Tíminn - 16.12.1987, Blaðsíða 8

8 Tímirvn
Miðvikudagur 16. desember 1967
Timinn
MÁLSVAM nUÁLSLYMXMMfVMNU OG FÉLAG8NYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Oddur Ólafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 400 prdálk-
sentimetri.
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 600.-
Horfur í efnahagsmálum
Full ástæða er til að hafa áhyggjur af horfum í
efnahagsmálum á næstunni. Er ljóst að ríkisstjórn-
arinnar bíður mikið verkefni að hafa forgöngu um
ráðstafanir sem tryggja rekstrarafkomu útflutnings-
atvinnuveganna og koma í veg fyrir frekari verð-
bólguþróun.
Framvinda efnahagsmála á árinu hefur verið á
allt annan veg en vonir stóðu til í upphafi ársins.
Er til einskis að leyna sig því að enn er farið að
sækja í gamla horfið hvað varðar verðbólguþróun.
Eftir að þjóðin hafði lifað stutt tilraunaskeið á
síðasta ári, hvernig hægt er með samráðum og
samstilltu átaki ráðandi þjóðfélagsafla að draga úr
verðbólgu og koma henni á siðmannlegt stig, er
ekki annað sýnna en að samráðsviljinn sé horfinn
en sérhagsmunapotið tekið við í staðinn og eigi að
ráða ferðinni í samskiptum þjóðfélagsaflanna inn-
byrðis og gagnvart ríkisstjórninni.
Ljóst er að verðbólgan er aðalvandamál íslensks
efnahagslífs. F»að er hún sem gerir útflutningsat-
vinnuvegina ósamkeppnisfæra á erlendum
mörkuðum og það er hún sem dregur úr kaupmætti
launa, ruglar verðskyn og er meira og minna
undirrót mikillar spákaupmennsku, sem kemur
niður á eðlilegum viðskiptum og atvinnurekstri, en
veldur stórfelldum fjármagnsflutningi og eignatil-
færslum milli einstaklinga og stétta.
Má furðulegt heita, að fulltrúar launastéttanna
og forsvarsmenn heiðarlegs atvinnurekstrar skuli
ekki geta komið sér saman um leiðir til þess að
snúast gegn spákaupmennskunni, sem veldur þeirri
þenslu sem hér ríkir. Ekkert væri eðlilegra en
launastéttirnar og undirstöðugreinar atvinnulífsins
gerðu sameiginlega kröfu á hendur ríkisvaldinu
um að koma í veg fyrir þá lána- og peningamála-
stjórn, þ.á m. vaxtapólitík, sem hyglar spákaup-
mönnum og magnar verðþenslu.
Afgreiðslu fjárlaga er senn að ljúka. Stefnt er að
því að ríkissjóður verði rekinn hallalaust, og er það
mikilvægt spor í rétta átt. Á þenslutímum er ekki
verjandi að hafa halla á ríkissjóði. Sú uppstokkun
á tekjuöflunarkerfi ríkisins, sem nú á sér stað,
verður auk þess að fá tíma til að sanna gildi sitt.
Ef til vill eiga eftir að koma í ljós einhverjir
annmarkar á hinu nýja kerfi, og þá er eðlilegt að
vinna að því að lagfæra þá eftir því sem reynslan
sýnir.
En næsta verkefni ríkisstjórnarinnar er að snúa
sér beint að því að tryggja rekstur útflutningsgrein-
anna og samkeppnisiðnaðarins. í því sambandi ber
að endurvekja samráðsstefnuna frá því í febrúar
1986. Reynslan af þeirri stefnu sýndi að af henni
er góðs að vænta. Ríkisstjórnin verður að knýja á
um það að heildarhagsmunir efnahagslífsins séu
virtir. Hagsmunir þess liggja allir í því að verðbólg-
an minnki og verði ekki meiri en er í viðskiptalönd-
um okkar. Verðbólguhjöðnun er einnig grundvall-
aratriði þess að hægt sé að treysta lífsafkomu
launafólks. Bráðabirgðaúrræði í efnahagsmálum
leysa ekki vanda atvinnuvega og launastéttanna.
