Tíminn - 23.03.1986, Síða 21

Föstudagur 21. mars 1986
Tíminn 21
afkvæmi leitandi andu, sem sést ekki
yfir veikleika æsku okkar tíma og
afhjúpar hið hryllilega allsgáðu
auga, sem upp bregður því, sem það
sér, en ekki nef eftir minni.
Pablo Picasso
í París 1901
Jgf ORIÐ 1901 fór Pablo
Picasso öðru sinni til
Parísar. Góðar viðtökur
biðu hans. Manach kom honum fyrir
í tveggja herbergja íbúð á sjöttu og
efstu hæð í 130 Boulevard de Clichy,
(en hélt öðru herberginu tii eigin
afnota). Þar hafði Casagemas búið
og lauk Picasso nú við málverk sín
þrjú í minningu hans. Fyrirmynd að
einu þeirra sótti hann til myndar E1
Greco, „Greftrun Orgas greifa.“
(Mynd 18) Hvítur himnafákur
endurvarpar hvítu skini af klæði unt
hinn dauða, sem einn og átta
syrgjendur eru í kringum, en í
skýjum sjá stássmeyjar, alisnaktar
eða í litríkum sokkum einum saman,
til himnaferðarinnar og ein þeirra
stendur við fákinn og faðmar hinn
uppnumda. Sýnist Casagemas fara
paradísavillt, en Picasso vildi forðast
alla tilfinningasemi.
Manach kynnti Picasso fljótlega
fyrir Ambroise Vollard,
málverkasala með glöggt auga fyrir
upprennandi málurum. Hafði
Vollard komið myndum Cezanne
fyrir almenningssjónir.
Kvöldverðarboð hafði hann oft inni,
og höfðu margir kunnir listamenn
setið þau, málararnir Degas,
Renoir, Rodon, Gauguin, Bonnard,
myndhöggvarinn Rodin,
rithöfundarnir Zola, Mallarmé og
Apollinaire, svo að nokkrir séu
taldir. í minningum sínum segir
Vollard frá fyrsta fundi þeirra.
Picasso, nosturslega vel búinn, bar
um lOOmálverk undirhann. Samdist
svo, að Vollard héldi samsýningu
Picasso og annars spænsks málara,
Iturrino, Baska. Á forsýningu fyrir
boðsgesti seldi Picasso 15 mynda
sinna.
Sýningin var opnuð 24. júní, en
hún var illa sótt, þótt blöð gætu
hennar vinsamiega. í La Gazette
d’Art sagði gagnrýnandi þess,
Feiicien Fagus: „Hæglega má greina
áhrif ýmissa (auk spænskrarhefðar),
Delacroix, Manet, Monet, Van
Gogh, Pissaro, Toulouse-Lautrec,
Degas, Forain, Rops, ef til vill
annarra... Hverjum einum rétt
bregður fyrir og verða óðar á brott
og fönguð hafa verið. Auðsætt er, að
í ákefð sinni og framsækni hefur
hann ekki haft tóm til að móta sér
persónulegan stíl; í þessari ákefð er
persónuleiki hans fólginn, þessi
ungæðislegu sjálfkrafa viðbrögð.
(Sagt er, að hann sé innan við tvítugt
og-máli þrjármyndirádag). Honum
erhættabúin afþessu skjótræði, sem
með hægu móti gæti leitt hann út í
léttvæg listbrögð. Afköst og frjósemi
eru sitthvað svo sem ofsi og orka."
ASÝNINGUNNI tók-
ust kynni með Picasso
og lítt þekktum
gagnrýnanda, Max Jacob, sem var af
gyðingaættum, en fæddur og
Nokkrar andlitsinyndir Picasso frá
1901 cru vel kunnar. Tvær málaði
hann af Gustave Coquiot.
gagnrýnanda og safnara. en á
annarri þeirra situr liann á
skemmtistað, lífsnautnamaður, sem
gengiö hefur inn um glcðinnar dyr.
Al'tur á móti kippir vini hans Mateo
Fernandez de Sote í kynið til munka
Zurbaran á sinni ntynd. (Mynd 20).
Af Jaime Sabartes. þá nýkomnum til
Parísar, málaðj hann sncmma vetrar
tvær andlitsmyndir, þá fyrri eftir að
hann kom of seint á stcfnumót þeirra
á veitingastað og sá liann sitja við .
borð með ölkrús fyrir framan sig,
einmanalegan, nærsýnan, en mcð
leitandi augnaráði. Hæst ber þó
sjálfsmynd þá. er hann málaði í þann
mund, cr hann varð réttra 20 ára.
Sýnir hún fullorðinslegan tvítugan
mann, eilítið mæöulegan.
AÐ VANDA gekk
Picasso á söt'n. „Hann
varði löngum stundum
á Luxembourgsafni hjá málvcrkum
impressionista og oft sást hann á
Louvre-safni og varð þar tíðlitið til
egypskrarogföniskrar listar, sem þá
heyröi að flestra dómi til vansiðunar.
Gotncskar höggmyndir á Cluny-
safni þurfti hann að grandskoða, og
honum sást ekki yfir japanskar
cftirprentanir, þótt fjær stæðu
honum." (Pcnrosc, Picasso, bls. 76)
Á annars konarstað vandi liann líka
komursínar, St. Lazare-sjúkrahúsið
fyrir kynsjúkdóma. „Hann þekkti
einn læknanna, sem leyfði honum
aðgang að sjúkrastofum scm
starfsmaður væri og teikna þá, sem
þarlágu. Sjúklingar báru hettur ...
og á mörgum myndstriga Itans á
þcssum tíma bregður (þeim) fyrir.
