Tíminn - 25.03.1988, Page 5

Föstudagur 25. mars 1988
Tíminn 5
Skýrsla matsnefndar á stöðu Útvegsbanka Islands þegar hann var lagður niður:
Nú er loksins komið fram endan-
iegt mat á stöðu Útvegsbanka ís-
lands daginn sem hann var yfirtek-
inn af Utvegsbankanum hf., 30.
apríl í fyrra. Staða gamla ríkis-
bankans hefur verið umdeild allt
frá yfirtökunni, þó að ákveðin
stefna hafi þá verið sett fram um
það hvaða þættir yrðu eftir í
rekstrinum og hvaða þáttum yrði
kippt inn í ríkissjóð fyrir fullt og
allt og greiddir af skattborgurum.
í stórum dráttum má segja að hinn
nýi hlutafélagsbanki hafi verið af-
hentur eigendum sínum eins og ný
bifreið er afhent með fullan bens-
íntank. Liggur nú fyrir, að mati
nafndarinnar sem vann þetta mat,
að bankinn sé mun vænlegri til
eignar en áður hefur verið talið og
því telur viðskiptaráðherra, Jón
Sigurðsson, eðlilegt að hækka áætl-
að söluverð hans. Ársskýrsla nýja
bankans er þó ekki enn komin
fram. Nú er orðið ljóst að afskrifað
tap ríkissjóðs vegna ógreiddra og
ótryggra lána, sé ekki bara 1,2
milljarðar, heldur um 1,6 - 1,7
milljarðar og er það varlega áætluð
tala. Eftir er að selja hlut ríkisins í
bankanum, svo að ekki er hægt að
segja að sá gamli hafi verið jarðað-
ur.
Eftirlaunasjóður
starfsmanna
Ýmislegt kemur fram í skýrslu
matsnefndarinnar, sem bendir til
þess að ríkisjóður sé auk þessa að
taka á sig aðrar greiðslur sem eru
mun hærri en áður hefur verið
talað um. Nýi bankinn losnar við
mjög stóran rekstrarlið, sem er
öðrum bönkum þungur baggi og á
það eftir að verða eitt stærsta
vandamál þeirra næstu misserin.
Þetta eru lífeyrirskuldbindingar
gagnvart Eftirlaunasjóði banka-
starfsmanna. Þetta eru greiðslur í
eftirlaunasjóð starfsmanna frá fyrri
tíð, þar sem núverandi starfsmenn
eiga sér lífeyrisjóð bankamanna.
Þessir fyrri starfsmenn eiga fullan
rétt á þessum greiðsium samkvæmt
lögum. Sem dæmi um þessar
greiðslur má nefna að Búnaðar-
bankinn gæti þurft að greiða allt að
tvö til þrjú hundruð milljónir á
þessu ári í Eftirlaunasjóðinn. Það
má lauslega gera ráð fyrir því að
Útvegsbankinn hf. losni við 100 -
200 milljóna króna árlegan kostnað
úr rekstri sínum miðað við kostn-
aðarliði allra annarra banka. Sam-
tals nemur upphæðin um 500 - 600
milljónum króna sem Útvegsbank-
inn hefði þurft að greiða í eftir-
launasjóðinn samkvæmt mati nefn-
darinnar.
Lífeyrisgreiðslur
til bankastjóra
. Ofan á þessar almennu lífeyris-
greiðslur kemur svo önnur tegund
lífeyrisgreiðslna. Það eru greiðslur
til bankastjóra, aðstoðarbanka-
stjóra og sérstakra aðila innan
bankans, sem ekki voru á venj uleg-
um eftirlaunakjörum. Þessi upp-
hæð var metin fram í tímann.
Ákveðið hefur verið að ríkissjóður
greiði Útvegsbankanum tæpar 222
milljónir til að mæta þeim eftir-
launagreiðslum sem kunna að falla
á bankann. Um er að ræða 14
fyrrverandi bankastjóra, nokkra
aðstoðarbankastjóra og sérstaka
aðila, auk ekkna þeirra banka-
stjóra sem þegar eru látnir. Verði
einhver mismunur á endanlegri
útkomu á greiðslum bankans til
þessara aðila, mun bankinn sjálfur
taka það á sinn reikning eða þá
þiggja þann mismun sem ofgreiðslu
frá ríkissjóði. Líklegt er talið að
222 milljónir hrökkvi til í þessar
greiðslur enda aðilarnir innan við
tuttugu.
Keyptu skattatap
til ársins 2005
Mjög stór þáttur í góðri upphafs-
stöðu hins nýja banka er svokallað
yfirfært skattalegt tap. Þannig er
frá málum gengið að það tap sem
varð á rekstri gamla bankans er nú
orðið yfirfæranlegt til frádráttar í
nýja bankanum. Þetta er þó nánast
talnaleikur. Aldrei fyrr í fjármála-
sögu þjóðarinnar hefur jafn mikið
tap á rekstri verið keypt. Tapið
sem til umræðu er, nemur 913
milljónum króna. Það hefur Út-
vegsbankinn nú keypt á 190
milljónir til að nýta sér það á móti
hugsanlegum tekjuskatti í ríkis-
sjóð.
