Tíminn - 04.01.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 4. janúar 1989
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Úlgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Póstfax: 68-76-91
Prófraun og alvara
Jón Baldvin Hannibalsson, formaður Alþýðu-
flokksins, kemst að þeirri niðurstöðu í áramóta-
grein sinni í Alþýðublaðinu í gær, að það sé ærið
eftirminnilegt úr stjórnmálaþróun ársins 1988, að
þá „klúðruðu forystumenn Sjálfstæðisflokksins
samskiptum sínum við Alþýðuflokkinn“.
í framhaldi af þessu segir Jón Baldvin um
lánleysi og klaufaskap Sjálfstæðisflokksforystunn-
ar, að hún hafi jafnvel einangrað flokkinn svo, að
meirihluti í þingflokki Borgaraflokksins eigi nú
meiri málefnasamstöðu með stjórnarflokkunum
en forystuliði Sjálfstæðisflokksins.
Það er því rétt ályktað hjá Jóni Baldvini, að það
sem hæst ber í stjórnmálaþróun liðins árs er
myndun núverandi ríkisstjórnar í septembermán-
uði. Aðdragandinn að þeirri stjórnarmyndun felst
í trúnaðarbrestinum milli Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins, sem Jón Baldvin kallar „klúður“
Þorsteins Pálssonar. Þessi trúnaðarbrestur varð
þegar Alþýðuflokksmenn áttuðu sig á því, að
forystumenn Sjálfstæðisflokksins töldu sig vera í
stöðu til þess að hafa Alþýðuflokkinn að ginningar-
fífli í stað þess að líta á hann sem samstarfsaðilja
á jafnréttisgrundvelli.
Nafn Jóns Baldvins mun sennilega lifa hvað
lengst fyrir það að hann hafði pólitískan næmleika
til að skynja raunverulega afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins til Alþýðuflokksins, sem var sú að álíta
hann eins og hvert annað tungl í einhvers konar
aflfræðilegum tengslum við sjálfan meginhnöttinn
án sjálfstæðrar tilveru. En Jón Baldvin gerði betur
en að skynja þetta. Hann hafði þrek til að slíta
þessi íhaldstengsl Alþýðuflokksins og endurmeta
afstöðu flokks síns til annarra stjórnmálaflokka,
fyrst og fremst Framsóknarflokksins.
Þetta uppgjör Alþýðuflokksins við Sjálfstæðis-
flokkinn kallaði flokksþing Framsóknarflokksins
„sögulegan“ atburð. Vonandi reynist sú umsögn
um þessa eftirminnilegu þróun stjórnmála rétt,
þegar horft verður til atburða síðasta árs úr
fjarlægð áranna síðar meir.
Jón Baldvin segir í áramótagrein sinni að þegar
stjórnarslitin urðu, hafi reynt á að hafa snör
handtök til að koma í veg fyrir, að stundarerfiðleik-
ar í efnahagsmálum leiddu til pólitískrar upplausn-
ar. Hann segir að Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn hafi staðist þá „prófraun“, sem þá
var lögð fyrir stjórnmálaöfl landsins.
Undir þessa skoðun Jóns Baldvins er ekki
einungis vert að taka, heldur leggja áherslu á,
hversu pólitískt mikilvæg hún er. „Prófraun“
Alþýðuflokks og Framsóknarflokks og myndun
núverandi ríkisstjórnar varðar ekki það eitt að
baslast í gegnum þau misseri, sem eru til næstu
alþingiskosninga. Hér má ekki verða um stundar-
fyrirbæri eitt að ræða, heldur upphaf að framtíðar-
samvinnu félagshyggjuaflanna í landinu. Ef það
má verða, þá er einhver alvara í því sem gerst
hefur.
Illllllllllilllllllllllllll GARRI ......................................................'-'T1::,,,
LAUNAMUNUR
Áhugaverðar tölur hafa vcrið að
hirtast í fjölmiöluin um meðaltekj-
ur kvæntra karla á aldrinum 25-65
ára á árinu 1987. Þar kemur fram
að lægstu 20 prósentin höfðu tæp
500 þús. í tekjur, næstlægstu 20%
um 850 þús., síðan koma 20% með
um 1100 þús„ þá önnur 20% með
tæp 1400 þús. og loks hæstu 20%
með 2100 þús.
Þaö er að vísu dálítið álitamál
hversu alvarlega má taka lægsta
flokkinn sem hóp raunverulegra
launamanna. Þar skortir upplýs-
ingar um það hvernig liann er
samsettur. Til dæmis er vitað að
töluvert margir námsmenn hafa
náð 25 ára aldri ásamt því að vera
kvæntir, og eðlilegt er að vinnu-
tckjur þcirra séu lágar meðan þeir
eru enn við nám.
