Tíminn - 03.11.1988, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 3. nóvember 1988
Tíminn 9
Jón Jónsson:
Frá Ljósavatni til kirkjuþings
Þegar kirkjuþing kemur saman vænta menn sér máski
ekki stórtíðinda, þeir sem fjarri standa, en þetta er þó
ráðgefandi samkoma, sem kjörnir menn mæta til bæði
leikmenn og lærðir undir forsæti herra biskupsins yfir sinni
Þjóð.
Hver tími hefir sín einkennin
sem kalla á hvers þings sérkenni og
umfjöllun og einnig kirkjuþings.
Þó menn ekki tileinki sér þann
fróðleik sem fjölmiðlar, vakrastir
allra hrossa mjólka úr mönnum
aðgönguharðir í spurningatímum,
þá vita ýmsir margt af sjálfs sín
eftirtekt sem tengt er órofaböndum
jafnvel kirkjuþingi.
Pað styttist sígandi og hægt
starfstími hins ástsæla biskups
vors, og forsjár hans mun ekki
njóta við um óralanga framtíð.
Ekki náinna kynna eða fullvissu
um leiðsögn um þau málefni sem
manni brunnu í huga og áttu hann
að og trúnað vorn.
Engum dyljast þau miklu og
merkustu tímamót sem eru í nánd,
aldamótin þegar nítjánda og sú
tuttugasta hafa skipt með sér hlut-
verkum og enn ný öld tekur við.
En þó eru þau hvað mest sem
alþjóð veit, og kirkjuþing mun
ekki láta framhjá sér fara að ræða
og merkja sínum sjónarmiðum -
það er eitt þúsund ára minningartíð
um kristnitöku þessarar þjóðar.
Hvort sem hún hefir tekið þvílík-
um boðskap af fullum trúnaði þá,
eða nokkurn tíma síðan sem ein
þjóð að einu verki, og elskað guð
sinn og náungann eins og sjálfan
sig, sem hlýtur að vera grundvallar-
boð hins kristna manns vafninga-
og umbúðalaust. Þá er viðburður
hins fyrsta morguns á Þingvöllum
þegar rödd Þorgeirs goða frá
Ljósavatni barst um velli og björg:
„Vér skulum allir,“ mælti hann,
„hafa ein lög og einn sið, því ef vér
slítum í sundur lögin munum vér
einnig slíta friðinn." Sá atburður
er svo táknrænn sem kraftaverk í
sagnfræði manneskjunnar að næst
gengur eldmessunni, nærri átta
hundruð árum síðar, að ekki skyldi
berjast hin vígdjarfa þjóð.
Og sú staðreynd að máttartaugin
hefir haldið, þrátt fyrir brigð vor
og brot í endalausum frávikum í
eitt þúsund ár.
Það er vissulega mikils að minn-
ast - hvað þá ef rétt skyldi vera sem
vígð kona með vingjarnlegan texta
flutti inér í morgunskímu á nýrisn-
um degi að ef vér héldum boðskap-
inn um náungann og kærleikann þá
hefðum vér staðið við öll boðin,
svo einfalt væri það.
Nú er það svo, þó embættismenn
hafi með vissum hætti tekið sér
vald og skipað málum hvað varðar
búsetu presta í mínu nánasta
byggðarlagi þar sem hentaði per-
sónulegum ástæðum að hafa það
svo. En vissa frægðarstaði bundna
hefð og sögu sinni og atburðum ber
hátt yfir flatneskju lífs og lands.
Slíkur staður meðal margra, er
Ljósavatn í S.uður-Þingeyjarsýslu,
þaðan sem Þorgeir goði bjó för
sína til þings þess sem olli heims-
sögulegum atburði undir friðar-
boga hjá þó vígaferlaþjóð.
Það er ástæðulaust að hafa hér
mörg orð um það sem allir vita og
engir deila um, kristnitökuna á
Þingvöllum árið eitt þúsund, en
yfirstandandi kirkjuþing mun ræða
á sínum fundum.
