Tíminn - 21.01.1989, Side 7

Laugardagur 21. janúar 1989
I HELGIN 17
skiptum konungshjónanna: Kon-
ungi varð ljóst að honum þótti vænt
um þessa hversdagslegu, litlu konu
sína, þótt hann sýndi það með
undarlegum hætti.
Ágirnd ástkonunnar
Er Barbara hafði á ný gerst hæst-
ráðandi í svefnherbergjunum varð
hún enn kröfuharðari og fyrirferð-
armeiri. Hún ók umf konungsvagn-
inum með kónginum og fékk hann
til þess að brjóta það hátíðlega
loforð sitt við Katrínu að hún skyldi
ekki búa í höllinni. Henni var fengin
íbúð við hliðina á íbúð konungsins,
svo þau gátu lifað saman eins og
hjón. Er hér var komið voru áhrif
hennar ekkert gamanmál. Hún
þekkti veikleika konungs betur en
nokkur annar og gerði hann að
slíkum þræl eigin girnda, svo honum
vannst varla tími til að sinna opin-
berum störfum sínum.
Verst var sú árátta hennar að
blanda sér í stjórnmálin. Hún fylgdi
svo sem engri stefnu að málum, en
gerði sér far um að bola þeim burtu
sem stóðu í vegi hennar og skiptu sér
af þeirri sölu sem hún stundaði með
opinber embætti. Hún fékk Karl til
þess að víkja ýmsum eldri embættis-
mönnum frá, svo hún gæti skipað
gæðinga sína í þeirra stað. Clarend-
on kanslari sagði eitt sinn um hana:
„Frúin þarna mundi selja hvað em-
bætti sem væri, ef hún aðeins gæti.“
Hún frétti af þessum ummælum og
sagði hin hofmóðugasta að kanslar-
inn skyldi bara bíða rólegur. Það
væri verið að ráðstafa hans eigin
embætti og að samningum um það
yrði brátt lokið!
Peningar voru henni trúarbrögð.
Hún lét greipar sópa um fjárhirslurn-
ar til þess að greiða sívaxandi skuldir
sínar vegna veðmála og annarrar
sóunar. Konungur þorði ekki að
neita henni um neitt. Stundum,
þegar illa stóð í bólið hjá henni, átti
hún til að kalla hann út af ríkisráðs-
fundum og argast í honum eins og
fisksölukerling.
Keppinautur kemur
til sögunnar
Fyrstu merkin um dvínandi vald
hjákonunnar birtust með komu nýrr-
ar þjónustumeyjar drottningar frá
Frakklandi. Þótt hún væri aðeins
fimmtán ára, var konungur frá sér
numinn um leið og hann kom auga
á hana. Hún hét Frances Stuart og
var kölluð La Belle Stuart, vegna
þess hve undra smáfríð hún var.
Hún var á allan hátt andstæða við
hina nautnafreku Barböru. Fersk og
blíðlynd var hún og kunni vel þá list
að daðra við hátignina, án þess að
láta hann koma of nærri sér. Hún
hafði engan áhuga á stjórnmálum og
baktjaldamakki. Barbara horfði á
hana flögra eins og fiðrildi um höll-
ina og lét alla nærri sér kenna á
vanstillingu sinni og bræði. Þar sem
hún var háólétt af enn einu barni
þeirra konungs og varð að hvíla sig
löngum stundum, átti karlinn léttara
með að stíga í vænginn við ungu
stúlkuna. En hvernig sem hann lagði
sig fram, þá yfirvann hann hana
ekki. Hún var enda ástfangin af
hinum unga hertoga af Richmond og
eitt kvöldið hljópst hún á brott með
honum. Hirðin stóð á öndinni vegna
reiði og afbrýði konungs og varð
enginn glaður er Barbara birtist að
nýju í alveldi sínu.
Fali Clarendons
Þegar Frances var burtu farin
sneri hún nú eiturbroddi sínum að
fornum óvini sínum, Clarendon.