En hitt dylst þó ekki að hér á
landi er bersýnilega ríkjandi tölu-
verður launamunur. Allstór hópur
manna er hér með lágar tekjur, á
sama tíma og annar hópur svipaðr-
ar stærðar virðist vera með nálægt
tvöföldum tekjum þeirra manna
sem að öðru jöfnu myndi víst mega
telja að væru þó búnir að vinna sig
býsna þokkalega upp í launastigan-
um.
Aðlögun að skattkerfinu
Nú er vitað að ýmislcgt kemur til
álita þegar laun manna eru ákveð-
in. Til dæmis ábyrgð á rekstri
stórra fyrirtækja og mannaforráð.
Það er skiljanlegt að eigendur
stærri fyrírtækja vilji gera stjórn-
unarstöður í þeim nægilega eftir-
sóknarverðar í launalegu tilliti til
þess að menn sækist eftir þeim og
leggi sig síðan fram í starfi til að
halda vinnunni.
' En aftur á móti er svo að sjá að
í þessu efni hafi launaþróun á efstu
stigum skalans ekki enn náð að
laga sig að þeim breytingum sem
gerðar hafa verið á skattkerfinu.
Fyrir aðeins tiltölulega fáum árum,
mcöan hér gilti enn stighækkandi
tekjuskattur, þurftu menn í hærri
tekjutlokkum að greiða allt að
67% af tekjukúf sínum í skatta. Nú
er þetta breytt. í staðgreiðslunni
voru skattar aldrei hærri en 35,2%
á síðasta ári, og verða víst rúm
37% í ár.
Undir gantla kcrfinu héldu menn
í hærri tekjuflokkunum því ekki
eftirnema uni þriðjungi af kúfnum,
á meðan þeir í dag halda þvert á
móti eftir um tveim þriðju. Þetta
cr trúlegt að hafi á sínum tíma
orðið til þess að þrýsta heldur upp
launum hátekjumanna hér á vinnu-
markaðnum. Þeir hafi notað að-
stöðu sína til að miða við laun eftir
skatta og þrýst launum sínum upp
út á þetta kcrfi.
Núna cr þessi viðmiðun hins
vegar úr sögunni með breyttu
skattkerfi. Ekki hafa hins vegar
borist af því fregnir að nýja skatt-
kerfiö hafi enn sem komið er orðið
til þess að launum hátekjumanna
væri þrýst niður.
Menntunin
Þá virðist líka Ijóst að mikið
vanti enn á hér að samræmi sé í því
hvernig menntun sé metin til launa.
Alkunnugt er þannig dæmið, sem
kom upp nýlega, um laun skóla-
tannlækna hjá Reykjavíkurborg.
Þeir höfðu um 300 þús. krónur
nettó í mánaðarlaun, á meðan
kennarar við sömu skóla, með
mjög hliðstæða menntun og ábyrgð
í starfi, voru víst flestir töluvert
langt innan við þriðjung af þessu.
Þetta dæmi og ýmis önnur, sem
undanfarið hafa komið fram úr
heilbrigöiskerfinu, sýna það Ijós-
lega að þar er full ástæða fyrír
yfirvöld til að standa vel á verði.
Það nær vitaskuld engrí átt að
einstökum hópum háskólamanna
sé mismunað gróflega í launum,
eftir því einu í hverjum hópnum
fólk hcfur metið að það gæti nýtt
hæfileika sína til að koma þjóð
sinni að sem mestu gagni.
Úti á vinnumarkaðnum gildir
þetta líka. Þannig er svo að sjá af
fréttum að tölvufræðingar hvers
konar séu núna í aðstöðu til að
setja fyrirtækjum allákveðið stól-
inn fyrir dyrnar í launamálum, ef
miðað er við aðra með sambæri-
lega menntun. Þar verður vita-
skuld á sama hátt að sýna festu og
gæta þess að fólki sé ekki mismun-
að gróflega.
Hér er því greinilegt að enn þarf
að vinna betur að hæfilegum jöfn-
uði í þjóöfélaginu. Það nær engri
átt að lægstu laun dugi hér ekki
fyrír mannsæmandi framfærslu.
Og á sama hátt nær það engrí átt
að einstakir hópar nái að vaða
þannig yfir aðra að þeir velti sér í
rauninni upp úr peningum miðað
við það sem gerist og gcngur.
Vitaskuld þarf hér sem annars
staðar að greiða vel fyrir þau störf
sem mest ábyrgð og mannaforráð
fylgja. Þó ekki sé nema vegna þess
að þau verða að vera cftirsóknar-
verð og draga að sér hæfileika-
menn. En tölurnar hér að framan
benda til þess að uin tuttugu prós-
ent launamanna hér á landi séu
núna taldir til þessa hóps. Slíkt nær
auðvitað engri átt. Þess vegna þarf
hér aukinn jöfnuð. Garrí.
llllllllll
lllllllllllíllll
VÍTTOG BREITT
Nývirki þjónustulundarinnar
Að sögn mun nýja bílnúmera-
kerfið spara nokkrar tugmilljónir
kr. á ári miðað við að halda áfram
að nota hið gamla og úrelta. Það er
annars mesta furða hve sérvitring-
um hefur lengi haldist uppi að
koma í veg fyrir að skynsamlegt
númerakerfi væri tekið upp og að
þeir fengju að eiga ástkær bílnúmer
sín, sem einkum höfðu sér til
ágætis að vera lágrar tölu og ígildi
peninga, enda hafa margir greitt
þó nokkrar upphæðir fyrir lág bíl-
númer. En nú eru þau viðskipti úr
sögunni og hégómlegu bílnúmerin
úreltast með þeim farartækjum
sem enn skarta þeim.