Sá fáliðaði söfnuður Ljósavatns-
kirkju hefir um allmörg ár borið
með sér þá hugmynd að standa að
byggingu aldamótakirkju, það því
fremur sem hjónin Kristján Jóns-
son og Rósa Guðlaugsdóttir, hús-
bændur að Fremstafelli, stofnuðu
Þorgeirskirkjusjóð fyrir mörgum
árum, en nokkru fyrir andlát sitt,
og fengu biskupi íslands til varð-
veislu og ávöxtunar, þar sem hann
má finna í dag. Þó ef til vill hrökkvi
skammt til slíkra stórræða sem
hugsað er um.
Þó bráðum verði hundrað ára
gömul sú timburkirkja sem Björn
Jóhannsson bóndi byggði á Ljósa-
vatni er hún enn hið stæðilegasta
hús sem gæti lengi þjónað söfnuði
sínum með góðri aðbúð hvað þá ef
enginn skyldi vita til hvers presta-
kalls hann muni mega teljast og
kirkja hans þegar árin líða.
Ég vænti þess að mörgum renni
blóðið til skyldunnar í þessu máli
og vilji tengja það hærri miðum í
byggðum en aðeins búmarki eða
Jón Jónsson.
fullvirðisrétti þó neyðarúrræði séu.
Ég vara við fljótræði í þessum
málum þó þessháttar úrræði sé
sterkasta afl og einkenni vorrar
þjóðar í dag, en samstaða til góðra
verka er það sem helst mætti til
bjargar verða í ógætni tíðarandans,
en hvað mikill hluti af öllu okkar
tilstandi er ekki mannasetningar,
fordild og fullyrðingar tengd saman
af vonarneista og skynsamlegri
greind.
Ég bið gott fólk og velviljað að
hugsa þetta mál, Ljósavatn tengt
stærsta viðburði íslandssögunnar
og af eðli sínu alþjóðamál.
Ég vara líka við flýtishugmyndum
sem fram hafa komið um að byggja
bænahús ellegar litla kapellu á
berangri við Goðafoss þar sem
almennings umferð fellur sem ár-
straumur um lengstan tíma árs, þó
fari að stjórn veðrabrigða. Þó ég
skuli síst tengja hér nokkuð við
nýstárlega hugmynd prófessorsins
um nafngift fossins og klettadrang-
anna þar á gljúfurbarminum.
Ekki finnst heldur vera nein
fullvissa um verndun gljásteinsins
sem felldur er þar inn í bergið
gegnt fossinum fagra, þó þar séu
ritningargreinar merktar í og vafa-
laust í bestu meiningu gert.
Sú dreifða byggð sem með viss-
um hætti kvíslast út frá þeirn kross-
götum sem höfuðbólið Ljósavatn
stendur gegnt þar sem segja má að
þrír dalir mætist í punkti, eins og
hinn landskunni Jón í Ystafelli
hafði orð um, á sannarlega við
vanda að búa þar sem sótt er að
henni úr tveimur höfuðáttum
mannlífs. Heima fyrir er það sú
sundurþykkja sem fólk hefir þróað
með sér hvað varðar rekstrarein-
ingar sínar, bæði skóla og sveitar-
félag, sem hlýtur að veikja sam-
stöðu hverrar byggðar sem við býr.
Hinsvegar er það málið sem nú
mun fá umfjöllun kirkjuþings og
síðar jafnvel Alþingis, sú nýskipan
í kirkjusóknarntálum ellegar hvað
mest prestakallaskipan sem svo
mjög er í umræðu, þar sem ætíð
verður raunin sú sem fyrr; að sá er
eldurinn heitastur sem á sjálfum
brennur.
