Tíminn - 26.02.1984, Qupperneq 11

SUNNUDAGUR 26. FEBRUAR 1984
11
■ Jurij Dolgorukij, herra af Moskvu, sem lei Djominu rua
fyrirrennara sínn í sig.
Synir Danilij, þeir Jurij og Ivan, sem
ríktu hver á eftir öðrum, styrktu enn
vinarböndin við Mongólana og færðu út
veldi sitt enn meir. Furstunum af Mos-
chaisk og Twer var rutt úr vegi og lönd
þeirra gerð upptæk.
V íða ríkti mikið hatur á Mongólum og
stjórn þeirra, en Ivan róaði hug
khansins. Refsiieiðangrar hans á hendur
landsmönnum sínum gáfu svo mikið fé í
aðra hönd að khaninn Uzbek útnefndi
Ivan „stórfursta" af Moskvu. En hann
skaraði einnig eldi að eigin köku og það
í þeim mæli að undirsátar hans tóku að
nefna hann „Ivan Kalita" eða „Ivan
aurasekk“.
Ivan Kalita yfirgaf nú hið gamla
aðsetur sitt í Susdal og í Vladimir og
fluttist alfarinn til Moskvu, sem hann
gerði að höfuðborg stórfurstadæmis síns.
Bjálkagarðinn í kring um Kreml lét
hann styrkja með nýjum varðturnum og
hann lét reisa tvær nýjar kirkjur, -
„Endurlausnar-kirkjuna" og „Dóm-
kirkju Mikjáls höfuðengils." í öryggis-
skyni var hætt að nota greniviðarboli og
var nú eingöngu byggt úr eik.
Til þess að auka enn á dýrð nýju
■ Hér er Chernenko eftirmaður Andropoffs
nú sestur að. Bygging stjómarráðs Sovétrikj-
anna liggur skáhallt á móti „Tólf-postulakirkj-
unni“ og er aðgangur bannaður öðnim en
þeim er sérstakt leyfi hafa. (Sjá punktalínuna
á milli 1-3). Embættismenn og hattsettir
herforingjar fylgjast með hersýningum á
Rauða torginu af svölum grafhýsis Lenins og
er leiðin þangað sýnd með punktalinunni 1-9.
Almenningur kemst ekki að grafhýsinu nema
með því að fara yfir Rauða torgið. (10). Fólk
fer leiðina sem örvalinan (12-20) sýnir, til
þess að komast að glerkistu Lenins.
Aðrir merkisstaðir hér á myndinni eru núm-
eraðir og eru þeir sem hér segir:
1. Inngangur við Borowrtski-tuminn.
2. Bilastæði og dyravarsla.
3. Inngangurinn í byggingu stjómarráðsins.
4. Leiðin til grafhýsis Lenins.
5. Vinnustofur Chemenko em hér á annarri
hæð.
6. Ráðstefnusalur við Mið skrifstofu Chem-
enko (A-B er borðið þar sem þingað er).
7. Dymar að hvíldartierbergi Chemenko,
8. Þingtuminn og Nikolskaja-tuminn.
9. Göng sem liggja að grafhýsi Lenins.
10. Markalina biðraðarinnar.
11. Kremlarmúrinn, þar sem ýmsir háttsettir
leiðtogar liggja.
12. Inngangur að grafhýsinu.
13. Komið inn í grafhýsið.
14. Gengið niður að kistu Lenins.
15. Salurinn með glerkistunni.
16. Þreföld röð gengur fram hjá kistunni.
17. Kista Lenins Ijósi böðuð.
18. Undiigöng.
19. Gestir koma út úr grafhýsinu.
20. Haldið i átt að Kremlarmúmum.
21. Leiðin út með Kremlarmúmum að heim-
sókn lokinni.
22. Tuminn á grafhýsi Lenins.
23. Stasði fyrir þá er fytgjast með státssýning-
um á Rauða torginu.
24. Sögusafnið.
25. Hótel „Nationah og að baki þvi hótel
„Intourist*.
26. Aðalsimstöðin.
27. Lomonossow-háskólinn.
28. Sverdlov-salurinn.
29. Listaverkasalurinn.
30. Utanrikisráðuneytið.
31. Vinnustofa Lenins i stjómarráðsbygging-
unum.
32. íbúðarherbergi með útsýni yfir Troizkije-
hliðið.
33. Leiðin til Þinghallarinnar sem Hggur gegn
um Troizkije hliðið.
34. Nýja Lenin bókasafnið.
höfuðborgarinnar var nú Pétur biskup af
Moskvu færður til Kremlar og varð
höllin nú einnig aðsetur hins geistlega
valds.
Einkasonur Ivans Kalitas var fyrsti
furstinn sem vogaði sér að rísa upp gegn
valdi Mongólanna. Tann 6. september
1380 vann hann sigur á Mongólum við
Kulikowo við Don, 250 kílómetra sunn-
an við Moskvu. Hafði hann þá dregið
saman mikinn her úr löndum sínum.
