Tíminn - 10.01.1988, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Sunnudagur10. janúar1988
Bað hann sér griða á knjánum, ruglandi margt um Jesús.
um bæinn og gerðu vart við sig fyrir
heimamönnum.
Marteinn skipstjóri var staddur í
húsi einu úti á hlaði við fáeina menn
en hinir sátu allir inni á baðstofugólfi
og höfðu kynt eld fyrir sér. Var
mönnum nú skipað fyrir alla glugga
og dyr á bænum, en sumir gengu að
húsinu þar sem Marteinn var og
skutu þar inn hvað eftir annað af
byssum. Marteinn skaut lítið á móti
og kallaði út að hann vissi ekki svo
stórar sakir á sig að hann ætti skilið
að vera skotinn niður um miðja nótt
með mönnum sínum. Þarna var séra
Jón Grímsson kominn og varð hann
fyrir svörum á latínu, sem þeir
Marteinn gátu gert sig skiljanlega á
hvor fyrir öðrum. Sagði Jón þá eiga
fyllilega skilið að vera drepna.
Marteinn bað nú prest að fyrirgefa
sér misgjörðir við hann fyrir Krists
sakir og kvaðst ekki hafa unnið til
saka hjá öðrum íslendingum. Séra
Jón kvaðst skyldu fyrirgefa honum
og ræddust þeir við um stund. Sneri
Jón sér þá að Ara og spurði hann
hvort hann vildi gefa Marteini líf.
Hann væri tiginn maður og síður
hefnda von, ef honum væri hlíft. Ari
játaði því „glaðlega" og sagði að
prestur mætti segja honum það, en
hann yrði að gefa upp vörn alla og
ganga þeim á vald.
GRIÐROF
Marteinn tók þessum kosti fúslega
og rétti út byssu sína, kom svo út
sjálfur og stóð á knjánum. Ari bóndi
skipaði þremur mönnum að leiða
Martein burtu og gæta hans, en liðið
var orðið svo æst af manndrápunum
að einn hjó til Marteins með öxi og
ætlaði að höggva hann á háls, en
höggið kom á viðbeinið og varð af
lítið sár. Marteinn brá hart við og
hljóp á fætur og hljóp til sjávar eins
og kólfi væri skotið og út í sjó, en
hann var manna best syndur. Um
þetta leyti lægði storminn og var sett
fram skip að elta hann. Þegar hann
sá það herti hann enn sundið og segir
sagan að hann hafi „sungið latínu
við tón.“
ÞÓTTIAFBRAGÐ HANS
ÍÞRÓTT í SÖNGLIST
„Það þótti mörgum afbragð að sjá
hans íþrótt í sönglist," segir Jón
lærði. Svo er sagt að einn af skipverj-
um hafi komið spjótslagi á Martein
í kafi, en þó linaðist hann ekki til
fulls fyrr en sveinn Ara, Björn
nokkur Sveinsson, hæfði hann í
ennið með steini. Marteini var nú
fleytt til lands og hann klæddur úr
öllum fötum og því næst unnið á
honum og „heldur hroðalega" segir
í heimildum. En hann sýndi hreysti
og harðneskju fram í andlátið. Líki
hans var sökkt niður í djúp. Þegar
Marteinn var látinn snerist stormur-
inn upp í blæjalogn „hvað þeir
eignuðu krapti þess galdrakropps
Marteins."
TEKIÐ TIL ÓSPILLTRA
MÁLANNA
Nú var tekið til óspilltra málanna
með þá sem eftir voru af Spánverjum
og þurfti enginn um grið að biðja.
Flestir vörðust drengilega og var það
mál manna að Spánverjar hefðu
aldrei verið unnir, hefðu þeir ekki
gengið að griðaboði Ara. ísfirðingar
urðu að rjúfa allan bæinn yfir Spán-
verjum, því þeir sýndu ekki síður
kænsku en dirfsku í vörninni og leið
svo nóttin og dagurinn að fáir féllu.
MARTEINN MEINLAUSI
Nú var sonur Ara bónda, Magnús,
sem síðar varð sýslumaður í ísafjarð-
arsýslu, fenginn til að vinna á Spán-
verjum með skotum og fækkaði
þeim nú óðum, en hinir skriðu undir
rúm og í önnur skúmaskot. Var
alvopnaður maður sendur fram til
þess að vinna á þeim. Einkum var
við brugðið vörn unglings nokkurs í
baðstofunni, en hann féll að lokum
fyrir skoti.
