Tíminn - 31.05.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 31. maí 1988
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 465,- pr.
dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
t
Peningamál og pólitík
Einn liðurinn í efnahagsaðgerðum þeim, sem
ríkisstjórnin beitti sér fyrir nýlega, er að lækka
vaxtakostnað.
Vaxtakostnaður hér á landi er alltof hár og
íþyngir rekstri fyrirtækja á óeðlilegan hátt. Þessi
mikli vaxtakostnaður er ein ástæða þess að
íslensk útflutningsfyrirtæki eiga í erfiðri sam-
keppni á erlendum mörkuðum.
Vaxtakostnaður snertir einnig fjárhag heimil-
anna í landinu bæði beint og óbeint. Hinn mikli
vaxtakostnaður segir til sín í neysluvöruverði og
þó langmest í húsnæðiskostnaði.
Því er ljóst að það skiptir miklu bæði fyrir
afkomu atvinnuveganna og heimilanna að fjár-
magnskostnaður sé sanngjarn og íþyngi ekki
þeim aðilum sem bera uppi þjóðfélagið sjálft,
atvinnufyrirtækjunum og heimilunum. Verð-
bólga og dýrtíð hér á landi endurspeglast ekki
síst í háum vaxtakostnaði. Hár fjármagnskostn-
aður hefur hækkunaráhrif á almennt verðlag.
Þjóðfélagslegar aðstæður valda því að svo-
nefnd frjáls vaxtastefna á ekki við hér á landi. Sú
tilraun, sem gerð hefur verið til þess að halda hér
uppi slíkri stefnu, hefur því gefist illa. Þar hefur
allt gengið í þá átt að spenna upp vextina. Sú leit
að jafnvægi, sem boðuð hefur verið, hefur engan
árangur borið.
Hvorki atvinnufyrirtækin né almenningur
finna það á hagsmunum sínum og afkomu að
frjálsa vaxtastefnan hafi komið þeim að haldi.
Mun sönnu næst að þessi leikur markaðshyggju-
aflanna með vaxtafrelsið hafi ekki orðið annað
en gróðalind fyrir fámennan hóp peninga-
braskara, en ekki haft vitund með það að gera
að efla heilbrigðan fjármagnsmarkað eða stuðla
að betri rekstri fyrirtækja.
Framsóknarmenn hafa lengi gert þá kröfu í
stjórnarsamstarfinu að vaxtamálin verði tekin til
endurskoðunar. Sú krafa hefur borið sinn árang-
ur eins og síðustu efnahagsráðstafanir sýna. Þ.á
m. ber að halda til streitu þeirri kröfu að
samsetning og áhrif lánskjaravísitölu verði
endurskoðuð og vaxtabyrðin verði létt. Það væru
mjög alvarleg brigð á samkomulagi innan ríkis-
stjórnarinnar, ef framkvæmd vaxtalækkunarinn-
ar tefst, eða ef það verður látið viðgangast að
vextir hækki þvert ofan í tilgang efnahagsaðgerð-
anna. Með því verður að fylgjast, að peninga-
braskarar Ieiki sér ekki að því að sniðganga lög
og stjórnarstefnu. Þaðan af síður er hægt að láta
það afskiptalaust, ef bankar og aðrar almennar
lánastofnanir fara að leita að smugum til þess að
fara í kringum markaða stefnu í vaxtamálum.
^P^ningamál eru ekkert einkamál afmarkaðs
hóps", sem af tilviljun hefur atvinnu sína af því að
sýsla við þau daglega. Peningamál eru pólitísk.
GARRI
Framsókn og Sambandið
Annar aAstoðarritstjóri DV
skrifar helgargrein í blað sitt á
iaugardag, þar sem hann fjallar um
stjórnarsamstarfið og nýafstaðnar
efnahagsaðgerðir. Þar ræðir hann
um afstöðuna milli Framsóknar-
flokksins og Sambandsins, sem
hann segir um m.a.:
„Sjálfstæðismaður sagði í viðtali
við DVað stjórnarsamstarfíð hefði
verið erfítt.
Eitt aðalatriðið væri að Fram-
sókn væri stöðugt með Samhandið
á bakinu.
Staðan hefði snúist til hins verra
fyrir Sambandið.
Sambandsfyrirtæki væru mjög
skuldug. Vaxtastefnan hefði verið
þrí þungbær. Það væri aðalástæða
þess að Framsókn vildi breyta frá
vaxtastefnunni. Ýmislegt, sem
Framsókn legði til um þetta, væri
þó hrein vitleysa.
Þá hefðu frystihús Sambandsins
farið illa í rekstri og lent í meiri
háttar tapi.