111 garri !!ll!lllll!!l!!!!il!ll!l!!llllllllli!!í![|||||lll!ll!l!ll!!!l!lllllllllll!!i llllllilllll llllllllllllll!lll!!!l!llllllllllllllllllll l!!l!l!!!!!!llll!liliilllllllll
111111111
Félag rifríldisgangsins
Oj/ur/c ’/tti
aýftffU /r.
////./////< r/’Zty>
&2Z
^—■* /
/'•■/tftfi.tuiKir „u.Kr.fn/t ■
Gzr/e- c)Q.Jc)cn/iA
,i C't'
£
c--------------mom/rc t)c /u-
oJorJclc /)»^/cmrntj/iJea Á*/zn<)a/j.
«> *£//,• yÁ/avi/. /o ...
Ur fy*TM,\p„/r
’-’AZ.
/oyeu/t/tr ,W /i/u/tur*,
'u,
(*að mim hafa verié emhvent
tioM í Hóvemher árið M97 að Jón
Ólafsson, einhver mesti sfcamma-
kjuftur akhwBÓtatímatts, Alaska-
fari og höfundur íslendingabrags
skrífaói bréf og boðaði til stofmmar
Blaðamannafélags. Stðar lagðist
þetta félag niður, en fyrsti stofn-
andi þess bar nokkur einkenni
íslenskrar biaðamennsku í farí
sínu, sem þótt hefur góð lenska æ
síðan, eins og þegar hann skrifaði
um atburð á Bessastaðatförn ein-
hvern veginn á þessa leið: Það slys
varð á dögunum að Grímur
Thomsen féll niður um Ls á Bessa-
staðatjörn og drukknaði ekki. í
íslendingabrag orti hann ■ svælu og
reyk sjálfstæðisbaráttunnar: Frjáls
íslands þjóð/ hún ei þekkir heims
um slóð/ neitt djöfullegra dáðlaust
þing/ en danskan íslending. Þessi
blaðamaður númer eitt í sögu
blaðamennsku í landinu varð að
flýja land vegna skrifa sinna. Þau
hafa ekki orðið örlög annarra
blaðamanna síðan. Hins vegar
voru þrír blaðamenn fluttir út með
valdi í byrjun hernáms landsins af
því þeir voru þá á tímabundinni
neikvæðri skoðun um atferli Vest-
urlanda.
Endurreisn
Svo lognaðist félag Jóns Ólafs-
sonar út af, enda tíðin stormasöm
og menn ýmist langsum eða þvers-
um í pólitík af miklum tilfinninga-
hita. En félagið var endurreist áríð
1922 og hefur veríð við lýði síðan,
enda var þá blaðaútgáfa í landinu
að taka á sig fast snið, sem hefur
haldist að mestu síðan. Þeir blaða-
menn sem endurreistu Blaða-
mannafélag íslands voru Ólafur
Friðríksson á Alþýðublaði,
Tryggvi Þórhallsson á Tímanum,
Þorsteinn Gíslason á Morgunblaði
og Lögréttu, Jakob Möller á Vísi,
Jón Björnsson, Morgunblaði,
Skúli Skúlason, Morgunblaði,
Baldur Sveinsson, Vísi og Erlendur
Erlendsson á Alþýðublaði. Tryggvi
Þórhallsson var kjörinn formaður
og gaf út félagsskírteini. Fyrsta
skírtcinið féll honum í skaut og
fylgir mynd af því hér. Það var
bæði á íslensku og frönsku. Vegna
samblands stjórnmálabaráttu og
blaðaskrífa á þessum árum lenti
einstaka maður aldrei ■ félaginu,
þótt hann skrífaði kannski mcira í
blöð en blaðamenn. Svo var um
Jónas Jónsson frá Hriflu.
