Tíminn - 23.03.1986, Síða 7

Sunnudagur23. mars 1986
Tíminn 7
hrópa og kalhi
á háscta alla:
Flýttu þér fjandi!
segir gömul vísa.
Þegar komið er um borð skríða
sumir beint í koju. aðrir hinkra eftir
kaffinu. spyrjast fyrir um afla hinna
bátana, kýta yfir smámunum.
segja sögur. fegnir að það er laugar-
dagur og helgarfrí á morgun. dratt-
ast síðan í koju, syfjaðirog varla náð
meir en fjórum tímum í svefn á
sólarhring það sem af er vertíð, farið
út stuttu eftir miðnættið og komið
inn stuttu fyrir.
Kokkurinn bíður þar til allir eru
komnir uppí. og hefur þá til morgun-
matinn. Þeir sem eiga fyrstu bauju
verða ræstir eftir tæpa tvo tíma.
Vélstjórinn stendur útstímið.
Gunnar kokkur, búinn að vera á
sjó í fjörutíu ár. byrjaði á síðutogur-
ununi þar sent skipverjar fengu ekk-
ert kaup nema lifrina, báru hana í
fötum aftan á, þar sem sá elsti og
slitnasti stóð og hrærði t grútarpott-
inum, tekur til morgunmatinn,
hafragraut, egg, appelsínur, brauð
og kal'fi. Matsalurinn; tvö borð og
bekkir, votir dúkar, sjónvarp,
brjóstaberar stelpur á almanaki frá
Rolf Johanscn, spil, peysur og allar
könnur merktar.
Helvítis haugasjór, þó það hafi
lægt.
Sölvi sem segist ekki geta sofið unt
borð liggur hrjótandi á bekknunt,
þegar Baldi kemur í morgunmatinn,
vélstjórinn ræsti það seint að það er
rétt tími til að gleypa í sig. Búinn að
vera skipstjóri í tólf ár, fengsæll eins
og þaö hét í gamla daga, sækir stíft
eins og það heitir í dag. Hæstir í Rifi
það sem af er vertíöinni.
Til lítils.
Kvótinn hefur breytt miklu. Afla-
kóngur er eitthvað sem enginn
sækist eftir, áherslan lögð á gæði,
fiskurinn blóðgaður í sjó, ísaður,
settur í kassa og fjórar trossur teknar
upp um hclgar, enda segir fólkið í
landi að þetta sé allt annar fiskur.
Síðan hver af öðrum í morgun-
matinn, Kiddi og Fjalar eiga fyrstu
bauju, borða þöglir og halda á graut-
ardiskunum, velta þeirn á móti öld-
unni, einn kaffibolli og „Klárir'í
bauju" í kallkerfinu. Hinir sitja
eftir, reykja og reyna að ná úr sér
næturhrollinum áður en farið er út á
dekk. Nýr dagur. En sjálfsagt lítið
frábrugðinn öðrum. Vonandi.
600 fiskar í tveggja nátta.
Það var bræla í gær og náðist ekki
að draga nema sex trossur. Allt
annað líf í dag, þó enn sé stórsjór,
það tekur hafið tíma að róa sig eftir
lætin.
35 mínútur hjá Söndurunum.
Allir vaknaðir þegar þeir koma til
baka, Sandararnir stoltir af árangrin-
um, orðljótar vísur og kaffi.
Fyrst í vetur gekk ekki nógu vel
að draga, svo það voru búin til tvö
gengi sem skiptast á að vera á
borðinu. Fjórir Sandarar og fjórir
ættaðir úr Hafnarfirðinum, kokkur-
inn kokkar og vélstjórinn sefur, og
blóðgar þegar mikið er í.
Sagðar sögur.
