Tíminn - 27.05.1988, Qupperneq 8

Föstudagur 27. maí 1988
8 Tíminn
Timitin
MÁLSVARIFRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 465,- pr.
dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Pólitískt upphlaup
Öllum þeim sem hugsa hlutlægt um ástand og
horfur í efnahagsmálum er ljóst, að þjóðin verður
að sameinast um heildarráðstafanir til þess að
mæta þeim vanda, sem við er að stríða og sýnilegt
er að mun haldast um óákveðinn tíma.
Mikil ábyrgð hvílir á áhrifaöflum þjóðfélagsins
um að gera sitt til þess að þjóðin geti unnið sig út
úr erfiðleikum sínum með samstilltu átaki í stað
þess að sundrast í ótímabærri sérhagsmunabaráttu.
Um það þarf ekki að deila, að efnahagsaðgerðir
ríkisstjórnarinnar voru nauðsynlegar og þær mega
ekki missa marks. Markmið þeirra var fyrst og
fremst að rétta við rekstrarafkomu útflutnings-
atvinnuveganna. Það þýðir á mæltu máli að verið
var að tryggja afkomu þjóðarbúsins í heild.
íslenskt þjóðarbú stendur og fellur með hagstæðri
afkomu þeirra fyrirtækja, sem afla erlends gjald-
eyris. Öll atvinnu- og þjónustustarfsemi er háð því
að velgengni sé í útflutningsgreinum. Lífskjörin í
landinu ráðast af því hvernig gengur að selja
íslenskar afurðir á erlendum mörkuðum.
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa því
þann tilgang að bæta rekstrarafkomu útflutnings-
greina. Þær vinna einnig að því að tryggja hag
launafólksins, fyrst og fremst með því að treysta
atvinnugrundvöllinn í landinu, koma í veg fyrir
atvinnuleysi.
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar, ef þær eru
skoðaðar í heild, vernda auk þess þau kjör, sem
hinn almenni launþegi og verkamaður, hafa áunnið
sér í kjarasamningum á þessu ári. Efnahagsaðgerð-
irnar eru því gerðar til þess að tryggja hag
láglaunafólks.
Pað kemur því úr hörðustu átt, þegar tilteknir
forystu- og trúnaðarmenn innan Alþýðusambands
íslands eru farnir að túlka efni og áhrif efnahagsað-
gerðanna sem andstæðar launafólki.
Þvert á móti verður að undirstrika það, að þessar
efnahagsaðgerðir eru sniðnar að hagsmunum
launafólks eins og aðstæður frekast leyfa.
Ráðstafanir ríkisstjórnarinnar tryggja það að
þeir kjarasamningar, sem gerðir hafa verið á árinu,
halda gildi sínu. Hins vegar koma efnahagsaðgerð-
irnar í veg fyrir að hálaunahóparnir, sem áttu eftir
að semja, geti sprengt upp launastigana og raskað
því jafnvægi sem nauðsynlegt er að sé milli hinna
ýmsu þátta efnahagslífsins.
Flest bendir til þess að á bak við það upphlaup,
sem Þjóðviljinn boðar að sé í vændum gegn
nauðsynlegum efnahagsaðgerðum, standi einhvers
konar tilraun af hálfu Þjóðviljamanna til þess að
rétta pólitíska stöðu sína. Ef svo er þá er hér um
að ræða flokkspólitískar örvæntingaraðgerðir í
þágu eins stjórnmálaflokks og eiga ekkert skylt við
hagsmunabaráttu launþega.
Almenningur getur ekki varið kjör sín með
pólitísku ofstæki, allra síst við þær viðkvæmu
aðstæður sem nú ríkja í íslensku atvinnu- og
efnahagslífi.
GARRI
Skrýtnar tilviljanir
„Fyrír rúmu hálfu árí lá þetta
Ijóst fyrir. Þeir eru búnir að reyna
að þrauka, en hafa haldið uppi
röngum hugmyndum um markað-
inn. Þeir sem stjóma þessu hafa
allan tímann gefið umbjóðendum
sínum rangar vonir um möguleik-
ana í atvinnurekstrínum og skaðað
þannig aðila samtakanna stórkost-
lega. “
Þetta eru ummæli sem höfð eru
eftir framkvæmdastjóra íslensku
útflutningsmiðstöðvarinnar í Al-
þýðublaðinu í gær. Þeir sem mað-
urinn er þarna að tala um eru
forsvarsmenn fisksölufyrírtækj-
anna vestur í Bandaríkjunum,
Coldwater hjá Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna og Iceland Seafood
hjá Sambandinu.