Bankinn hefur sem sagt keypt
sér tap gagnvart skattayfirvöldum,
án þess að hafa orðið fyrir þessu
tapi sjálfur í rekstrinum. Markmið
þessara kaupa er augljóst bók-
haldsdæmi, þar sem ekki er nokkur
hætta á því að Útvegsbankinn hf.
þurfi á næstu árum að greiða krónu
í tekjuskatt. Gera má ráð fyrir því
að tapið geti nýst bankanum allt til
ársins 2005, ef hagnaður verður
eðlilegur. Tapið er verðtryggt, en
án vaxta. Þetta yfirfærða skattalega
tap er eitt af því sem veitir nýja
bankanum enn meiri yfirburði í
rekstrarlegri stöðu gagnvart öðrum
bönkum.
Lokkaði tapið
„kaupendur“ í fyrra?
Talið er líklegt að það hafi verið
þessir miklu möguleikar á að yfir-
færa skattatap, sem gerði bankann
svona eftirsóknarverðan. Sá banki
sem hefði orðið svo lánsamur að
sameinast Útvegsbankanum við
þau kaup sem til umræðu voru í
sumar sem leið, hefði getað þurrk-
að út allan sinn hagnað í bókhald-
inu með því að nýta allt þetta
yfirfærða tap til frádráttar heildar-
hagnaði. Það hefði verið vel slopp-
ið að greiða aðeins um 20% af
andvirði skattatapsins og losna við
alla tekjuskatta þau ár sem það
dygði.
Rétt er þó að taka það fram að
kaup á þessari sérkennilegu tegund
af rekstrartapi er talsvert algengt
fyrirbæri í viðskiptalífinu. Vana-
legast er þó um það að ræða að
fyrirtæki yfirfærir skattalegt tap frá
fyrra ári. Hitt mun þó algengt að
fyrirtæki sem sjá fram á góðan
hagnað kaupi skattalegt tap til að
slá á tekjuskattinn. Markaðsverð á
skattatapi er talið vera um 10-20%
á almennum markaði, en aldrei
fyrr hefur verið verslað með eins
háa upphæð og varðandi Útvegs-
bankann hf.
Tapað áhættufé
í þrotabúum
Þær skuldir og þau lán sem nú
hafa verið afskrifuð eru talin nema
um 1,6 - 1,7 milljónum króna.
Þetta er raunverulegt tap sem ríki-
sjóður tekur á sinn kostnað sam-
kvæmt ákvörðun Alþingis á síðasta
ári. Upphæðin hefur hækkað tals-
vert frá því Hafskipsmálið var gert
upp gagnvart ríkisbankanum. Síð-
an þá hefur komið í ljós að um 21
fyrirtæki til viðbótar hefur ekki
staðið í skilum við bankann eða
mun ekki geta gert það. Þessi
tuttugu fyrirtæki eru ýmist orðin
gjaldþrota eða á einhverju stigi
þess að verða tekin til gjaldþrota-
skipta. Stærst tap gagnvart einu
fyrirtæki er varðandi NESCO fyrir-
tækið. Frá því dæmi hefur Tíminn
þegar greint að hluta. Lauslega
áætlað munu skattborgararnir
greiða um 200 milljónir vegna
þeirra lána sem NESCO hefur ekki
staðið við að greiða Útvegsbankan-
um. Önnur fyrirtæki eru öll með
mun smærri hlutdeild í þessari
upphæð, enda nemur hún ekki
nema um 304 milljónum króna.
Áður höfðu þó 134 milljónir verið
færðar á þennan afskriftarreikning,
fyrir utan Hafskipstapið. Samtals
eru því afskrifuð lán (lán sem ekki
munu fást greidd) 438 milljónir
króna.
Partasala framundan
Það þarf ekki að taka fram að
ekki er enn Ijóst hver sú upphæð
verður sem ríkisjóður mun þurfa
að greiða með Útvegsbankanum
þegar öll kurl verða komin til
grafar. Það skýrist í raun ekki fyrr
en ljóst verður hvernig bankinn
verður seldur, hvort hann verður
allur seldur og hvenær það gerist.
Enn sem komið er vill viðskipta-
ráðherrann, Jón Sigurðsson, ekk-
ert tjá sig um það hvenær hann
setur hann á sölu að nýju. Það
verður ekki fyrr en í fyrsta lagi eftir
að ársskýrsla bankans liggur fyrir.