Fyrir þetta hlaut hann auknefnið
„Donskoj,“ - sá frá Don.
Tveimur árum síðar hefndu Tatararnir
sín. Þeir réðust á Moskvu, gerðu áhlaup
á Kreml og brenndu kirkjurnar og
höllina til grunna. Segir í gömlum
bókum að þeir hafi drepið 24 þúsund
manns. Enn á ný varð stórfurstinn af
Moskvu að fara bónarveg til khansins og
þiggja knékrjúpandi af honum „Jarlyk“
tignina. Leið nú ein öld.
Sá maður er þá tók til sinna ráða var
Ivan III, eða „hinn mikli.“ Um hans
daga skiptist ríki Mongólanna í þrjá
parta og ríkti ófriður þeirra í milli. Gat
Ivan nú hætt á að láta af skattheimtunni
og beina öllum kröftum sínum að því að
koma furstadæmunum í grenndinni á
kné. Setti hann ástofn nýtt þjóðríki, þar
sem embættismannaaðall undir hans
stjórn réði lögum og lofum. Til þess að
öðlast viðurkenningu meðal þjóðanna
gekk hann að eiga Sofiu, sem var
náfrænka síðasta býsans-keisarans og
með henni fylgdu allar siðvenjur hins
gamla austurrómverska keisaradæmis,
einnig krafan um heimsyfirráð, sem átti
rætur að rekja aftur til daga Sesars.
Austurrómverska ríkið hafði hrunið
er Tyrkir tóku Konstantinobel, en stór-
furstinn eignaði sér nú alla þá vegsemd
er þessu ríki hafði fylgt sem uppbót á
heldur rýran heimanmund er hann fékk
með konuefninu. Par á meðal tók hann
upp nafnið „zar“ sem komið er af
„Caesar.“
En þótt heimanmundurinn væri rýr,
þá var brúðurin það ekki sjálf, því ef
trúa má sögum vóg hún ein 106 kíló. Ótti
margra hirðmanna um að Ivan yrði þess
ekki megnugur að gagna svo myndar-
legri konu og geta við henni börn
reyndist ástæðulaus. Ivan mikli var ekki
fæddur í gær og þegar skrautrúmið brast
með miklum dynk á brúðkaupsnóttina,
þá hélt hann ró sinni. Kona hans bar
honum níu börn í lotu.
Ný Kreml
Sophia kom með marga nýjung úr
sínum gömlu heimkynnum og þar á
meðal fjölda diplómala, arkitekta,
myndhöggvara og málara. Hún sá til
þess að Ivan tók upp samband við
vestlæg lönd og skar á öll tengsl við
Mongólana. Kreml varð senn óumdeild-
ur miðpunktur heimsveldisins nýja.
Ivan byrjaði á að reisa veglega um-
gjörð fyrir hið dýrmæta innihald. Hann
lét reisa hinn 2250 metra langa Kreml-
armúr og var hann sex og hálfs metra
þykkur, en nítján metra hár. Prýddi
hann múrinn með svölustélslaga toppum
og reisti við hann 19 turna. Þá lét hann
reisa „Uppstigningarkirkju Maríu“ að
nýju og varð þetta mikil dómkirkja með
fimm tumum. Þar voru síðar „zararnir"
krýndir og þar tóku æðstu biskupar við
vígslu.
Dómkirkju erkiengilsins lét hann líka
byggja að nýju og var hún nú miklu
veglegri í sniðum. í hvelfingum hennar
voru 54 prinsar, zarar og furstar lagðir
til hinstu hvíldar næstu aldirnar.
Ivan mikli (1462-1505) rak loks smiðs-
höggið á byggingarnar: gullljómandi og
skuggalegar í senn gnæfðu þær yfir borg
hans, státslegar og leyndardómsfullar.
Bak við múrana var hans „einkaborg“
lokuð umheiminum. Þar voru risastórir
salir og óralangir gangar, afkimar og
skot og ranghalar ofan og neðan jarðar.
Þarna var upplagt heimkynni allslags
vélráða, samsæra og launmorða. Ivan
III hét nú „zar“ og hæstráðandi alls
Rússlands. Presturinn Filofej sagði:
Róm og Býzans eru fallnar. Nú á
heimurinn sér nýja háborg: Moskvu.“
í ein fimm hundruð ár var Kreml
rammlokað aðsetur hátignanna og hirð-
ar þeirra, auk voldugra erlendra sendi-
manna. í kjöllurunum voru mikilsháttar
fangar geymdir. Loks á 19. öld var hluti
af höllunum opnaður fólki til sýnis.
Eftir októberbyltinguna læstu bolse-
vikar höllinni að nýju og inn fékk enginn
maður að líta. Varð það eftir dauða
Stalíns að Kústéff lét loks Ijúka upp
hluta dásemdanna svo dauðlegir menn
mættu sjá. Svo hefur verið upp frá því.