Tíminn - 05.08.1988, Blaðsíða 13

Föstudagur 5. ágúst 1988
Tíminn 13
MINNING

Guðríður
Sveinbjarnardóttir
Guðríður Sveinbjarnardóttir,
Framnesvegi 10, Reykjavík er fallin
frá og verður í dag borin til grafar
frá Fossvogskirkju.
Guðríður var fædd á Reyðarfirði
8. júní 1912, dóttir hjónanna Svein-
bjarnar Guðmundssonar póstaf-
greiðslumanns, kennara og fræði-
manns og konu hans Guðnýjar
Hansdóttur Beck. Sveinbjörn var
breiðfirskrar ættar en Guðný frá
Sómastöðum í Reyðarfirði. Guðríð-
ur missti móður sína 1921 og 10 ára
gömul fór hún í fóstur til móðursyst-
ur sinnar Sigríður Hansdóttir Beck
og séra Jóns Finnssonar í Hrauni á
Djúpavogi. Gerðist hún fósturdóttir
þeirra upp frá því og þá um leið litla
systir okkar Jakobs, bræðranna, en
aðra áttum við fyrir, Elísabetu Beck,
jafnöldru Guðríðar, sem komið
hafði kornung í fóstur á heimilið.
Varð þetta samrýmdur hópur og við
margt minnisstætt fengist. sem nærri
má geta. Guðríður reyndist hrókur
alls fagnaðar og enginn var verkefna-
skorturinn, m.a. þurfti að hirða
varpeyjar víðlendar, Þvottáreyjar,
sem gaf ótal verðmætar minningar
og reyndist Guðríði vafalaust dýr-
mætur reynsluskóli þegar til þess
kom, að hún gerðist húsfreyja í
Breiðafj arðareyj um.
Það einkenndi Guðríði strax hve
bókhneigð hún var og fróðleiksfús,
enda átti hún til þeirra að telja,
foreldrar hennar bæði kennarar, og
frá blautu barnsbeini hafði hún van-
ist bókaflóði og fróðleiksleit.
Á nýja heimilinu sínu hafði hún
allgóð skilyrði til að stunda þessa
uppáhaldsiðju sína og notfærði sér
þau af kappi, og þeim sið mun hún
hafa haldið alla æfina, eftir því sem
mikið annríki gerði mögulegt.
Guðríður stundaði fjölbreytta
vinnu heima og heiman á unglingsár-
um eins og þá var títt, en fékk
jafnframt heimafræðslu hjá fóstra
sínum, eftir barnaskólanám, eins og
ýmsir fleiri, sem þess nutu hjá
honum. Varð það aðdragandi þess,
að hún settist í efri bekk Eiðaskóla
og lauk þaðan lokaprófi 1930. Varð
Guðríði Eiðadvölin mikils virði og
þrotlaus uppspretta góðra minninga.
Má víst treysta því, að þar fór engin
sú fræðsla framhjá henni, sem á
boðstólum var.
Árið 1931 hætti faðir minn prests-
þjónustu og fluttu þá foreldrar mínir
til Reykjavíkur ásamt fósturdætrum
st'num, Elísabetu ogGuðríði. Gengu
þau í heimili með okkur Sólveigu
konu minni, sem við vorum þá að
efna til. í þeini félagsskap átti Guðr-
íður heimili sitt uns til frambúðar
skipaðist um hennar hag. Næstu árin
stundaði hún ýmsa vinnu í höfuð-
borginni og brá sér í kaupavinnu.