30. októbei11988
Jón Jónsson Fremstafelli
llilillllllllllllllllillllll TÓNLIST lllllllllllllllilllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Sinfóníutónleikar
Bandaríkjamaðurinn George
Cleve stjórnaði 2. áskriftartónleik-
um Sinfóníuhljómsveitar íslands í
Háskólabíói 20. október. Cleve hef-
ur verið hér áður, fyrir tæpum 20
árum og aftur t' fyrra, og féll bæði
hljómsveit og áheyrendum vel í geð,
ef marka mátti undirtektir. Á efnis-
skrá voru tvö verk eftir Mozart,
Sinfónía nr. 29 í A-dúr (KV 201) og
Fiðlukonsert nr. 4 í D-dúr (KV 218),
og 4. sinfónt'a Carls Nielsen op. 29.
Mozart samdi þessa 29. sinfóníu
sína (og 201,skráða verk) árið 1774
þegar hann var 18 ára að aldri; hún
er í anda Haydns og þykir fremur
léttvæg í samanburði við síðari verk
tónskáldsins, en jafnframt er hún
þokkafull og skemmtileg áheyrnar
þegar hún er vel flutt. Sem hún var
á þessum tónleikum.
Hu Kun, 25 ára Kínverji frá
Sesúan (eins og Góða sálin eftir
Brecht), lék einleik í fiðlukonsertn-
um. Hu Kun er margverðlaunaður
fiðlari, eftir því sem fram kemur í
skránni og lærði síðast á Alþjóðlegu
Menuhin tónlistarakademíunni í
Sviss. Hann spilar með glitrandi en
allt að því vélrænum stíl margra
nútíma „virtúósa" - tæknin er full-
komin og tónninn með, en miðaldra
mönnum finnst eins og einhverja sál
vanti í flutninginn. Samt heyrði ég á
dómbærum mönnum að spila-
mennska Hu Kun sýndi að hann væri
músíkalskur - annað hefði verið
ólíklegt, og raunar sorglegt, miðað
við það að vafalaust hefur hann
BÓKMENNTIFt
llllllllllllll
Ur ólíkum heimshornum
Jóhann Hjálmarsson,
f skolti Levíatans,
lióðaþýðingar,
Orlagið, Rv. 1988.
í þessa bók hefur Jóhann Hjálm-
arsson safnað saman þýðingum sín-
um á ljóðum úr hinum ólíkustu
heimshornum. Upp undir helmingur
bókarinnar er þó eftir norræn skáld,
frá Finnlandi, Svíþjóð, Noregi, Dan-
mörku, Samalandi og Færeyjum.
Skiljanlega er hér ekki um neins
konar sýnisbók að ræða, heldur
úrval þýðandans, valið að smekk
hans sjálfs eingöngu.
Um þýðingasafn á borð við þetta
gildir vitaskuld að í þvt' Ieita menn
fyrst og fremst að ljóðum þar sem á
einn eða annan hátt birtast ný yrkis-
efni eða að minnsta kosti ný handtök
á eldri efnum. Að því er norrænu
ljóðin varðar þá varð mér einna
helst staldrað við ljóð sem þarna eru
eftir finnskt skáld að nafni Pentti
Saarikoski; af þrem ljóðum sem
þarna eru eftir þann mann er að sjá
að honum hafi látið vel að hnitmiða
hugmyndir í örsmá form. Þá er
þarna ljóð eftir Norðmann að nafni
Jan Erik Vold sem heitir „Grát-
steinninn hjá Nissaka" og lýsir þjóð-
sagnaminni nokkuð sérkennilega.
Aftur á móti virtust mér ljóðin frá
Samalandi vera heldur bragðdauf,
en má þó vera að frá hendi Sama séu
til kjarnmeiri verk en þessi.
Þess utan eru svo þarna allmörg
ljóð frá ýmsum Evrópulöndum,
meðal annars talsverður fjöldi frá
álfunni austanverðri. Þar á meðal er
nokkurt úrval ljóða frá Póllandi og
Tékkóslóvakíu. Þar staldraði ég
einna helst við nokkur ljóð eftir
pólskt skáld að nafni Czeslaw
Milosz; svo er að sjá að sá höfundur,
sem ég er annars ekki kunnugur, búi
yfir frumleika í efnisvali og mynda-
smíði sem gæti verið fróðlegt að
kynnast nánar af frekari þýðingum.