Framkvæmdastjórinn er hér
nánar til tekið að ræða um nýaf-
staðna lækkun á fiskverði vestra.
Eins og menn muna lækkaði Cold-
water fiskinn fyrír nokkrum dögum
og Iceland Seafood litlu síðar.
Þessi lækkun kom til vegna þess að
fískverð í Bandaríkjunum hefur
undanfarið veríð verulega hátt.
Það hefur valdið því að farið er að
draga úr sölunni og birgðir að
safnast. Bandaríkjamenn voru
með öðrum orðum farnir að
minnka við sig fískneyslu og auka
kjötneyslu í staðinn.
Útflutningsleyfið
Nú vill þannig til að fyrirtæki
framkvæmdastjórans, íslenska út-
flutningsmiðstöðin, er eitt þeirra
sent Jón Sigurðsson veitti leyfi til
útflutnings á físki á Bandaríkja-
markað í haust leið. Eins og menn
muna var þessi leyfísveiting gagn-
rýnd af stóru sölusamtökunum.
Þau bentu meðal annars á hættuna
sem gæti stafaö af þvi ef margir og
smáir aðilar færu að keppast um að
undirbjóða hver annan á þessum
viðkvæma markaði.
Stóru fyrirtækin tvö hafa lagt
geysimikla vinnu og kostnað í að
byggja upp það álit á íslenska
Rskinum vcstra að hann værí úrvals
gæðavara. í krafti þessa hefur
þeim tekist að halda honum ■
töluvert hærra verði en sams konar
físki frá samkeppnislöndunum.
Meðal annars má ætla að þeim hafi
tekist af þessum sökum að halda
verðinu hærra í vetur en ella,
skýringar á þessari kyndugu af-
stöðu framkvæmdastjórans þegar
betur er eftir gáð. Svo vill til að
hann mun vera traustur flokksmað-
ur í Alþýðuflokknum og hafa starf-
að þar lengi. Svo vill líka til að
flokksbróðir hans, Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra, veitti fyrírtæki
hans útflutningsleyfi til Bandaríkj-

"w,
■ ■ mm _B Unua'ikjunum: ■"'hu,iU'uniinitjn,
jafnvel þótt að Ijóst væri að það
værí ekki stöðugt.
Framkvæmdastjórinn hefur þess
vegna rangt fyrir sér þegar hann
gagnrýnir sölufyrirtækin fyrir
þefta. I rauninni má lesa það út úr
orðum hans að hann telji að þau
hafi átt að lækka verðið fyrr.
Vegna fyrri sölustarfsemi sinnar
hafa þau hins vegar veríð í aðstöðu
til að þrauka lcngur og með hærra
verð en ella. Framkvæmdastjórínn
gætir þess ekki að þar hafa sölu-
fyrírtækin einmitt verið í aðstöðu
til að skila framleiðendum hærra
verði heim en ella. Hann sleppir að
geta þess að þama hafa þau í krafti
stærðar sinnar og aðstöðu á
markaðnum getað haldið verðinu
uppi lengur en lítið og vanmáttugt
fyrírtæki hefði getað. Þess vegna
hefur hann rangt fyrir sér og gagn-
rýni hans er óréttmæt.
Flokksbræðralag
Aftur á móti kunna að vera
anna hér á dögunum, í andstöðu
við stóru sölufyrírtækin og raunar
fleirí aðila.
Svo einkennilega vill líka til að
núna rís framkvæmdastjórinn upp
°g gagnrýnir sölufyrirtækin í viðtali
við pólitískt flokksblað sitt og við-
skiptaráðherra. Kannski er það
tilviljun sem ræður því að þessi
gagnrýni er reist á ákaflega vafa-
sömum forsendum og raunar auð-
hrekjanleg fyrir kunnuga. Og raun-
ar má það líka vera tilviljun að
þessi gagnrýni er sett þannig fram
í málgagni framkvæmdastjórans og
viðskiptaráðherrans að hún verður
að teljast ákaflega vel til þess fallin
að kasta ryki í augun á ókunnugum
og rýra traust almennings á starf-
semi fyrirtækjanna vestra. Það er
eiginlega dálítið skrýtið með allar
þessar tilviljanir í pólitísku málg-
agni þeirra alþýðuflokksmanna.
Eða er tilvist þeirra kannski bara
enn ein tilviljunin? Garrí.
VÍTT OG BREITT
111

llllllllllllll
Hægra megm
Rétt 20 ár eru nú liðin síðan
skipt var úr vinstri í hægri umferð
á íslandi. Það er mesta umferðará-
tak sem gert hefur verið á landinu
síðan bílaöld hófst og tókst vonum
framar.