England hafði átt í örðugleikum,
bæði stjórnmálalega og efnahags-
lega, um þessar mundir. Kenndu
menn Clarendon kanslara, sem var
helsti ráðgjafi konungs og eini reyndi
stjórnmálamaðurinn sem eftir var,
um mikið af þessu. Barbara og
bandamenn hennar kyntu undir bak-
naginu, og að því kom að Karl taldi
sér trú um að Clarendon yrði að
víkja, þótt hann ætti honum svo
mikið upp að unna. En það sem í
rauninni fór mest í taugarnar á
konungi, var vandlætingarsöm af-
staða Clarendons til lausungarinnar
við hirðina. Er þeir eitt sinn ræddust
við var Clarendon svo óvarkár að
Karl konungur annar. Lauslæti og óhófcinkenndihirðlífiðmeðanhann
sat að völdum.
hann gagnrýndi frú Castlemaine og
afskipti hennar af ríkismálum. Kon-
ungur varð fokvondur og heimtaði
að hann skilaði sér ríkisinnsiglinu og
léti aldrei sjá sig framar í návist
hans. Þegar Clarendon ók burtu sást
hjákonan standa á náttserk úti á
einum svalanna á höllinni, hlægjandi
og kallandi háðsglósur til hins fallna
manns.
Fjöllyndi við hirðina
Þegar Clarendon var á bak og burt
fannst Barböru að hún gæti gert
hvað sem henni sýndist við konung-
inn. Hann var sem leir í höndum
hennar. Eitt sinn neyddi hún hann
til þess að biðja sig fyrirgefningar á
hnjánum að allri hirðinni áhorfandi,
sem átti ekki orð yfir veiklyndi hans.
Meðan samband þeirra stóð hafði
hvorugt sýnt hinu tryggð. Slíkt var
lauslætið við hirð Karls annars að
framhjáhald var álitið smámunir.
Barbara varð mjög ásthrifin af línu-
dansara nokkrum, sem hét Jacob
Hall og sagði sagan að hún hefði
tryggt honum lífeyri úrsjóðum land-
varnanna. Annar elskhugi hennar
var þjónn í hinu konunglega eldhúsi,
sem síðar gerðist leikari. Þá má
nefna kúsk sem illar tungur sögðu að
hún hefði neytt til að fara í bað með
sér.
Þegar hún varð vanfær í sjötta
skipti vissi Karl að hann var ekki
faðir að barninu. Þegar hann ákærði
hana um ótryggð og fullyrti að
faðirinn væri alræmdur glaumgosi,
Henry Jermyn, hótaði að hún að
gera bréf hans (þ.e. konungs) til sín
opinber. En Karl lét sig ekki í þetta
skipti. Þau rifust hræðilega og hún
hét því að ef hann ekki gengist við
barninu múndi hún slá því við vegg
svo heilinn lægi úti að allri hirðinni
áhorfandi. „Fjandinn hafi það! Þú
skalt gangast við því!“ æpti hún. En
nú hafði hún gengið og langt.
Dýr skilnaður
Ráðgjafar konungs fóru nú að
hafa orð á því við hann að rétt mundi
að hann losaði sig við Barböru - og
hann hlýddi á ráð þeirra. Kominn
var tími til breytinga. Hann tók sér
Moll Davies, lítt kunna leikkonu,
sem fylgikonu og lét hana búa í
glæsilegu húsi við Suffolk stræti. En
brátt var hún iátin sigla sinn sjó fyrir
aðra, sem hann hélt sig að það sem
hann átti eftir ólifað. Sú hét Neill
Gwynne og kom honum í stað
Barböru Castlemaine og var sem
græðismyrsl á hrelldan huga hans.