Einu sinni þegar ég var kokkur, á
þeim tíma þegar það var ekkert
helgarfrí fyrr en 15. apríl og menn
voru að sulla í víni alla daga, það
skipíi engu máli því það var aldrei
frí, nú geyma menn þetta til laugar-
dags, þá kom ég töluvert slompaður
um borð. Ég notaði 25 lítra olíufötu
undir rusl í cldhúsinu og var vanur
að skola hana uppúr sjó eftir að ég
henti úr henni. batt í hana og sendi
hana í sjóinn. þegar verið var að
draga. Én þarna um morguninn
var ég eitthvað utan við mig, en
reyndi samt að hafa til morgunmat-
inn og fór svo með fötuna aftan á og
sturtaði úr henni í sjóinn, síðan batt
ég í hana og lét hana falla í sjóinn,
en þá rykkti hún all svakalega í, því
báturinn var á fullri ferð, þó það hafi
farið framhjá mér í þessu ástandi,
horfði bara á fötuna draga hönkina
út og tók ekki eftir því að ég stóð
með löppina í henni miðri. Þá rykkir
í og tógið brugðið um lærið á mér og
ég byrja að dragast útbyrðis á eftir
fötunni. hugsaði að ef ég fyndist væri
fólk ekki lengi að draga þá.ályktun
að ég hefði framið sjajfsmorð, mað-
ur finnst drukknaður nteð ruslafötu
bundna um löppina. Ég reyndi að
krafsa eftir einhverju til að grípa í.
en fann ekkert og var kominn hálfur
út, sat oröið klofvega á lunningunni.
hrópandi og gargandi, en enginn
heyröi neitt. Það hlýtur að hafa
verið gaman að sjá þetta frá öðrunt
bát, gargandi mann sitjandí á lunn-
ingunni aftan á með lappirnar út í
loftið. allt að því í slipp og báturinn
á fullri siglingu. Þegar ég var orðinn
viss um að ég færi útbyrðis gaf haldið
sig og það slaknaði á tóginu, ég
missti jafnvægið og Itékk á kálfanum
aftan á bátnum, rétt náði að ná
handfestu á lunningunni og príla um
borð mcð hald á olíufötu bundið við
löppina. bláedrú, það hafði runnið
alisnarlega af mér.
Síðan önnur trossa. 400 fiskar. 30
mínútur hjá Hafnfirðingunum. Fal-
legur og lifandi fiskur þrátt fyrir að
þetta væri seinni tveggja nátta
trossan.
Þeir draga trossuna inn á spilinu.
fimmtán neta trossur, ogdráttarkarl-
inn dregur af spilinu. vélmenni um
borð og 10% sjómanna orðinn úrelt-
ur, fremri mennirnir á borðinu
grciða úr og aftari losa fiskinn úr
netunum sem halda áfram aftur á
garö þar sent tveir gera þau klár svo
hægt sé að leggja. Einn blóðgar.
Fiskurinn grætur og hrópar, en eng-
inn heyrir, því hljóðin eru á öðru
tíðnisviði en mannseyrað nemur,
það hætti einu sinni sjómaður á
ntiðri vertíð þar sem hann taldi sig
heyra í fiskinum þegar hann var
blóðgaður og gat ekki unnið undir
þeim harmkvælum, hlýtur að vcra
erfitt að hafa svo næmt eyra, og
erfitt að sjóða grænmeti.
Fisknum cr hent í kör full af sjó
og fer síðan eftir færibandi niður í
lest, hreinn, og síðan ísaður. Þeir
segja í landi að þetta sé allt annað
hráefni en frá þeim bátum sem ekki
skola fiskinn, en þeir borga ekkcrt
fyrir.
Allt hreint og engin átök.
„Eins og verksmiðja, nema hvaö
gólfið hreyfist."
„Þegar maður er búinn að vera á
svona yíirbyggðum bátum, þarf
eitthvað mikið til að ntaður fari á
þessa óyfirbyggðu, klakabrynvarða.
með sjóinn yfir sig. algjör óverri."
Útvarpið inní matsal:
Vid hrimsorfna klctta
hárurnar skvetta
hvítfextum öldum
sjómanninn laóa og seiða...
