frjálsa samninga um lágu launin, hafa komið fram ýmsar
hugmyndir um hugsanleg afskipti ríkisstjórnar og Alþingis,
sumar athyglisverðar en aðrar ekki.
Ein athyglisverðasta hugmyndin er sú, sem formaður
Sóknar, Aðalheiðar Bjarnfreðsdóttir, og formaður Iðju,
Björn Jakobsson, hafa borið fram. Hún er fólgin í því, að
almannatryggingakerfið verði aukið á þann hátt með milli-
göngu verkalýðsfélaganna, að teknar verði upp nýjar trygg
ingar, afkomutryggingar, og nytu þeirra þeir, sem hafa lægstu
launin.
Þetta er vissulega góðviljuð hugmynd, en galli hennar er
sá, að eigi að hrinda henni í framkvæmd, þarf mikið
fjármagn, sennilega mjög mikið. Það er hvorki fyrir hendi
hjá ríkinu eða almannatryggingum.
Frumskilyrði þess, að hægt verði að hrinda slíkri hugmynd
eða svipuðum í framkvæmd, er fjáröflun.
í þessu tilfelli virðist það liggja nokkuð ljóst fyrir hver
eðlilegasta fjáröflunin væri. Hún ætti að vera eins konar
tilfærsla innan launakerfisins. Þeir, sem hefðu laun ofan
vissra marka, greiddu tiltekinn launaskatt, sem rynni í
sérstakan sjóð, sem kalla mætti láglaunabótasjóð. Úr þessum
sjóði yrði svo láglaunafólki greiddar bætur, sem næmu því,
að það næði 15 þúsund króna markinu, svo að höfð sé
hliðsjón af þeirri kröfu, sem nú er borin fram.
Orsök þess, að samtök launþega og vinnuveitenda telja sig
ekki geta náð því marki með frjálsum samningum, að tryggja
15 þúsund króna lágmarkslaun, er andstaða þeirra launa
manna, sem betur eru settir. Þeir standa gegn tilfærslum, sem
gætu tryggt lágmarkslaunin. Þetta mál verður þó aðeins
eðlilega leyst með slíkum tilfærslum að mestu eða öllu leyti.
Því marki ætti að vera hægt að ná með áðurnefndum
launaskatti og láglaunabótasjóði.
Þessari hugmynd er því varpað fram hér til athugunar fyrir
stéttarsamtökin. Ánægjulegast væri að slíkri hugmynd yrði
komið fram. ef til kæmi, með frjálsum samningum.
Þ.Þ.
Sjá ekki skóginn
fyrir trjám
■ Helgi Bergs bæjar-
stjóri á Akureyri kemur
víða við í ítarlegu viðtali
sem birtist í Degi. Hann
var m.a. spurður að því
hvort embættismenn
bæjarins væru valdafrek-
ir og vitnar spyrjandi til
skýrslu sem Hagvangur
gerði um stjórnkerfi Ak-
ureyrar í fyrra. Helgi
svarar:
„Sjálfsagt eru þeir
það, að minnsta kosti
hafa þeir sínar skoðanir
á því hvernig eigi að gerá
hlutina. Ég held þó að
hugmyndum hagvangs-
manna hafi ekki ein-
göngu verið beint að
embættismönnunum,
heldur stjórnkerfi bæjar-
ins í heild. Við erum til
dæmis með allt of margar
nefndir, sem eiga að gefa
bæjarstjórninni ráð.
Þessar nefndir starfa
hver fyrir sig á afskaplega
þröngum sviðum og þær
eru margar hverjar
skipaðar áhugafólki um
viðkomandi málaflokka.
Það vill hins vegar henda
þessa nefndarmenn, að
sjá ekki skóginn fyrir
trénu, t.d. í tillögugerð
við fjárhagsáætlun. Þá
setja nefndirnar gjarna
fram hugmyndir og
óskir, sem eru víðs fjarri
öllum raunveruleika.
Þetta sjá nefndar-
mennirnir þegar þeir
horfa á allan skóginn, en
þeim hættir til að stara á
þetta eina tré, sem þeim
er trúað fyrir. Þetta er
mikill galli. Þess vegna
þarf að fækka þessum
nefndum mikið, en
breikka þess í stað
starfssvið þeirra nefnda
sem eftir verða. Jafn-
framt verður að tryggja
að bæjarfulltrúar séu
a.m.k. einn eða tveir í
hverri nefnd. Eins og nú
háttar eru dæmi um
nefndir, sem enginn
bæjarfulltrúi situr í. Þær
nefndir eru margar
hverjar gersamlega úr
tengslum við bæjar-
stjórn."
Vilja vinna hjá
því opinbera
- Nú er þjóðin í nokk-
urri kreppu og atvinnu-
leysi virðist vera vaxandi.
Raunar virtust þessi
kreppueinkenni koma
einna fyrst fram á Akur-
eyri og Eyjafjarðarsvæð-
inu, fyrir tveim árum eða
svo, með samdrætti í
byggingariðnaði. Bæjar-
stjórn Akureyrar hefur
verið sökuð um andvara-
leysi í þessum efnum. Er
það réttmæt gagnrýni?
„Ja, hvað getur bæjar-
félag gert í atvinnumál-
um? Það er ljóst að það
kostar milljón að skapa
hvert atvinnutækifæri og
bæjarsjóður hefur ekki
bolmagn til að standa í
slíku í neinum mæli.