En kvenfólk götunnar kom hvað
eftir annað á sjúkrastofurnar og
fylgdist Picasso með þeim, eftir að
dyr sjúkrahússins voru að baki
honum oghann hafði laugað hendur
sínar í sóttvarnarlög. Gekk hann þá
á kaffihús í grenndinni, sem göngu-
sjúklingar komu á. Par gat hann virt
þær fyrir sér og spjallað við þær á
annan veg.“ (Penrose, Picasso bls.
86)
I París voru kunningjar Picasso
enn Spánverjar, að Max Jacob
frátöldum, og voru þeir uppnefndir
„labande Picasso." Hittust þcirá Le
Zut, vcitingastað við Place
Ravignon. Meðal tíðragcsta þar var
vinur Picasso frá Els Ouatrc Gats,
Ramon Pichot, og annar málari,
Pedro Durrio, sem kunnugur var
Paul Gaugin þá á Suðurhafseyjum,
og myndhöggvarinn Julio Gonzales.
-En þcgarliðiðvarfram haust.var
orðiðþröngt um Picasso i'íbúöinni á
130 Boulevard de Clichy. Þegar
Sabartés kom til Parísar í
vctrarbyrjun og heimsótti Picasso sá
hann fjöldann allan af málverkum,
harla ólíkum þeim, sem hann hafði
áður séð hjá Picasso. „Á
myndstrigum þeim, sem hann sýndi
mér, voru ferlegar andstæður
ásýndar og lita, álíkar litbrigðum á
spilum." (Sabartes, Picasso,
Portraits et Souvenirs, París, 1946,
bls. 68) Picasso hal'ði skapaö sér sinn
eigin stíl.
Snemma vetrar gekk hann af mála
hjá Manach. (Mynd 22)
13. Els Quatre Gats. Ljósmynd. Rubin.
uppalinn á Bretagneskaga. (Mynd
19) Max Jacob sagði svo frá: „Þegar
hin fyrsta mikla sýning hans var
haldin (á Frakklandi), vakti hún
unórun mína, starfandi
gagnrýnanda, á því sem frá hendi
hans var komið, svo að ég sendi unt
hana viðurkenningarorð til
Ambroise Vollard. Boð um að líta
inn til Picasso bárust mér þennan
sama dag frá Manaclt, sem eftir hag
hans leit. Fór mjög vel á með okkur
strax þennan fyrsta dag. I kringum
hann var hópur fátækra spænskra
málara.sem málglaðirsátuágólfinu
aðsnæðingi. Hann.... gekk með
herberginu," sem gagnsýrð cr bláum
Iit. Sótti nú blár litur mjög á Itann,
þótt aðeins öðru hverju segði til sín á
verkum hans um sumarið. „Þegar
hann kom aftur til Parísar, tók Itann
til, þar sem hann hafði frá horfið.
Fólk, sem hann umgekkst, var
honum óþrjótandi viðfangsefni.
Hann teiknaði börn, sem fleyttu
bátum sínum, manngrúa á
hvíldardögum í Luxembourg-garði,
sundurgerð í klæðnaði kvenna á
veðreiðunt ... Inn í ófrýnilegri hcim
nætúrlífs skyggndist hann Hka, og
margar myndir á fyrstu mánuöum
hans (í París að þessu sinni) fylgdu í
17. Picasso og Soler de Asis. Teikning.
pípuhatt eins ogég og sat á kvöldin á
svölum í söngdansleikjahúsum og í
hléum á milli þátta dró hann upp
myndir af leiðandi söngkonum að
tjaldabaki... Hann talaði mjög litla
frönsku og ég mjög lítið í spænsku,
en við tókumst í hendur."
(Correspondance de Max Jacob,
Paris, 1953. bls. 29).
Einmitt um þetta leyti, sumarið
1901, var Picasso að móta sérsinn
eigin stíl, eða öllu heldur fyrsta stíl
sinn. Var hann upphaf að sterku
persónulcgu svipmóti á verkum
hans. Vísir að honum kemur fram á
mynd hans af stofu sinni í 130
Boulevard de Clichy, „Bláa
kjölfar teiknmga hans af
veitingastofum og danskrám í
Barcelona, þótt gagnrýnni væru og
naprari... Málverk hófust oft upp af
skissum. hripuðum upp að
tjaldabaki, í hléum á milli þátta í
fjölsóttum danssöngvahúsum og
urðu að stórfenglegum
andlitsmyndum svo sem „Gleðikonu
meðhálsfesti úrgimsteinum." Grófa
fegurð hennar, sem skart ýkir, hcfur
listamaðurinn óvæginn dregið upp.
(þannig að bendir til), að hún þykist
vel í sveit sett, - ber svo
borginmannlegan svip, að við
sakleysi ncmur." (Penrose, bls. 74-
75).
15. Sjálfsmynd, 1900 eða
1901. Barr.
AV\bRiD -
14. Lola Ruiz Picasso.
Blýantsteikning. Rubin.
19. Max Jacob.
Ljósmynd. Rubin.
20. Mateo Fernandez de
Soto.
NoT AS h Akjc
' P&y (*
16. Casagemas heitinn.
Rubin.