Uppí brú heyrist í skipstjórunum
ráða ráðum sínum í talstöðina, allt
steindautt hjá einum, annar með
lítið en fallega fiska, mikla bolta,
annar með 850 í, en ætlar samt að
færa, þaö virðist vera regla á þessari
vertíð að maður fær ekkert í þær
trossur sem voru búkaðar af fiski
daginn áður, en svo fær maöur 1000
fiska í trossu sem var dauð í gær.
Agalegt helvíti að þurla að taka
netin upp í svona fiskeríi, það tapast
alveg þrír dagar í þessum helgarfrí-
um. fjórar trossur í sjó unt hclgina,
lagt i von og óvon á mánudeginum
og svo er kannski enginn fiskur
þegar maöur dregur á þriðjudegin-
um. Einn skipstjórinn vildi fá úr því
skorið hvernig lögin um helgarfrí
hljómuðu, voru þau bundin viö
sunnudaginn eða er nóg að vera í
landi í slétta 24 tíma. var að hugsa
um að fara út um miðjan sunnudag-
inn, leggja trossurnar sem hann tók
upjr í dagog draga þær svo aftur um
miðjan mánudag, guggnaði svo
á því. mannskapurinn hefði sjálfsagt
ckki orðið ýkja hrifinn.
Mörg tæki; sjávarhitamælir, dýpt-
armælir, fisksjá og þeir gulu mega
vara sig. Fuglinn segir líka til um
hvar fiskinn er að finna, skipstjóri
þarf að fylgjast meö þeim, og
straumunum, og öllu, maður hefur
ekkert aögcra í þetta ef maður hefur
ekki alla þræði úti, óþarfi að vita
hvað þorskurinn hugsar, enda það
varla mcrkilegar hugsanir.
Helvítis kvótinn.
Verða sjálfsagt búnir með kvót-
ann um miðjan apríl, skilja kannski
cftir nokkur tonn fyrir línuna í
haust, nota möguleikann á því að
tvöfáída kvótann á línunni, eitt auka
tonn fyrir hvert tpnn í nóvcmber og
desember. þangað til þá er lítið
annað að gera en að halda höndum
í vösum. mála húsið og sparka
steinum.
Bjarni Sæmundsson var að toga
eftir Breiðafirðinum í gær, var í
stöðugu sambandi við bátana til að
vita Itvar trossurnar væru svo hann
togaði ekki allt í flækju. dró síðan
fram og til baka og fékk varla titt,
enda allur fiskurinn þar sem tross-
urnar voru. Margt skn'tið við fiski-
fræðingana og friðunina. Þeir hafa
lítið samband viö þá sem vinna við
þetta.
Það er dregin lína þvert yl'ir fjörð-
inn og fyrir innan hana má ekki
leggja net. stðan syndir þorskur inn
fyrir þessa línu til að hrygna og þar
bíða eftir honum þúsundir af selum
sem ráðast á hann og éta, fáeinir ná
að hrygna. og þegar seiðin eru orðin
á stærð við þumalputta bcrast þau
með straumnum í norö-vestur út úr
firðinum, framhjá Látrabjargi þar
sen.t eru stærstu svartlugls-varp-
stöðvar í heimi. og svartfuglinn
Einn með brjósklos, annar með
slæmt fyrir hjartanu. þriðji með verk
undir herðablaðinu. fjórði með illt í
öxlinni.
„Ef konan mín vissi Itvað ég þarf
að hafa fyrir þessum peningum,
mundi hún ekki vilja sjá þá."
Ef sama fiskeríið heldur áfram
ætti hásetahluturinn að verða um
200 þúsund í mars, en það cr bara
einn ntars, og það verður bara
Itangið í landi það sem eftirerársins.
Maður er hættur að geta stundað
þetta sem atvinnu.