Þegar ákveðið var að víkja skyldi
hægra megin en ekki til vinstri eins
og tíðkast hafði, var bílum farið að
fjölga verulega og umferðarþung-
inn að aukast. Aðrar þjóðir, svo
sem Svíar, höfðu skömmu áður
skipt yfir í hægri umferð, sem er í
giidi víðast hvar í heiminum og var
það því sjálfsögð samræming að
brevta hér.
Aður en hægri umferðin var
tekin upp höfðu íslendingar lítt
lært að víkja hver fyrir öðrum í
umferðinni eða fara eftir þeim
sjálfsögðu reglum sem nauðsynleg-
ar eru til að bílaumferð geti gengið
stórslysalaust og sæmilega greið-
fært fyrir sig. Árekstrar og slys
voru því í hámarki.
islendingar lærðu að aka
Með vel heppnuðum áróðri þar
sem lögregla, fjölmiðlar og allur
almenningur náðu að stilla saman,
skeðu þau undur að fyrst eftir
umferðarbreytinguna dró verulega
úr bílaárekstrum og slysum, gagn-
stætt því sem við hefði mátt búast,
því það er mikil hugarraun og
krefst einbeitingar í góðu meðal-
lagi að vera þátttakandi í svo
róttækri umferðarbreytingu.
Lengi vel bjó þjóðin að hægri
breytingunni. Ökumenn kunnu
hrafl í umferðarlögum og mundu
m.a. hvoru megin átti að víkja og
jafnvel að götur skiptast í akreinar
og kunnu að haga akstri samkvæmt
því.
Þekking á hámarkshraða var all-
vel kunn meðal ökumanna.
Umferðaryfirvöld og fjölmiðlar
héldu áfram að reka áróður fyrir
öruggri og slysalausri umferð löngu
eftir að breytingin var um garð
gengin og um skeið þótti hvorki
fínt né karlmannlegt að geysast um
og brjóta ökulög.
Slysum fækkaði og eignatjón
minnkaði.
Skipulögð kaos
Tveim áratugum síðar hefur
mikil breyting orðið á. Bílafjölgun-
in er meiri og örari en nokkurn
mann óraði fyrir. Gatna- og vega-
kerfi hefur breyst. Bundið slitlag
er komið á götur í þéttbýli og
mikinn hluta þjóðvegakerfisins og
er nú allt miklu greiðfærara yfir-
ferðar.
Hámarkshraði hefur enda verið
aukinn en hann virðist seint ætla að
verða nægur.
En ökuleikni og virðing fyrir
umferðarlögum hefur ekki aukist
með bættum vegum og margföldun
bílaeignar.
Daglega berast fréttir um að
ökumenn séu staðnir að ofsaakstri
og sem betur fer er lögreglan farin
að fylgjast aðeins betur með öku-
I20ár
lagi en orðið var. Umferðarslys eru
óhugnanlega tíð og tryggingarupp-
hæðir ökutækja segja eitthvað um
allt það gífurlega tjón sem klaufar
og fantar valda í umferðinni.
En ökumönnum verður ekki
einhliða kennt um subbuskap í
umferðinni. í Reykjavík t.d. eru
margar götur sem skipt er í fleiri
akreinar, en þær eru hafðar óm-
erktar mikinn meiri hluta ársins.
Dæmi eru um akbrautir sem
skiptast í þrjár og jafnvel fjórar
akreinar og frá hausti fram á mitt
sumar örlar ekki á merkingum
milli allra þessara akreina.
Ökumenn eru yfirleitt nógu rugl-
aðir fyrir þótt svona merkingar og
margar aðrar, eða öllu heldur
merkingarleysi, geri ekki allan
akstur erfiðan og örvæntingarfull-
an.
Stefnuörvar eru flestar horfnar
nokkrum mánuðum eftir að þær
eru málaðar á götur og fleira í þeim
dúr.
Hér er ekki til umræðu hvers
vegna allar lífsnauðsynlegar merk-
ingar hverfa af götum og vegum,
heldur aðeins sú staðreynd að
merkingarnar eru ekki á sínum
stað nema rétt yfir hásumarið.
Þetta lýsir svipuðum slappleika
og kemur fram hjá þeim bílstjórum
sem ekki kunna á ökutæki sín,
umferðarreglur eða hafa ekki kom-
ist að því að fleiri eru á ferð í
umferðinni en elsku, hjartans bíll-
inn þeirra.
Kannski væri ráð að taka upp
vinstri akstur á ný ef það mætti
verða til þess að bæta umferðar-
ómenninguna. OÓ