Tíminn - 21.05.1988, Page 6

6
HELGIN
Laugardagur 21. maí 1988
STJÖRNURNAR LJÚ
Prestar og stjörnufræðingar sköpuðu á himninum hina
ævafornu mynd dýrahringsins. Úr henni lesa stjörnuspá-
menn framtíðina og milljónir manna trúa þeim spádómum
eins og nýju neti. Ef marka má frásögn Donalds Regan,
fyrrum starfsmannastjóra Hvíta hússins, er Nancy Reagan
í þeim hópi. Eftirfarandi grein er eftir prófessor Heinz
Haber, stjörnufræðing og stjarneðlisfræðing og birtist
nýlega í þýska blaðinu Welt am Sonntag.
Tvö svið
stjörnuspekinnar
Þegar við virðum fyrir okkur
eðli stjörnuspekinnar verðum við
að gera okkur ljóst að hún hefur
tvö svið og þeim verður að halda
strengilega aðskildum. Að öðru
leytinu var stjörnuspekin endur
fyrir löngu mikilvægur hluti menn-
ingarsögu mannkyns.
Hitt svið stjörnuspekinnar er
það sem yfirleitt er átt við nú á
dögum, þ.e. sem fæst kerfisbundið
við að spá í örlög og skapgerð
fólks. Út frá afstöðu stjarnanna -
sérstaklega reikistjarnanna - leit-
ast hún við að segja fyrir um hæðir
og lægðir í ævi mannsins.
Inn í þá forsögn er reynt að
skjóta líkamlegum og andlegum
hæfileikum s.s. gáfum, skaplyndi
og tilhneigingu til ákveðinna lík-
amlegra sjúkdóma.
Hvað fyrrnefnda sviðið varðar,
þ.e. um þátt stjörnuspekinnar í
menningarsögu mannkynsins, gef-
ur hún okkur vísbendingar um
hvernig fólk hefur litið á stjörnu-
hvolfið og lesið út úr því frá
upphafi. Aðalhjálpartæki þessarar
fornu stjörnuspeki eru stjörnu-
myndirnar 12 sem mynda dýra-
hringinn.
Dýrahringurinn
upphafiega almanak
Hvernig stendur á því að dýra-
hringurinn varð svona geysilega
þýðingarmikill?
Hringsnúningur jarðar um sólu
er sýnileg árleg umferð dagstjörn-
unnar okkar eftir mjóu bandi með-
fram himinhvolfinu. Til þeirrar
umferðar þarf sólin eitt ár.
Þessi sýnilega hreyfing hefur
mönnum lengi verið Ijós. Af henni
drógu þeir þá ályktun' að sólin
snerist um jörðu. Það var Kóper-
nikus sem kenndi okkur að því er
raunverulega öfugt farið.
Nú er langt um liðið síðan mað-
urinn deildi árinu niður í 12 mán-
uði. Það er tunglið sem þar á hlut
að máli, þar sem það snýst um-
hverfis jörðu 12 sinnum á ári.
Þess vegna var stjörnubandinu
eftir endilangri sýnilegu sólbraut-
inni skipt niður í 12 stjörnumerki.
Þannig gerist það að sólin er í
hverjum mánuði í nýju og nýju
stjörnumerki. Þetta er hinn frægi
dýrahringur.
Þessi niðurröðun, sem er æva-
forn, er prýðileg. Maðurinn þarf jú
almanak. Það er ekki heldur neitt
dularfullt við þessa gömlu og æru-
verðu niðurdeilingu dýrahringsins,
hún var uppfinning hinna raunsæju
presta og stjörnufræðinga á ólík-
legustu menningarsvæðum.
Við verðum að gera okkur ljóst
í sambandi við hugtakið stjörnu-
merki að með þeim vildu menn
koma vissum reglum yfir óreglu-
lega uppröðun fastastjarnanna til
að geta borið kennsl á þær aftur.
Til þess hefur maðurinn af hugar-
flugi sínu þess vegna raðað stjörn-
um saman í hópa og gefið þeim
viðeigandi nöfn.