Þá lýsti hann því yfir þegar hann
kynnti skýrslu matsnefndarinnar í
gær að hann hygðist selja hann í
áföngum. Hafði einn fundarmanna
á orði að það yrði þá líklega um
partasölu að ræða.
Hlutafjármarkaður
Fyrsta áfanga að sölu á hlutum
ríkissjóðs í Utvegsbankanum hf.
segist ráðherrann ætla að selja
þeirri stofnun sem hann nefndi
hlutafjármunamarkað innanlands.
Næsta áfanga í sölu á hluta ríks-
sjóðs sagðist hann ætla að bjóða
erlendum aðilum til kaups og er
talið að frumvarp hans, sem nú
liggur fyrir Alþingi, sé liður í því
að liðka fyrir möguleika á aukinni
hlutaeign þeirra í bankanum en
leyfilegt er núna. Að þessu loknu
hyggst Jón Sigurðsson bjóða inn-
lendum einstökum aðilum að ger-
ast hluthafar að bankanum. Þeir
aðilar verða þó að uppfylla ákveðin
skilyrði sem hann mun gera ljós
síðar. Meðal þeirra skilyrða er það
að um verulega hluta verði að ræða
þannig að ekki verði um marga
aðila að ræða sem standa munu að
bankanum í framtíðinni. KB
Kartöflustríðiö þvingar heildsöluverð niður í 20 kr. hjá stóru dreifingarfyrirtækjunum
Gefa framleiðsluna
„Það er til í dæminu já,“ sagði
Arnar Ingólfsson framkvst. Ágætis
hf. við Tímann í gær þegar hann var
spurður um hvort kartöflubændur
þyrftu nú að gefa kartöflur til dreif-
ingar í gegnum Ágæti, þar sem
verðstríð er nú skollið á á kartöflu-
markaði. Sagði Arnar að inn-
leggjendahópurinn hjá þeim væri
stór og að framleiðendur stæðu
frammi fyrir þvf að tapa markaðs-
hlutdeild og því gæti það verið,
undir þessum kringumstæðum,
skynsamlegt að gefa framleiðsluna
tímabundið.
Kartöflustríðið sem nú er skollið
á fyrir alvöru harðnaði um allan
helming þegar stóru dreifingarfyrir-
tækin, Ágæti og Þykkvabæjarkar-
töflur ákváðu á þriðjudag að lækka
heildsöluverð frá sér úr 47,50 kr.
kílóið niður í 30 kr. í gærmorgun
lækkuðu Þykkvabæj arkartöflur síð-
an enn heildsöluverðið niður í 20 kr.
kílóið og síðdegis í gær lækkaði
Ágæti einnig sínar kartöflur. Báðum
þessum dreifingarfyrirtækjum ber
saman um að stríðið sé til komið
vegna gífurlegra undirboða á mark-
aðnum, sem komi frá framtakssöm-
um einstaklingum utan dreifingar-
fyrirtækjanna. Markaðshlutdeild
Ágætis og Þykkvabæjarkartaflna
hafi því verið að minnka verulega að
undanförnu.
Áður en stríðið skall á með fullum
þunga borguðu stóru fyrirtækin
framleiðendum 26 krónur fyrir kíló-
ið, en framleiðslukostnaður við
hvert kíló er samkvæmt sexmanna-
nefnd um 35 kr. á kílóið. Lækkun á
brúttó heildsöluverði hefur síðan
nær öll komið fram í skerðingu á því
sem framleiðendur fá, sem er nú
orðið harla lítið eða jafnvel ekki
neitt. í gær var talað um að miðað
við 30 kr. heildsöluverð komi um 10
kr. í hlut bændanna en eftir að
heildsöluverðið féll niður í 20 kr. má
reikna með að framleiðendur gefi
kartöflurnar ef þeir einir taka á sig
verðlækkunina. Allir eru sammála
um að þetta gengur ekki til lengdar
en vegna ósamstöðu hefur ekki
reynst unnt að fá fimmmannanefnd
til að ákvarða samræmt heildsölu-
verð né sexmannanefnd til að ák-
varða samræmt verð til kartöflu-
bænda.
Stokkhólmsfundurinn:
Ekkert gegn
því að hitta
PLO
Upplýsingadeild utanríkisráðu-
neytisins sendi í gær frá sér
skýrslu um fund Steingríms Her-
mannssonar og fulltrúa PLO í
Svíþjóð. Skýrslan var unnin af
upplýsingadeildinni og byggð á
frásögn Þórðar Einarssonar,
sendiherra, sem viðstaddur var
viðræðurnar. í skýrslunni kom,
efnislega, ekkert fram umfram
það sem sagði í Tímanum í gær
af fundinum.
Steingrímur sagðist ekkert á
móti því að hitta fulltrúa og
framkvæmdastjórn PLO að máli,
en hvenær það gæti orðið og hvar
yrði að ákvarðast nánar.