Hins vegar hefur at-
vinnumálanefnd verið
mjög virk og einnig
höfum við tekið þátt í
Iðnþróunarfélagi Eyja-
fjarðar. Verkefni þeirra
er að aðstoða þau fyrir-
,tæki sem eiga í erfið-
leikum, til að finna lausn-
ir á vandanum, jafnframt
því að leita að nýjum
atvinnugreinum.
Það eru líka skiptar
iskoðanir um það, hversu
'stór þátttakandi hið op-
inbera á að vera í at-
vinnulífi. Þrátt fyrir það
er Akureyrarbær beint
og óbeint aðili að stórum
sem smáum atvinnufyr-
irtækjum, þannig að
hann verður ekki sakað-
ur um aðgerðarleysi á
því sviði í gegnum tíðina.
Hins vegar hefur bæjar-
sjóður ekki mikið svig-
rúm í slíkt nú, nema með
því að leggja aukna
skatta á bæjarbúa. Hver
hefur áhuga á því?
Atvinnuvegirnir hafa
búið við slæm rekstrar-
skilyrði á undanförnum
lárum og þar má finna að
nokkru leyti orsök þess
vanda sem við er að
glíma í atvinnumálum.
'Hvers vegna ættu menn
með hugmyndir og pen-
inga að fara út í atvinnu-
rekstur vitandi það, að
sennilega hafa þeir ekki
annað upp úr því en
baslið og ef til vill
gjaldþrot. Til hvers er
þá að vera að hætta sér út
í slíkt, bara til að útvega
'einhverjum atvinnu, vit-
andi það að hversu vel
sem reksturinn gengur
'hefst aldrei neitt út úr
því. Það er nefnilega
bannað að græða. Enda
eru þeir sífellt fleiri, sem
vilja helst vinna hjá ein-
hverju opinberu fyrir-
tæki og fá sitt kaup á
tilsettum tíma, hvernig
svo sem reksturinn
gengur. Þessi hugsunar-
háttur er hættulegur
þjóðfélaginu í heild.“
- Hvað á að gera?
„Við verðum að snúa
vörn í sókn. Menn verða
að átta sig á því, að nú
um stund verðum við að
leggja ýmsa félagsmála-
pakka á hilluna í bili og
Íeggja áherslu á atvinnu-
lífið, styrkja það og efla.
Það verður að treysta
grunninn. Það er ljóst,
að ekki er að búast við
verulegri atvinnuaukn-
ingu í hinum hefðbundnu
|atvinnugreinum. Þess
vegna verður að fara nýj-
ar leiðir, sem geta reynst
erfiðar og sein sóttar. En
það verður að hafa það,
við verðum að þreyja
þorrann, og alla mögu-
Íeika þarf að skoða
grannt. Engu má hafna
að óathuguðu máli. Það
er enginn „patentlausn",
það dugir ekki að segja
að tækifærin séu í full-
vinnslu sjávarafurða eða
þá landbúnaðarafurða.
Það þarf líka að vera
hægt að selja framleiðsl-
una á eðlilegu verði. Það
vill stundum gleymast að
hugsa fyrir hlutum. Það
þarf að framleiða vöru,
sem einhver hefur áhuga
á að kaupa.“
- Hvað með stóriðju?
„Það er sjálfsagt að
skoða þann möguleika.
Raforkan er ein af þeim
auðlindum sem við eig-
um eftir í landinu, en
höfum lítið sinnt. En ef
til vill er raforkan engin
auðlind. Ef til vill er hún
svo dýr í framleiðslu, að
hún stenst ekki sam-
keppni við þá raforku
sem í boði er í öðrum
löndum. En jafnvel þó
við fáum eitt sórt fyrir-
tæki í fjörðinn, þá
megum við ekki gleyma
því, að við verðum jafn-
framt að byggja upp
mörg smærri. En því er
ekki að leyna, að eitt stórt
fyrirtæki hefði margfeldi-
áhrif á allt athafnalíf.“
Álagsprósentan
lækkuð
- Að undanförnu hefur
verið rætt um lækkun
álagningarprósenta fast-
eignagjalda og útsvara, í
kjölfar minnkandi verð-
bólgu.
- Mega Akureyringar
búast við lækkun?
„Það hafa verið nokk-
uð skiptar skoðanir um
þetta. Vinstri flokkarnir
í Reykjavfk vilja lækka
álögur enn frekar en
meirihluti Sjálfstæðis-
flokksins þar vill hlusta
á. Hér voru sjálfstæðis-
menn hins vegar með
undirboð varðandi fast-
eignagjöldin, en þótt
vinstri meirihlutinn vildi
ekki samþykkja þær til-
lögur var ákveðið að.
lækka álagningarprós-
entu fasteignagjalda. Út-
svarsprósentan hefurenn
ekki verið ákveðin, en ég
reikna fastlega með því
að hún verði lækkuð.
Hins vegar er það líka
Ijóst, að skattbyrðin
verður meiri en verið
hefur, enda hefur hún
verið miklu léttari en ætl-
að var, vegna óðaverð-
bólgunnar. En það er
ekki hægt að ætlast til
þess að við förum niður í
þau mörk:“