Þá eru þarna nokkur ljóð frá
Suður-Ameríku, en annars eru'það
rúmlega tveir tugir ljóða þarna frá
Tyrklandi sem koma trúlega úr þeim
menningarheimi sem hvað fjarlæg-
astur er okkur. Svo er þó skemmst
af að segja að með tyrknesku ljóðin
varð ég fyrir nokkrum vonbrigðum.
Þetta eru í heildina tekið oþinská og
einlæg ljóð, og vissulega.sýna þau
okkur dæmi þess að það er sam-
mannleg þörf hvarvetna í heiminum
að tjá tilfinningar sínar í hinu
knappa formi ljóðsins. En umtals-
verðan nýjan ferskleika, hvað þá
hugmyndir sem til dæmis gætu orðið
til þess að umbylta einhverju í
Jóhann Hjálmarsson.
verið að æfa sig hverja vökustund
síðan hann var smábarn. Eftir mikil
fagnaðarlæti spilaði hann aukalag
með miklum tæknilegum tilþrifum.
Veigamest var auðvitað sinfónía
Nielsens (1856-1931), sem í tón-
leikaskrá er fyrir óheppilega prent-
villu nefnd „Det udslukkelige" en
ber þvert á móti yfirskrift tónskálds-
ins „Det uudslukkelige" með tveim-
ur u-um í upphafi og á að tjá
óslökkvandi þrá til lífsins. Sinfónía
þessi er samin á árum fyrri heims-
styrjaldarinnar og telja menn sig sjá
í henni átök ógna og bjartsýni. Þetta
er mikilúðlegt verk og prýðilegt.
Samkvæmt lauslegri könnun er
um þriðjungur hljómsveitarmeðlima
ljóðagerðinni hér á landi, fann ég
ekki þarna.
Það hefði orðið til bóta ef hér
hefðu einnig fylgt með einhverjar
upplýsingar um skáldin sem þýtt er
eftir, t.d. örstuttæviágripogkannski
myndir af þeim. Þá hefði ekki sakað
að fram hefði komið í bókinni skýr-
ing á nafni hennar. Að því er segir í
Viljum við
standa
í stað?
Út er komin ný ljóðabók eftir
Birgi Svan Símonarson. Bókin nefn-
ist Farvegir. Viðfangsefni bókarinn-
ar eru margvísleg, en hinn rauði
þráður virðist þó vera tilvistarkreppa
landkrabbanna. Tónn bókarinnar er
þó fremur bjartur og Farvegir geta
alltaf skilað okkur eitthvað áleiðis,
nema við viljum standa í stað.
Farvegir eru gefnir út í 150 eintök-
um og fást í helstu bókaverslunum á
höfuðborgarsvæðinu.
útlendingar og virðist oss óinnvígð-
um seint ætla að fyllast sálin prest-
anna í því efni sem fleirum. Kannski
eru það launin sem valda því hve illa
gengur að manna þessa hljómsveit
vora með íslendingum, jafnmikil
gróska og verið hefur í tónlistar-
kennslu hér á landi undanfarna tvo
áratugi. Á hitt er þó að líta, að
margir af okkar ágætustu hljómsveit-
armönnum og tónlistarfrömuðum
eru og voru af erlendu bergi brotnir
og hefur sú aðferð víðar dugað vel
að „flytja inn talent", t.d. frá Banda-
ríkjunum, sem fengu mikið af sinni
vísinda- og tæknikunnáttu á silfur-
bakka frá menningarlöndum Evrópu
fyrr á öldinni. En samt. Sig. St.
frétt til fjölmiðla frá útgáfunni er
Levíatinn skaðræðisskepna nokkur
úr Biblíunni sem sver sig í ætt við
Miðgarðsorm okkar úr norrænni
goðafræði. Er nafnið sótt í Ijóð í
bókinni sjálfri eftir Czeslaw þann
Milosz sem hér var nefndur.
-esig
Birgir Svan Símonarson.