Fjölmenni
Lengi vel var lítið félagssnið á
blaðamannafélaginu, ef miða á við
kjarabaráttu og annað félagslegt
vafstur, sem einkennir félög ■ dag
með sínum h'feyríssjóðum, veik-
indadögum og vinnutíma. Fram
um 1960 var vinnutíminn allan
sólarhrínginn ef því var að skipta.
Næturvinna var óskapleg en þótti
ekki umtalsverð, og þá var talað
um að blaðamenn væru drykkfelld-
ir, keðjureyktu og dæju ungir. En
þeir skrífuðu eins og djöfullinn
væri á hælunum á þeim, vöfstruðu
í öllum málum og létu eins og þeir
„alene vidste“. Þeir skrífuðu stórar
fréttir án þess að geta heimilda,
öndvert við nýrri hætti, þegar
hvergi er hægt að koma frá sér frétt
öðru vísi en bera einhvem lyrir
henni, jafnvel þótt fréttin liggi á
borðinu. Þá gerðist líka stundum
að faríð var eftir þumalfingursreglu
Jónasar frá Hriflu, sem sncri fyrst
og fremst að afköstum. Menn hirtu
ekki um að hafa þetta svo
nákvæmt.
0g leiðindin gengu í garð
Þcgar blaðamenn gerðu samn-
inga, ef þeir sömdu þá ekki fyrir sig
prívat, var einkum þrefað við Sig-
fús Jónsson á Morgunblaðinu, sem
var stórgóður blaðamönnum og
vann ekki síður en þeir. Hann
þekkti því um hvað verið var að
tala, og vissi jafnframt, að hin
gífurlega vinna var óborganleg.
Þess vegna gengu samningar við
hann fyrir sig i þægilegu andrúms-
lofti, og enduðu kannski með því
að teknir vom tveir eða þrír launa-
flokkar neðan af. En að Sigfúsar-
tímabilinu loknu gengu leiðindin í
garð. Einhverjir jaxlar hcimtuðu
ákveðinn vinnutíma og eftirvinnu,
og prentarar komu í veg fyrir
útgáfu á sunnudagsblöðum. Þá
byrjuðu verkföll og ögmundarstæl-
ar. Menn fóro til útlanda og sögð-
ust vera að læra fjölmiðlafræði, og
voru nákvæmlega eins vitlausir
þcgar þeir komu til baka og þegar
þeir fóru.
Svo breyttist blaðamennskan
með tilkomu samninga og fjöl-
miðlafræðinga. Hún varð yflrmáta
leiðinleg. En lausnina fundu menn
í því að fjölga fjölmiðlum og leggja
áherslu á músik með fréttaívafl.
Eitthvað af fjölmiðlafræðingum
lenti í 68 kynslóðinni og hefur ekki
boríð sitt barr síðan. Þeir urðu
steinhissa á pressuballinu um
daginn, þegar á daginn kom að
Þorsteinn Pálsson var bráð-
skemmtilegur. Fram að þeim tíma
hafði fjölmiðlafræðin sagt þeim að
fyrir utan að vera óþolandi íhalds-
maður værí hann líka leiðinlegur
eins og flestir sem ekki eru allaball-
ar. En það er von að blaðamanna-
félagið hafl breyst. Þangað inn er
öllum hleypt nema þvottakonum í
anda hinna nýju fræða. Garri
VÍTTOG BREITT
Stjórnlaust rekald í ólgusjó
Stjórn peningamála er hugtak
sem maður rekst oft á í uppbyggi-
legum greinum, ræðustúfum eða
heyrir í ábúðarmiklum fréttavið-
tölum. Að því er best verður skilið
er þessi tegund stjórnunar í hönd-
um æðstu valdastofnana sem kasta
fjöreggi efnahagslífsins fimlega á
milli sín og hafa tröllatrú á hagræn-
um kennisetningum sem oft em
þeirrar náttúru að breytast frá degi
til dags.