En fleira breyttist varðandi
skráningu og eftirlit bíla. Bifreiða-
eftirlit ríkisins var lagt niður og eitt
af þessum undarlegu hlutafélögum
í ríkiseign er tekið við af ríkisfyrir-
tækinu.
Bifreiðaskoðun Islands hefur nú
veg og vanda af skráningu og
eftirliti með að bílar séu yfirleitt
ökufærir, hvaða skoðun sem eig-
endur þeirra hafa annars á því.
Nýjungagirni
Ekki skal dregið í efa að sparn-
aður sé að nýja bílnúmerakerfinu
þótt enginn hafi sýnt fram á að það
auki eða minnki útgjöld að breyta
ríkisstofnun í ríkishlutafélag.
En þegar breytingar eru gerðar
breytinganna vegna verður að sýna
að þær séu nauðsynlegar og nýj-
ungagirnin fær að njóta sín.
Vel og lengi hefur verið kvartað
yfir lélegri aðstöðu bifreiðaeftirlits,
sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu
þar sem drjúgur hluti allrar bíla-
eignarinnar er saman kominn. En
Bifreiðaskoðun íslands mun enn
um sinn notast við sömu aðstöðu,
sem er eins og lítið horn í einum af
fjölmörgum bílasýningasölum um-
boðanna, sem eru eigendunum of-
viða og leiðir oflætið til allskyns
fjárhagsvandræða og skal ekki far-
ið nánar út í þá útfararsálma hér.
En til að sýna tilgang og veldi
hins nýja félags var keypt heil
skoðunarstöð frá útlöndum, sem
aka á um landið þvert og endilangt
til að skoða bíla.
Vel má vera að þetta sé hið
haganlegasta bílskoðunarapparat
og ódýrt í innkaupi og rekstri. En
einhvern veginn er það nú svo að
sumir eru orðnir hvekktir á fréttum
um eitthvað nýtt og gott og sjálf-
sagt frá útlöndum og að alltaf þurfi
að bæta við tækni og kostnað og
léttvæg rök færð fyrir því að ein-
hver rándýr tæki séu til sparnaðar-
auka.
Ferlíkið sent heim
Svo er látið heita að nýja bíla-
skoðunarbáknið sé til hagsbóta og
þæginda fyrir bíleigendur á lands-
byggðinni því nú fái þeir ferlíkið
heim til sín, eins og Múhameð
fjallið, en ekki þurfi að fara af bæ
til að láta skoða.
En svo vill til að bílar eru með
hreyfanlegustu mannanna verkum
og er því illskiljanleg sú hugulsemi
að þá þurfi helst ekki að færa úr
stað til að fá lögboðna skoðun.
í flestum eða öllum byggðarlög-
um landsins eru bílaverkstæði. Nú
orðið eru mörg þeirra verkefnalítil
og nægilegt rými í þeim til að líta
uppundir bíla. Ef menn á annað
borð kæra sig nokkuð um hagsýni
ætti að vera hægt að notast við
bílaverkstæðin til að yfirfara örygg-
istæki bíla og bíleigendum úti á
landi er engin sérstök vorkunn að
fara á næsta verkstæði á skoðunar-
tíma, enda munu þeir ekki hafa
beðið um rándýra skoðunarsam-
stæðu frá Þýskalandi, sem tæpast
getur verið á ferðinni nema þegar
færð er hvað allra best um há-
sumarið.
Kannski má hugga sig við það að
sparnaðurinn af nýja númerakerf-
inu er svo mikill að kostnaður við
nýju skoðunarstöðina nær ekki að
eyða honum upp, eða var aldrei
ætlunin að minnka kostnað við
skráningu og skoðun bíla með því
að breyta ríkisstofnun í ríkishluta-
félag?
Ef til vill er sú skoðun á misskiln-
ingi byggð, að sparnaðarástæður
hafi legið að baki breytingunni,
enda mun kostnaður bæði fyrir og
eftir hafa lent á bíleigendum með
einum eða öðrum hætti og því lítið
komið basli ríkissjóðs við.
En mikið verður gaman að keyra
heila skoðunarstöð um landið og
ekki verður ónýtt að fá hana í
heimsókn þótt ekki verði til annars
en-að dæma þarfasta þjóninn úr
leik. OÓ