En þótt þau væru ekki elskendur
lengur fór Barbara nú að hagnýta sér
nýjar aðstæður. Því varð hún Karli
dýrust um þær mundir sem hann var
að reyna að losna við hana. Til þess
að hafa hana til friðs sæmdi hann
hana nýjum og nýjum titlum, svo að
1670 var hún orðin hertogaynja af
Cleveland, greifynja af Nonsuch og
greifynja af Southampton. Þetta
þýddi auðvitað meiri útlát fyrirríkis-
fjárhirsluna. Almenningur áleit að
með þessum nafnbótum þættist hún
fullsæmd, en vissi ekki að fyrir utan
þetta fékk hún 30 þúsund pund á ari
til þess að greiða skuldir og stórar
summur úr sjóðum tollþjónustunnar
og póstþjónustunnar.
Hún var enn ekki nema þrítug og
var enn nógu fögur til þess að hún
gat látið blóðið sjóða í karlpeningn-
um. Hertoginn af Marlborough,
stríðshetjan frá Blenheim, sem síðar
varð, var um þessa mundir 21 árs að
aldri og mjög álitlegur maður. Hann
gerðist elskhugi hennar og hún átti
með honum barn. Sagt var að kon-
ungur léti sér á sama standa, þótt
hún ætti í ástarævintýrum „bara ef
hún léti ekki svo fjandi mikið á því
bera“. Áhrifum hennar við hirðina
var nú að fullu lokið, en um þessar
mundir var ástkona konungs ung
frönsk stúlka, Louise de Keroualle.
Karl seildist í opinbera sjóði árið
1674, þegar giftar voru tvær dætur
Barböru, þær Charlotte, nú greif-
ynja af Litchfield og Anna, sem varð
greifynja af Sussex. En nú safnaðist
fólk saman á strætunum og mótmælti
þessu fjáraustri til „hóru konungs-
ins“.
Parísardvöl
Tveim árum síðar flutti Barbara
Villiers, nú hertogaynja af Cleve-
land, til Parísar, þar sem hún tók sér
svo marga elskhuga og hana lysti.
Þar tókst henni að auki að fá sendi-
herra Englands settan frá embætti.
Þau konungur skrifuðust á meðan
bæði lifðu og segir dagbókahöf-
undurinn John Evelyn að er hún
sneri til London 1685 hafi konungur
tekið á móti henni með kostum og
kynjum. Víst er að hún sat og spilaði
á spil við borð konungs nokkrum
kvöldum áður en hann fékk slag,
sem leiddi hann til dauða.
Árin liðu og löngu voru nú liðnir
þeir dagar er hún réði öllu við
hirðina með fegurð sinni og skap-
ofsa. Spilaskuldir hennar voru svim-
háar og peningarnir sem hún hafði
sankað að sér voru að ganga til
þurrðar og höfðu að mestu fallið í
hendur ýmissa svindlara.
Árið 1705, þegar hún var orðin 64
ára að aldri, lét hún leiðast til að
ganga í hjónaband með þorpara er
kallaður var Beau Fielding. Hann
hafði verið kvæntur tvívegis og hafði
sólundað eignunt beggja kvenna
sinna. Mikið var um hjónaband
þetta rastt og hent gaman að. Þegar
Fielding komst að því að hún var
ekki svo rík og hann hafði haldið, þá
barði hann hana svo hraustlega að
haldið var að hún mundi bíða bana.
Sem betur fót komst það nú upp að
fanturinn hafði aldrei skilið við síð-
ari konu sína að lögum og var hann
því dreginn fyrir dóm, sakaður um
tvíkvæni.
Smám saman fyrntist yfir þetta
hneykslismál og hún hélt kyrru fyrir
í húsi sínu í Chiswick Mall við
Thames, sem nú heitir Walpole
húsið. Hinn eitt sinn svo glæsilegi
líkami hennar var orðinn bólginn af
vatnssýki og þarna lést hún hinn 9.
október 1709. En andi hennar, sem
ætíð hafði verið svo eirðarlaus, unni
sér engrar hvíldar og sagt er að enn
sjáist henni bregða fyrir í sölum og
ranghölum hússins.