Stjörnumerki
mismunandi eftir
menningarsvæðum
Maðurinn valdi nöfnin af því
sem hann þekkti úr daglegu lífi,
sem hægt var að tengja stjörnurnar
í mynd af. Það er dæmigert um
þetta að í mismunandi menningu
var fundin mismunandi lausn.
Stjörnumerki Indíána, Kín-
verja, íbúa Suðurhafseyja og Ink-
anna líta öðru vísi út og hafa líka
önnur tákn en á menningarsvæðum
á Vesturlöndum. Stjörnumerki eru
verk mannanna en engin opinber-
un náttúrunnar.
Dýrahringurinn er spegilmynd
árstíðanna sem alltaf koma aftur
og aftur.
Þegar sólin stendur í stjörnu-
merkjunum hrútur, naut og tvíbur-
ar vaknar náttúran til nýs lífs.
Flóran blómstrar og dýrin eignast
afkvæmi sín.
Tvíburarnir tákna líka frjósemi
- þ.e. að eignast tvö börn í einu.
í lok júní nær sólin að krabban-
AUGLÝSING
Staða símavarðar í fjármálaráðuneytinu er laus til
umsóknar.
Umsóknum sé skilað í fjármálaráðuneytið fyrir 26.
maí n.k.
Fjármálaráðuneytið, 18. maí 1988.
um. Þá eru sólstöður og sólin fer
inn í krabbamerkið. í júlí og ágúst
er svo sérstaklega heitt. Sú er
ástæðan til að sá tími er kenndur
við kraft ljónsins.
Nú rennur upp uppskerutími og
stjörnumerki meyjarinnar var jafn-
framt Persefóne, frjósemisgyðjan.
Hún er alltaf sýnd með kornöx í
hendi. Bjartasta stjarnan í þessu
merki hefur líka frá fornu fari
verið nefnd Spica, sem er latneska
orðið fyrir ax.
í septemberlok gengur sólin í
stjörnumerki vogarinnar. Þá eru
jafndægur, dagur og nótt jafnlöng.
Þá vega jafnþungt tími birtu og
myrkurs.
Því næst nær sólin stjörnumerki
sporðdrekans. Hann stingur hana
með eitruðum broddinum. Sólin
verður lasin og veik sem sjá má á
því að hún er lágt á himninum svo
seint á hausti og ber því litla birtu.
En björgin er nærri, í desember
gengur sólin í stjörnumerki skytt-
unnar, sem leggur sporðdrekann
að velli með örvarskoti.
Nú verður sólin að hafa regntím-
ann af. Hún verður að komast í
gegnum vatnsmerkin vatnsbera og
fiskana - og þá kemst hún aftur í
nautið. Nýtt vor er hafið. Hringn-
um er lokað.
Sígiida stjörnuspekin
á fulla virðingu skilda
Dæmin sýna hvað forfeður okk-
ar höfðu skemmtilegt ímyndunar-
afl þegar þeir túlkuðu merkingu
stjörnumerkjanna. Sígilda stjörnu-
spekin á því fulla virðingu okkar
skilda.
En það sem hér á undan er rakið
á auðvitað eingöngu við íbúa
norðurhvels jarðar. Sunnan mið-
baugs er stjörnuhvolfið á hvolfi í
augum þess sem athugar það og
árstíðahringurinn er skekktur um
hálft ár. En fólkið á suðurhvelinu
hefur líka gert sér ljósa merkingu
stjarnanna, sem heyrir til menning-
ararfi mannkynsins.
Okkar stjörnuspáfræði tilheyrir
vestrænum löndum. Hvorir hafa
nú rétt fyrir sér?
Nútímaspáfræði líkist
mjög öðrum spádóms-
aðferðum
Nú komum við að annarri mynd
stjörnuspekinnar, þeirri mynd sem
nútímamenn líta hana.
Að því er ég fæ best séð er sá
munurinn á henni að hún hefur
miklu minni merkingu. Ef hugs-
anagangur og þar af leiðandi niður-
stöður nútíma stjörnuspeki er skil-
greind kemst maður nefnilega að
raun um að hún líkist mjög öðrum
spádómsaðferðum.