Lengi vel fólst stjóm peninga-
mála í því að plata eigendur spari-
fjár og lífeyrissjóða og önnur fífl
sem lögðu peninga fyrir. Banka-
kerfin sáu um að gefa öðmm
aurana. Þursar mega vita hvort
gengisskráning heyrir undir stjórn
peningamála, en tíðar kollsteypur
gengisfellinga sáu um að krónu-
greyið þjáðist af langvarandi upp-
dráttarsýki og að þeir sparsömu
urðu sffellt fátækari og skuldarar
ríkari.
Bankar heftir,
braskarar frjálsir
Svo fengu stjórnendur peninga-
mála hugljómun og snéru öllu því
niður sem upp snéri áður. Verð-
trygging lána var tekin upp, síðan
var lánastofnunum gefið frelsi til
að ráða vöxtum og gengið reyrt
niður og er það kölluð fastgengis-
stefna.
Alfrjálsar lánastofnanir vom
stofnaðar til að undirstrika að al-
gjört frjálsræði ríkir í peningamál-
um.
Nú samanstendur stjórn pen-
ingamála af því að Batteríið við
Kalkofnsveg skyldar alvörubank-
ana til að leggja inn háar peninga-
upphæðir í sínar fjárhirslur til að
hefta útlán, eins og það er kallað.
Hins vegar eru engin höft sett á
verðbréfabraskarana, erlend lán
einkafyrirtækja né ört útblásnar
kaupleigustofnanir, sem eru leppar
fyrir erlent fjármagn.
Nú er svo komið í stjórn pen-
ingamálanna að á íslandi eru
greiddir hæstu raunvextir í veröld-
inni og á allan máta gælt við þá sem
eiga sparifé og alvörufjármagn.
Strandkapteinar
En skuldaramir fá að kenna á
því. Þeir verða að greiða okurvexti
af sínum lánum og er svo komið að
fyrirtæki og einstaklingar eru að
komast á vonarvöl vegna fjár-
magnskostnaðar.
Þessi svokallaða stjóm peninga-
mála æðir öfgana á milli og eru
ýmist sparifjáreigendur eða
skuldarar féflettir á grófan hátt.
Marglofað frelsi í peningavið-
skiptum og skuldabréfabraski er á
góðri leið með að kollkeyra at-
vinnulífið og em ekki nema fáir
mánuðir í háskalegt strand, að því
er Guðjón B. Ólafsson, forstjóri
Sambandsins, upplýsir í Tímanum
í gær.
Hávaxtastefnan eykur mjög
framboð á lánsfé og drífur það
víða að og skipta innlánsbindingar
Batterísins á fé alvörubankanna
ekki miklu máli og dregur lítið úr
framboðinu.
Fyrirtæki og einstaklingar hafa
lítið sést fyrir í lánsfjársvallinu og
hafa fjárfest langt um efni fram og
sjá nú fram á ömurlega hávaxta-
skuldadaga.
En þótt allt sigli í harðastrand í
ólgusjó efnahagslífsins nauðar
frjálshyggjan um frelsi peninga-
markaðsins sem ekki verður full-
komið fyrr en verðbréfabraskarar
og fjárfestingasjóðir hafa komist
yfir eignir fyrirtækja og einstakl-
inga.
Hvað sem til þessa hefur verið
haldið um stjórn peningamála, er
ljóst að hún er nú í höndum þeirra
sem hæsta vexti bjóða og lána fé
með afarkjörum.
Frelsið á peninga- og lánamark-
aði er misnotað svo herfilega og af
svo lítilli forsjá að tími er til
kominn að spyrja: Hefur nokkurn
tíma verið til nokkur stjórn pen-
ingamála nema í munni manna
sem ekkert vissu hvað þeir voru að
tala um? OÓ