Þáttaskil urðu á æfi Guðríðar
1934 þegar hún réðst kaupakona til
Óskars Níelssonar í Svefneyjum á
Breiðafirði, sem þar bjó ekkjumað-
ur við mikil umsvif til lands og
sjávar, útvegsbóndi og formaður á
breiðfirska vísu. Felldu þau Óskar
hugi saman og gengu í hjónaband
árið 1935. Óskar átti tvær dætur frá
fyrra hjónabandi Guðnýju 7 ára og
Önnu 5 ára. Gekk Guðríður þeim í
móður stað og hafa þau fjölskyldu-
bönd aldrei slitnað. Bjuggu þau
Óskar og Guðríður saman í Breiða-
fjarðareyjum frá 1935-1945. Fyrst í
Svefneyjum, síðan í Flatey. Hvorugt
skorti þá verkefnin, húsfreyjuna eða
húsbóndann. Auk aðalstarfa var
húsbóndinn hreppstjóri, hrepps-
nefndarmaður og sinnti þar fyrir
utan fleiri félagsstörfum en hér verða
talin. Þá hafði hann póstferðir um
Breiðafjörð á báti sínum, sem Flóa-
báturinn Baldur tók að annast þegar
þar að kom. Fara má nærri um hvð
á húsfreyjunni hvíldi við þessi skil-
yrði. Tók nú fjölskyldan að stækka
og urðu þessi börn þeirra Óskars, öll
fædd vestra:
1. Jón Sigurður f. 1936, lög-
fræðingur í Vestmannaeyjum, átti
fyrr Helgu Kress cand. mag., síðar
Hrefnu Sighvatsdóttur.
2. Þórkatla f. 1939 Ph.D., sagn-
fræðingur, háskólakennari í Edin-
borg, g. Ingólfi Helgasyni arkitekt,
háskólakennara í Edinborg.
Eysteinn Guðjónsson
skólastjóri á Djúpavogi
f. 3. apríl 1949
d. 4. júní 1988
Þegar ég kom austur á Djúpavog
sumarið 1985, óraði mig ekki fyrir
því, að ég ætti eftir að standa við
altari kirkjunnar þremur árum síðar,
að kveðja minn besta vin. Ea nú
hefur það sannast einu sinni enn, og
við líka fengið að reyna það á
síðustu vikum hér eystra, að bilið á
milli lífs og dauða er svo ákaflega
stutt; enginn ræður sínum nætur-
stað.
í þetta sinn kom dauðinn óboðinn,
og svo óvænt, og hreif með sér
góðan dreng í blóma lífsins. Við
sitjum eftirhljóð, agndofa, grátbólg-
in, reið yfir því að hafa verið slegin
svo gjörsamlega út af laginu, án þess
að hafa getað komið við nokkrum
vörnum. Ótal spurningar leita á
hugann, en fátt er um svör.
Það er ekki trúleysi, sem fæðir af
sér þessi viðbrögð okkar, heldur
söknuður, að fá ekki lengur að sjá
þennan mann, hafa á meðal okkar,
leita til hans með hin ýmsu vanda-
mál, sem hann jafnan leysti svo vel
úr, gantast með honum, vinna,
gleðjast.
Margar bækur hef ég lesið, eftir
að þessi hörmulegi atburður gerðist
á Djúpasandi, milli Búlandshafnar
og Eskilseyjar á Hamarsfirði, að
Eysteinn féll út af bát sínum og
drukknaði, bækur, sem fjalla um
þessi umskipti frá jarðlífinu til ann-
ars lífs, því mér fannst að mér vegið
frá Guði, skildi ekki hvers vegna
þetta varð að gerast. Ég kallaði Guð
til ábyrgðar fyrir að hafa ekki komið
til hjálpar, fyrir að hafa ekki með
almáttugri hönd sinni bægt þarna
dauðanum frá.
En við lestur þessara bóka, eink-
um þó einnar þeirra, varð mér brátt
ljóst, að þessi ásökun mín var ekki
reist á styrkum grunni.
Höfundur bókarinnar, sem er
prestur í söfnuði gyðinga í Banda-
ríkjunum, varð fyrir því, að sonur
hans fæddist með svokallaðan öldr-
unarsjúkdóm, og dó úr hrörnun og
elli aðeins 14 áragamall. Fjölskyldan
vissi lengi að hverju stefndi, en gat
ekki með nokkru móti skilið, hvers
vegna Guð legði slíka byrði á hana.
Faðirinn, sjálfur guðsmaðurinn,
huggarinn, settist niður magnvana
og leitaði svara.