Þar væri að fínna skýringar þess
að Framsóknarflokkurinn hvetti til
gengisfellinga og vildi ganga þar
lengra en aðrir. Þetta gerðist hvað
eftir annað og gerist enn. “
Einn grundvöllur
Hér er ýmislegt að athuga. Til
dæmis fer því fjarri að það sé
nokkurt feimnismál að undir póli-
tísku starfi Framsóknarflokksins
og viðskiptastarfsemi kaupfélag-
anna og samtaka þeirra, Sam-
bandsins, cr frá fornu fari einn og
sami hugsjónagrundvöllur. Báðar
hreyfingarnar vilja halda öfguni
frjálshyggjunnar og gróðahyggju
hennar í hæfilegum skorðum, en
byggja í staöinn upp atvinnulíf um
landið allt sem stjórnað sé af
hciniafólki á hverjum stað.
Líka er það hugsunarvilla hjá
aðstoðarritstjóranum þar sem
hann talar um frystihús Sambands-
ins, og um fyrirtæki þess, þar sem
helst er að sjá að hann eigi við
kaupfélögin. Sambandið á ekki
frystihúsin sem selja afurðir í gegn-
um Sjávarafurðadeild þess, nema
örfá að litlum hluta. Þau eiga
heimamenn. Og Sambandið á
heldur ekki kaupfélögin, heldur er
landssamband þeirra.
Þá er það ekki rétt hjá aðstoðar-
ritstjóranum að Framsókn hafl tal-
að fyrir gengisbreytingu með hags-
muni Sambandsins sem fyrirtækis í
huga. Framsókn beitti sér fyrir
lagfæringu á gcnginu vegna þess að
það lá Ijóst fyrir að frystingin var
að komast í þrot. Þetta átti jafnt
við um þau hús sem selja í gegnum
Sambandið og þau sem sclja í
gegnum Sölumiðstöðina. Eftir
upplýsingum, sem fram hafa komið
hér opinberlega, er enginn umtals-
verður munur þar á. Þar er um það
að ræða hvort menn vilja yfir
höfuð viöhalda frystingunni í land-
inu, og hefur ekkert með neina
sérhagsmuni Sambandsins að gera.
Vaxtamálin
Þá fer aðstoðarritstjórinn enn
með rangt mál þegar hann talar um
að Framsókn hafi viljaö breyta
vaxtastefnunni vegna þess að hún
hafi verið orðin Sambandinu
þungbær. Þar er máliö cinl'aldað
langt út fyrir mörk sannleikans.
Eins og hver maður utan rit-
stjórnar DV veit fullvel hefur
vaxtasprengingin s.l. haust farið
ákaflega illa með allt atvinnulíf á
landsbyggðinni. Þetta hefur til
dæmis komið greinilega fram í
ársreikningum kaupfélaganna sem
lagðir hafa verið fram á aöalfund-
um þeirra nú í vor. Þar er nánast
sama, hvar gripið er niður, því að
alls staðar hefur liðurinn fjár-
magnskostnaður hækkað stórlega.
Þetta er ein helsta ástæðan fyrir
ófullnægjandi afkomu margra
þeirra, og að því er einnig að gæta
að kaupfélögin birta reikninga sína
opinberlega, sem einkafyrirtæki
gera yfirleitt ekki. Aftur á móti
bendir þetta til þess að til dæmis
einkaverslanir og cinkarekin frysti-
hús á landsbyggðinni hljóti einnig
að hafa lent í sama vandanum.
Trúlegt er að þar sé einnig að finna
taptölur og háar vaxtagreiðslur.
Þess vegna er það sem Framsókn
vill taka hér í taumana. Framsókn
sér ekki að það sé þjóðinni til
hagsbóta, nema síður sé, að fyrir-
tæki á landsbyggðinni fari unn-
vörpum á hausinn og atvinnuiíf
leggist kannski meira og minna af
í stórum landshlutum. Þetta hefur
ekkert með hagsmuni Sambands-
ins sem fyrirtækis að gera, eins og
aðstoðarritstjóri DV vill vera láta.
Þvert á móti snýst málið um hags-
muni þjóðarinnar allrar. Fyrst og
fremst þeirra sem búa á lands-
byggðinni, en raunar ekki síður
hinna sem búa á höfuðborgarsvæð-
inu. Þeir eiga, þegar öllu er á
botninn hvolft, talsvert undir því
komið að landsbyggðarfólk haldi
áfram að afla gjaldeyris í þjóðar-
búið og geti áfram greitt fyrir þá
þjónustu sem það kaupir að
sunnan.
Og meðal annars má ætla að DV
eigi talsvert undir því líka að þessi
stefna Framsóknar nái fram að
ganga. Ef allt fer á hausinn úti á
landi, er þá ekki hætt við að
kaupendum DV þar fækki tölu-
vert? Telja þeir kannski bara að
allir áskrifendur DV utan suðvest-
urhornsins megi einfaldlega missa
sig? Garri.