En það þarf kjark til að fara til
læknis, hvítir sloppar og sjúkrarúm
er eitt sótsvart helvíti fyrir mann
sem hefur eytt rúmlega hálfri ævinni
á sjó.
Kubbastcik í matinn. Súpukjöt,
steikt í ofnskúl'funni. kartöflur,
rauðkál og grænar. Vilko á eftir.
Ball um kvöldið. Enginn ætlar, allt
fjölskyldumenn og bara ein kona í
einni liöfn. Tekiö í spil; eitt lauf.
pass, stokkið í laufinu og endað í sjö
gröndum. Staðiö.
Skipstjórinn kemur niður með
fréttir af hinum bátunum, Saxhamar
er víst eitthvað að saxa á forskotið
sem Rilsnesið hefur haft, þrátt lyrir
kvótann er kitlandi að vera hæstur.
Deilt um verkalýösfélög og verkföll.
helvítis yfirmennirnir skemmdu síð-
ustu samninga, hindruðu aö stárfs-
alduishækkanirnar kæmust í gegn,
deill eða rifist. og skammast. Baldi
eitthvað harðorður í garð mennta-i
manna og fær á sig yísu.
Ilann vill enga menntamenn,
menn sem lifa á snik jum.
Hér lifði aldamotaeymdin enn
Ef Baldi réði rík jum.
Mikil skáld ribbarar.
Orðsins list er einkum beitt í sem
sóöalcgustu vísurnarognnikil keppni
liver getur gengiö fram af hinum í
ruddalegum leirburði og hnoði. Ein
vísa fannst í bókinni, þar sem öll
h 'rlegheitin eru varðveitt, Irá því á
iinunni og er ort til beitingamann-
anna.
Um heitaranna helli
hragur þessi er.
Þeir eru vaskir á vclli,
eins og vera her.
Fjalla-Foli eltir féð,
feginn vildi ríða,
Sölvi er með rauðan reð,
rífur pussur víða. ■
Hansi hátt sér hreykir,
hampar stórum helli.
Úti eru Fúsa lisuleikir,
fúinn er af elli.
Gulli með stóran skaparann,
sætt hefur sá refur.
Um Stínu ég ekki kveða kann,
því engan kóng hún hefur.
Og síðan al'tur á dekk, og enn á
ný. Þcgar síðasta trossan er drcgin
fer Baddi ofan í lest að ganga frá
kössunum, 700 lítra plastkössum,
ísa og gera klárt fyrir löndun. Eitt-
hvað um 22 tonn, sem cr um meðal-
talsróöur á þessari vcrtíð, sem er
orðin ein sú besta sem ntenn muna,
þrátt fyrir að það eru færri net í sjó
en nokkru sinni áður.
Á landstíminu leysir Egill stýri-
maður Balda af og hann fer í koju,
hinir spila, tala, horfa á sjónvarp,
liturinn kemur þegar það er klukku-
tími í land.
Tæpa tvo tíma að landa, og svo
helgarlrí.
Mæting klukkan eitt á aðfaranótt
mánudagsins og svo páskastopp inn-
an seilingar. Og vcrtíðin að verða
búin.
ræðst á þessa fácinu titti og étur þá.
Það væri vit að gera bátinn út á sel í
sumar, leggja honum innarlega í
firðinum og senda strákana á
sódiökum á eltir selnum, hafa síðan
vcrksmiðju um borð, en kcrlingarn-
ar lyrir sunnan færu sjállsagt að
væla. Það er óvera hvað við drepum
af þorskinum miðað við selinn. Og
ormurinn sem er að setja allt á
hausinn.
Niörí matsal, þreyttir cftir sjöttu
trossuna.
Lítið í. 400 liskar og 25 mínútur
hjá Hafnfirðingunum. Þetta var
Lína, trossa skipstjórans. Hver mað-
ur á sína trossu sem er skírð eftir
konunni, kærustunni eöa gömlum
sjens, sem enginn vill kannast lengur
við.