Að lokum komst hann að þeirri
niðurstöðu, að það væri ekki Guð,
sem skapaði okkur þjáningarnar,
heldur væru það tilviljanir, lögmál
náttúrunnar, örlögin. Hann komst
líka að því, að okkur hefði aldrei
verið lofað þjáningalausu lífi, heldur
því, að við skyldum aldrei þurfa að
vera ein í sársauka okkar og þjáning-
um, að við gætum alltaf haft aðgang
að brunni styrks og máttar, sem
duga myndi til þess að lifa af harm-
leiki og óréttlæti lífsins.
Að þessari niðurstöðu fenginni sá
hann að hreinsa þyrfti „mannorð"
Guðs, ef svo mætti að orði komast,
þar eð honum væri að ósekju kennt
um, er dauðinn stigi harkalega niður
fæti. Og nú segir þessi lífsreyndi
maður öllum þeim, er vilja hlusta,
að Guði verði ekki kennt um sárs-
auka okkar. Og ég finn og veit, að
þetta er rétt hjá manninum. Því
hvernig má það vera, að Guð, sem í
Kristi boðar miskunnsemi og kær-
leika, geti á sama tíma verið boðandi
og höfundur grimmdar og misk-
unnarleysis? Slíkt fær ekki staðist.
Ég trúi á Guð, sem er andstæð-
ingur þjáningar og dauða, á Guð,
sem býður fram aðstoð sína þegar
sorgin þjakar. Ég trúi á Guð, sem
þurfti að gefa þessum heimi einka-
son sinn, til þess að brjóta vald
dauðans á bak aftur. Og ég trúi á
Guð, sem bíður nú með opinn
faðminn handan grafar, takandi á
móti öllum þeim er hverfa úr þessum
heimi. Dauðinn getur slegið menn í
valinn, en hann megnar ekki lengur
að halda þeim í greip sinni. Atburð-
irnir við Jerúsalem, á páskunum,
fyrir bráðum 2000 árum, sáu fyrir
því. Þar fór lífið með sigur af hólmi.
Eftir þetta líf bíður okkar
framhald, nýr heimur, annað svið,
þar sem vitundin, sálin, hinn andlegi
líkami fær gist um komandi tíma.
Þangað hverfum við öll þegar stund
okkar kemur, og þar munum við
hitta okkar góða vin, Eystein Guð-
jónsson, meðal annarra.
En nú erum við stödd í þessum
heimi, og rétt eins og við megum
aldrei gleyma þeim, er hverfa frá
okkur til annars veruleika, þá meg-
um við heldur ekki gleyma Jreim, er
standa eftir hjá okkur. Lífið heldur
áfram. Eysteinn hefði viljað, að ég
minntist á það. Við skulum því
reyna að leiða hjá okkur þá spurn-
ingu, hvers vegna dauðinn kvaddi
dyra, en spyrja þess í stað, hvert við
getum leitað, þegar sá óboðni gestur
hefur tekið einhvern frá okkur. Ég
tel, að Guð einn megni að gefa
styrk, huggun og von í þrautum
lífsins, og veit, að hann finnur til
með hinum syrgjandi. Megi hann
koma með blessun sína til fjöl-
skyldnanna í Steinum og Röst, sem
þyngstu byrðina hafa, og dýpstu
sárin.
Það er vissulega sárt að kveðja.
En minningin um þennan dreng
mun lifa ókomna tíma, björt og
hrein.
Sigurður Ægisson.
3. Ólafur Aðalsteinn f. 1942 d.
1953.
4. Níels Örn, jarðfræðingur hjá
Norrænu eldfjallastöðinni í Reykja-
vík. Kv. Ástu Lilly Benedikts.
Áður er getið dætra Óskars frá
fyrra hjónabandi, en þær eru, Guðný
Jóhanna f. 1927 og Anna Jóhanna f.
1929 g. Elísi Kristjánssyni húsa-
smíðameistara.
Árið 1945 flytur þessi stóra fjöl-
skylda að vestan, fyrst að Úlfarsá í
Mosfellssveit um eins árs skeið,
síðan með tveggja ára viðkontu í
Reykjavík í Engey, þar sem þau
ráku bú í sex ár fyrir Búnaðarfélag
fslands, og sjór og æðarvarp var
stundað, eins og við átti á þeim stað.