VÍTT OG BREITT
iilli
Æru-Tobbar nútímans
íslenska kvikmyndaævintýrið er
lítið annað en barnaleg tæknitil-
gerð. Það sem háir að úr verði
alvöru kvikmyndir er ofvaxinn
áhugi á tækninni, áhrifsatriðum og
listrænum brellum meðal kvik-
myndamannanna en aftur á móti
lítið auga fyrir hinum huglægu
atriðum, eðlilegri frásögn, mun á
raunveruleik og skáldskap og sjálfu
hinu listræna innihaldi.
Eitthvað á þessa leið farast Ey-
vindi Erlendssyni orð í grein um
íslenska kvikmyndagerð, sem birt-
ist í Alþýðublaðinu um helgina.
Er pistillinn skrifaður í tilefni
nýlegrar sjónvarpsmyndar, sem
hlotið hefur þetta venjulega klisju-
kennda lof hj á gagnrýnendum, sem
er fremur í ætt við kunningjagreiða
en heiðarlega úttekt á texta og
úrvinnslu.
Eyvindur, sem sjálfur er vel
menntaður og vandaður leikhús-
maður, telur að flestar íslenskar
kvikmyndir séu ekki annað en
fingraæfingar stutt kominna fag-
manna utan um sögur sem ekki eru
þess virði að vera sagðar.
Þakka skyldi
Gagnrýni um íslenskar kvik-
myndir eru fastir liðir eins og
venjulega og Eyvindur spyr: „En
hvað er að hrósa því þótt fagmenn
kunni sitt fag? Er ekki nokkurn-
veginn sjálfsagt að kvikmynda-
tökumaður kunni að taka myndir,
hljóðmaður að hljóðrita, klippari
að klippa o.s. frv. Er það ekki jafn
sjálfsagt og að bifvélavirki kunni
að setja saman mótor og fá hann til
að ganga „af listfengi“? Hefur
þetta fólk ekki allt verið í löngu
skólanámi vegna þessa? Þakka
skyldi því.“
Eyvindur segir dæmisögu og
dregur af henni þá ályktun að
íslenskir sjónvarps- og kvikmynda-
menn keppist sífellt við að finna
upp Ijósaperuna.
Liðið er á þriðja áratug síðan
nokkrir opinberir starfsmenn hófu
að senda hreyfanlegar myndir á
öldum ljósvakans. Atvinnumenn í
kvikmyndagerð urðu til um svipað
leyti.
Allan þennan tíma hefur verið
uppi ógurleg kröfugerð um að hlúa
beri að íslenskri kvikmyndagerð,
sem alltaf er fjárvana og síbernsk
og sjónvarpsfólkið finnur upp
ljósaperuna dag eftir dag og mynd-
irnar hreyfast og hljóðið heyrist í
takt við varahreyfingarnar, sem
alltaf er jafnmikið undur.
Séríslensk fjölmiðlun
Undirrituðum hefur lengi verið
undrunarefni sú bjartsýni sem ís-
lenskir kvikmynda- og sjónvarps-
nienn eru gæddir þegar þeir velja
sér efnivið. Viðamiklar og tiltölu-
lega dýrar „pródúktsjónir“ eru
settar í gang til að búa til kvik-
myndir og sjónvarpsleikrit úr liðó-
nýtum handritum.
Þessu er svo reynt að bjarga með
billegum brellum og misskildum
súrrealisma, sem maður hélt að
heyrði sögunni til og gerir það
víðast hvar, en avant garde og allt
það veður uppi í íslenskum kvik-
myndum og sjónvarpi svo að
minnsta kosti sá áhorfandi sem hér
hripar botnar yfjrleitt aldrei upp
eða niður í þessari séríslensku
fjölmiðlun. Grunur leikur á að
fleirum sé svo farið, en það þykir
ófínt að segjast ekki hafa ánægju
af öllum þessum nútíma Æru-
Tobbum.
Öllu þessu brellufólki virðist
fyrirmunað að koma saman því
sem Eyvindur kallar eðlilega
frásögn. Hér situr maður kvöld
eftir kvöld og horfir á útlendar
bíómyndir og sjónvarpsleikrit og
er hægt að fylgja söguþræði án
mikils erfiðis.
En það heyrir til hreinnar undan-
tekningar ef íslendingur slysast á
kvikmyndahandrit sem hægt er að
búa til samfellda, skiljanlega,
hreyfanlega frásögn eftir.
Annars þarf allt þetta að vera
óttalega absúrd og tilgerðarlegt.
Framúrstefnulegt er það ekki, því
flest af því sem brellufólk er að
bardúsa við á íslandi er fyrir löngu
gengið sér til húðar meðal kvik-
myndagerðarmanna annars staðar.
Ef ekki fara að koma í leitirnar
sæmileg handrit til að búa til bíó og
sjónvarpsþætti eftir er lítill skaði
skeður þótt síbernskan fari að
slappa af frá því striti að finna upp
ljósaperuna. OÓ