Seinast var drepinn af Spánverjum
maður sá sem Marteinn hét og var
kallaður hinn meinlausi. Hann sýndi
enga vörn. Marteinn var trésmiður
og hafði fengið lítið sár nóttina áður
en aðaldrápin hófust. Hann hafði nú
skriðið undir kú og lá þar alla
nóttina. Þar fannst hann um morg-
uninn, þegar hinir voru dauðir. Þeir
sem fundu hann höfðu ekki brjóst í
sér til þess að drepa hann og var
hann nú leiddur fyrir Ara bónda og
allan flokkinn og báðu sumir honum
lífs, „en aðrir bölvuðu eftir vanda“.
Ari sagðist vel sjá að hann væri
meinlaus. Skyldi hann nú hafa grið
og fara heim til sín og smíða fyrir sig,
þegar hann væri gróinn. Stóð Marte-
inn á knjánum með breiddum
höndum, „ruglandi um Krist, sárlega
biðjandi lífs.“ Ekki varð þó af því að
hann fengi að halda lífi, því hann var
klofinn í herðar niður, þvert á móti
vilja Ara bónda og féll hann seinast-
ur Spánverja.
LÉKU LÍKIN SEM
HÁÐULEGAST
Ari hafði sagt að liðsmenn mættu
fletta líkin klæðum ef þeir vildu og
fara með þau eftir geðþótta. Höfðu
nú sumir það að skemmtun að leika
lt'kin sem háðulegast, en sumum
þótti það marglæti. Loks voru búka-
rnir bundnir saman með snæri og var
þeim því næst sökkt í sjávardjúp,
eins og líkum félaga þeirra. Rak þá
hvað eftir annað, jafnvel hálfum
mánuði seinna, en aldrei var þeim
sýndur sá sómi að grafa þá í vígðri
mold.
„HVER MANN VARÐ AF
DRYKKJU DIGUR“
Ari lýsti því yfir að allir fjármunir
væru kóngsins eign og voru þeir
fluttir heim í Ögur. Sumir gerðu
kröfu til endurgjalds fyrir það sem
Spánverjar höfðu frá þeim hnuplað,
en fengu enga leiðréttingu mála
sinna. Báru liðsmenn ekki annað úr
býtum en fataslitur þau sem þeir
höfðu tekið af Spánverjum og voru
þau svo ógirnileg, blóðug og tuggin,
að enginn sem þóttist nokkuð vildi
við þeim líta.
Ari bóndi og lið hans hélt nú til
Æðeyjar, en á leiðinni mættu þeir
mönnum úr Súðavíkurdómi og voru
þeir á leið til víganna. Voru þeir nú
ekki virtir viðlits og munu hvorir
hafa farið sína leið. Sat liðið í Æðey
allan sunnudaginn og hressti sig á
víni Spánverja eftir stórræðin, en á
mánudaginn fór hver heim til sín.
Hafði Ari með sér mikið fé úr Æðey,
sem Spánverjar höfðu átt. Segir svo
í „Spönsku vísum" sem ortar voru
um þessi frægðarverk og eru 77
talsins:
„Eftir þá herför og háan sigur
hver mann varð af drykkju digur
vikun vel svo alla
því vildi í hug svo falla.“
SKÚTUMENN Á VATNEYRI
Eftir vígin í Æðey og á Sandeyri
ætlaði Ari í Ögri að halda suður á
Patreksfjörð og vinna á þeim Spán-
verjum sem þar voru nú eftir.
Kvaddi hann hundrað menn til farar-
innar, en ekkert varð úr fram-
kvæmdum, því blindbylur brast á og
varð að leysa hópinn upp. Töldu
ísfirðingar þetta galdrabyl og skildu
ekkert í Guði að hafa ekki látið
verða hefnda auðið vegna veðursins.
Skútumenn á Vatneyri fréttu um
vígin í Djúpi og höfðu í hótunum um
að koma á ný til íslands og hefna sín
grimmúðlega. Aldrei varð þó af því.
Lítur út fyrir að menn hafi látið þá í
friði um veturinn.
Vorið 1616 rændu Spánverjar
enskri fiskiduggu með allri áhöfn og
drápu einn. Létu þeir í haf og hefur
ekki til þeirra spurst síðan.
Þess skal getið að lokum að Ari og
Vestfirðingar sendu Alþingi skýrslu
um vígin, en hún er nú týnd. Ekki
fara sögur af því hvað lögmönnum
og lögréttumönnum hefur þótt um
þessi stórmæli, en af „Spönsku
vísum“ eftir Ólaf á Söndum, má
ráða að skýrslan hafi verið þannig úr
garði gerð að alþingismenn hafi
dæmt að Spánverjar hafi fengið
makleg málagjöld.
Og lýkur hér frá „spönsku vígun-
um“ að segja.
Ari í Ögri spurði þessi tíðindi og hugsaði margt.