Þá er enn brotið blað og eyjabú-
skapur yfirgefinn, sem þeim var
löngum kær, en erfiður, eins og þeir
vita, sent til þekkja. Fluttu þau þá til
Reykjavíkur, þar sem Óskar stund-
aði ýmiskonar störf meðan orkan
leyfði. Verksvið Guðríðar breyttist
þegar í þéttbýlið köm en nóg voru
viðfangsefnin bæði utan heimilis og
innan þess að annast hópinn sinn, og
það gerði hún vakin og sofin meðan
heilsan leyfði.
Óskar féll frá 1984 áttatíu og níu
ára gamall. Guðríður átti athvarf á
Elliheimilinu Grund síðustu misser-
in, og naut jafnframt ástríkis og
umönnunnar fjölskyldu sinnar.
Það er stór hópur vina og vanda-
manna, sem kveður Guðríði nú með
söknuði og innilegu þakklæti fyrir
mikið og margt.
Eystcinn Jónsson.
Ekki verður því neitað að sárt er
að missa báðar ömmur sínar á einu
sumri, móðurömmu um miðjan júní
og nú föðurömmu sex vikum síðar.
En við því er ekkert að gera og
huggun er að báðar fengu hægt
andlát. Síðustu dagana hvíldi ró yfir
ömmu Guðríði, hún virtist vita að
dauðinn var nærri og sætti sig við
það. Þegar ég kom til hennar þar
sem hún lá sagði hún fátt að fyrra
bragði. Eitt skiptið spurði hún hvort
hin amma mín hefði legið lengi og
fáeinum dögum síðar vildi hún vita
hvort ég gæti eldað og fengi nóg að
borða, en eiginkona mín starfar
erlendis í sumar. Þessar spurningar
voru dæmigerðar fyrir afstöðu henn-
ar til annars fólks, að minnsta kosti
sinna nánustu. Hún var umhyggju-
söm og hafði áhuga á því að okkur
liði vel.
Fyrsta minning mín í lífinu er
tengd ömmu Guju. Ég man stóran
fugl, líklega hrafn, við ógurlega á
sem áreiðanlega var Blanda, því
síðar var mér sagt að amma hefði
farið með mig þriggja cða fjögurra
ára að Guðlaugsstöðum í Blöndu-
dal, þar sem hún og afi þekktu fólk.
Þangað hef ég ekki komið síðan.
Aðrar minningar, þó yngri séu, eru
daufari og því miður man ég alltof
fátt af því sem gerðist þegar ég var
hjá þeim barn á Framnesvegi 10, þó
ég muni eftir sérkennilegum mynda-
kíki og öðru dóti. Eiginlega rofar
ekki aftur til fyrr en á unglingsárum
og síðan þegar ég var sestur í
Háskólann. Þá sat ég stund og stund
í stofunni hjá þeim, ræddi við afa um
Sturlungu, Biblíuna og búskapar-
hætti í Breiðafjarðareyjum á fyrri
hluta aldarinnar, en við öntmu um
nýjustu fréttir af fjölskyldunni. Ein-
staka sinnum sagði hún sögur úr
eigin lífi, aðallega frá því hún var hjá
móðursystur sinni og manni hennar
á Djúpavogi. Það þótt henni held ég
skemmtilegasti tími ævi sinnar. En
hún sagði líka frá manni sem hafði
átt plötuspilara þegar hún var á
Alþýðuskólanum á Eiðum árið 1930,
og um það leyti fór hún í rútu yfir
Möðrudalsöræfi, samferða Þórbergi
Þórðarsyni og Halldóri Laxness.
Henni þóttu þeir kostulegir. Stund-
um sagði hún mér líka eitthvað sem
ég hafði sagt eða gert og hreyknust
var hún af því að í jólaboði hjá
móðurfólki mínu lýsti ég því yfir að
rjúpan væri ekki eins góð og lundinn
hjá ömmu á Framnesvegi. Umræðu-
efni hennar voru ávallt af hversdags-
legu tagi og eftir smástund var hún
horfin inn í eldhús að taka til ntjólk,
ástarpunga eða annað góðgæti, sem
hún bar til stofu eða hún bauð okkur
afa að setjast til borðs í eldhúsinu.