Forn-Rómverjar sögðu fyrir um
framtíðina með því að virða fyrir
sér stærð og niðurröðun innyflanna
í fórnardýri. Germanar köstuðu
handfylli niðursneiddra viðarpinna
á jörðina og lásu svo framtíðina út
úr því hvcrnig þeir féllu.
Öll slík hjálparmeðul eiga það
sameiginlegt að við notkun þeirra
er það tilviljunin ein sem ræður. Af
legu þeirra og lögun heildarmynd-
arinnar sem myndast þegar kastað
er, er hægt að mynda því sem næst
óteljandi spásamsetningar.
Dýrahringurinn er verk mannanna
Sé tekið mið af öllum þessum
samsetningarmöguleikum ein-
stakra hluta hefur stjörnuspáfræð-
in algera yfirburði.
Yfirburðir stjörnu-
spádómanna felast í
sýnilegum hlutum
Þar höfum við sýnilegu plánet-
urnar fimm og ( viðbót sólina og
tunglið. Síðan stjörnumerkin 12 í
dýrahringnum. Allt himinhvolfið
snýst í hringi, svo að á tveggja
stunda fresti kemur á sjóndeildar-
hringinn í austri ný rísandi mynd,
sem stjörnuspámenn álíta sérlega
þýðingarmikla.
Þar með hafa stjörnuspámenn
möguleika á svo mörgum samsetn-
ingarhlutum að þeir geta leikið sér
að þeim af lífsins lyst.
Þá má hræra saman og ýta til og
frá, þar má skýra og þýða, þar má
fullyrða og mæla mót - og í augum
þeirra sem trúa á þetta, getur
margt þar af hljómað furðulega og
sannfærandi.
Ef eitthvað af þessu reynist svo
hafa verið rangt, eftir á að hyggja,
er áreiðanlega einhver útgönguleið
í öllum samsetningunum, og
spánni má snúa í andhverfu sína án
þess að spádómurinn verði nokkuð
ómerkilegri.
Hvers vegna er spáð
út frá fæðingar-
augnablikinu?
Meðal þýðingarmestu verkfæra
í þessari tegund stjörnuspár má
telja fæðingarstjörnuspána. Þá er
tekinn tíminn upp á mínútu þegar
líkamleg fæðing á sér stað og því
slegið föstu hvernig staða dýra-
hringsins og reikistjarnanna var á
þeirri stundu.
Stjörnuspámennirnir hafa að-
gang að þessum töflum í sérstökum
stjörnualmanökum, sem innihalda
niðurstöður úr nákvæmum út-
reikningum stjörnufræðinga. Þar
sveipa stjörnuspámennirnir sig
hjúpi vísindastarfs, sem þeir eiga
sjálfir engan þátt í. Enginn stjörnu-
spámaður getur sjálfur gert þessa
útreikninga.
Nú er það grundvallarfullyrðing
þeirra sem spá í stjörnurnar, að úr
þessum ólíku hornum, sem stjörn-
ur og stjörnumerki nýfædda barns-
ins „gefi til kynna" megi lesa
ákveðnar „horfur" um örlög og
skapgerð viðkomandi.
Bara það að líta á tímasetningu
fæðingarinnar sem ákvarðandi at-
riði um framtíðina er undarlegt.
Þannig skrifar hin ofurvinsæla
stjörnuspákona Elizabeth Teissier
í bók sinni: „Fæðingarstjörnuspá-1
kort barns er reiknað samkvæmt
þeim tíma sem barnið gefur frá sér
fyrsta hljóðið, þegar loft hefur í
fyrsta sinn fyllt lungu þess. Ná-
kvæmlega á þessu augnabliki
kemst þessi litla mannvera í sam-
band við veröldina. Barnið er al-
tekið áhrifum alheimsins, já reynd-
ar yfirfyllt slíkum áhrifum.“
Þessi staðhæfing er auðvitað lítt
trúanleg samkvæmt líffræðiþekk-
ingu. Flutningurinn frá vernd legs-
ins út í bjart og kalt umhverfið og
breytingin á öflun súrefnisins í að
koma um eigin lungu er nýfædda