Amma fæddist 8. júní á Hólmum
í Reyðarfirði. Hún var elst barna
Guðnýjar Jöhönnu Beck, dóttur
sveitarhöfðingjans Hans Beck á
Sómastöðum, og Sveinbjarnar P.
Guðmundssonar fræðimanns frá
Skáleyjum á Breiðafirði. Hann hafði
flust austur á land að loknu námi í
bændaskólanum í Ólafsdal, sinnti
búskap og stundaði verslunarstörf.
Yngri systkini ömmu voru Hrafn á
Hallormsstað fæddur 1913 og lést í
fyrra, Þórólfurfæddur 1915ogBirgir
fæddur 1921, en dáinn 1936. Guðný
Jóhanna lést eftir fæðingu Birgis og
ári síðar var heimilið leyst upp.
Amma fór til Sigríðar móðursystur
sinnar og ntanns hennar séra Jóns
Finnssonar að Hrauni í Djúpavogi
og var hjá þeim í tæpan áratug. Eftir
einn vetur í Eiðaskóla og ár í vist að
Laugum í Aðaldal fór hún aftur til
fósturforeldra sinna sem þá voru
flutt til Reykjavíkur. Þaðan fór hún
sumarið 1934 í kaupavinnu vestur í
Svefneyjar á Breiðafirði, en þar var
föðursystir hennar ráðskona hjá
Óskari Níelssyni bónda og hrepp-
stjóra. Hann hafði þá misst konu
sína Önnu Jóhönnu Magnúsdóttur
fjórum árum áður og átti tvær dætur,
Guðnýju Jóhönnu sex ára og Önnu
Jóhönnu fjögurra ára. Dvöl ömrnu
vestra varð lengri en til stóð, því þau
Óskar giftust 18. ágúst 1935* hann
sautján árum eldri en hún. Fyrstu
börn þeirra fæddust í Svefneyjum,
faðir minn Jón Sigurður 15. maí
1936 og Þórkatla 21. mars 1939.
Árið 1940 flutti fjölskyldan búferlum
til Flateyjar og þar fæddust afa og
ömmu tveir synir, Ólafur Aðalsteinn
15. maí 1942 og Níels Örn 23. ágúst
1944. f Flatey bjó þá Sveinbjörn
faðir ömmu ásamt síðari konu sinni
Margréti Guðmundsdóttur og börn-
um þeirra Ásbirni, Styrkári,
Tryggva, Eysteini, Guðmundi og
Steinunni.
Undir stríðslok þótti ekki lengur
lífvænlegt að búa í eyjum á Breiða-
firði og leiðin lá suður á land vorið
1945. Eftir skamma dvöl í Mosfells-
sveit og Reykjavík settust þau að í
Engey. Þar sá afi um tilraunabú með
sauðfé, auk þess sem þau voru með
eigin bústofn og höfðu æðarvarp að
því er hann sagði mér síðar. Fyrir
vikið þykir mér æðarfugl öðrum
fuglum fegurri. Til Reykjavíkur
fluttust afi og amma árið 1954. Þar
bjuggu þau út ævina, lengstaf og alla
tíð í mínu minni á Framnesvegi 10.
Reynitré og hlynur byrgðu sýn útúr
annarri stofunni. Klósettið var uppi
á lofti og Snæfellsjökull sást þegar ég
klifraði upp á baðbrúnina og teygði
höfuðið uppí þakgluggann.
Ári áður en þau settust að í
Reykjavík dó Ólafur sonur þeirra úr
berklum, ellefu ára. Ljósmynd af
honum stóð á áberandi stað við
símann í stofunni á Framnesvegi og
amma talaði oft um að þau myndu
hittast þegar hún yrði öll. Mér fannst
hún hlakka til þeirrar stundar og
ekki hefur biðin orðið örðugri þegar
afi dó á heimili þeirra fyrir tæpum
þremur árum. Myndir af þeim báð-
um, eiginmanni 'og syni, voru í
herbergi hennar á Elliheimilinu
Grund og er ekki annað eftir en að
biðja þess að henni verði að ósk
sinni og hitti þá báða þegar hún
verður logð til hinstu hvíldar við hlið
þeirra í Fossvogskirkjugarði í dag.
Mási.