Tíminn - 22.04.1989, Blaðsíða 4

14
HELGIN
Laugardagur 22. apríl 1989
sjóhemaðinn 1812. En er hann nú
kom á ný til New York eftir að hafa
fjárfest í nautgripunum, ákvað hann
að gefa sig að stjórnmálunum. Hann
tók upp baráttu gegn forsetaframb-
oði James G. Blaine innan Rep-
ublikanaflokksins, en hafði ekki er-
indi sem erfiði. Þetta pólitíska vafst-
ur gekk all nærri honum og er hann
árið 1884 missti konu sína af barns-
förum, afréð hann að snúa aftur á vit
sveitasælunnar.
Hann kom á ný til Dakota í júní
sama ár og sá að Little Missouri
hafði hlotið nýtt nafn. Bærinn hét nú
Medora í höfuðið á frönskum aðals-
manni, sem kominn var vestur og
farinn að rækta nautgripi. Þarna
iðaði allt af lífi og athafnasemi og
ekki varð þverfótað fyrir mönnum
sem ætluðu að öðlast skjótfenginn
gróða.
„Fjóreygur“ hristir
af sér slyðruorðið
Hann hraðaði sér nú yfir á Möltu
- kross búgarðinn og komst að því
að gripirnir höfðu gengið vel fram
undan vetri. Að vísu höfðu 24 gripir
fallið, en 150 kálfar höfðu litið
dagsins ljós. Horfurnar voru svo
góðar að hann ritaði þegar fleiri
ávísanir og fjölgaði gripunum. Þar
með stofnaði hann nýjan búgarð og
kallaði hann Elkhorn.
Hann ákvað að verða ekta veiði-
maður og nautgripabóndi og í því
skyni lét hann sauma sér geitar-
skinnstreyju og loðhúfu, eins og
Davy gamli Crockett. Síðar kom
hann sér svo upp barðabreiðum
hatti, hrosshúðarbuxum, kúrekast-
ígvélum ogsilfursporum. Hann vígði
þessa múndéringu með því að fara
út og fella sína fyrstu antilópu.
En kúrekamir gerðu grín að þess-
um kynjafugli sín í milli, enda var
útlitið sérstætt: Hann var fölur og
gugginn, með rautt yfirskegg og
gríðarstórar tennur með skörðum á
milli. Röddin var mjó og skræk og
hermdu menn eftir honum þegar
hann hrópaði upp „Stórkostlegt!"
eða „Sei, sei, en sá myndarboli!" Og
ekki bættu úr skák þykk gleraugun,
sem minntu á ugluaugu, enda hlaut
hann nafnið „Fjóreygur" meðal kúr-
ekanna.
En þar kom að Teddy rak af sér
slyðruorðið. Hann hafði komið
blautui og hrakinn inn á krá eina og
þar vatt sér að honum drukkinn
beljaki og hóf að erta hann. Hann
kallaði Teddy „Fjóreyg", miðaði á
hann tveimur skammbyssum og
skipaði honum að hundskast á bar-
inn og sækja sér rúgviský. Menn
fylgdust eftirvæntingarfullir með og
urðu hissa þegar „Fjóreygur" reis
hægt á fætur og rétti dónanum svo
vel útlilátið högg á kjammann að
hann flaug steinrotaður út í horn.
Teddy hafði nefnilega stundað
hnefaleika í háskólanum og haldið
kunnáttu sinni vel við. Ofstopamað-
urinn hvarf úr bænum með næstu
lest, en Teddy hafði aukið orðstír
sinn og þótti maður meðal manna í
héraðinu eftir þetta.
Fleiri ævintýri
Hann vann sér nú vaxandi hylli
meðal kúrekanna, en aldrei reyndi
hann að nálgast indíánana eða kynn-
ast þeim. Kæmi upp sinubruni eða
skógareldur brást ekki að hann
kenndi indíánum um það og hyrfi
hross eða nautgripur vissi hann upp
á hár að þeir hefðu stolið skepnunni.
Er hann var í útreiðartúr einn rnorg-
uninn sá hann fjóra eða fimm Sioux
indíána álengdar á hestum. „Ég beið
uns þeir voru ekki nema hundrað
metra frá mér,“ sagði hann síðar.
„Þá greip ég riffilinn og skaut í áttina
að þeim fremsta. Það var eins og ég
í klettahlíð Mount Rushmore gnæfir höf-
uð hans sextíu feta hátt yfir landsvæði, sem
rænt hafði verið af indíánum með stáli og
blóði. Þarna má einnig líta þá Washington,
Jefferson og Lincoln, þótt segja megi að
betur hefði farið á að hafa þá þarna Sitting
Bull, Crazy Horse eða Red Cloud, hina
gömlu höfðingja indíana.
Hann varð fyrsti kúrekinn, sem gerðist
húsbóndi í Hvíta húsinu, kominn af fjöl-
skyldu úr efri miðstétt í New York og leiðina
til þessa háa embættis hafði hann brotið
sér með þeirri ímynd af kúreka, indíána-
drápara, stríðshetju og veiðimanni, sem
hann hafði skapað sér.
Theodorc Roosevelt var fæddur í
New York 27. októbcr 1858, aðcins
skamman spöl frá heimkynni annarr-
ar hctjuímyndar villta vcstursins,
Billy Booney (Billy the Kid), sem
hafði sömu manngildisviðmiðanirog
liann: Báðir dáðu þá sem ekki létu
ótta á sér sjá á hættustundum, voru
tryggir vinir, riddarar í framkpmu
við konur og miskunnarlausir þeim
sem ekki höfðu sömu lífsviðhorf.
Þcir höfðu ánægju af veiöum og
manndrápum, þótt Billy stæði Roos-
evelt langtum framar á því sviði, þar
sem hann hafði fellt tuttugu og cinn
mann, en „Teddy" ekki nema cinn,
en það var í stríðinu á Kúbu. Þó
hcfði Billy án efa dáö hið mikla safn
Teddy af uppstoppuðum dýrahaus-
um, því þrátt fyrir allt hafði Teddy
meiri áhuga á dauðum dýrum en
lifandi. Sömulciðis var honum ekki
um indíána gefið í þeirra náttúrulcga
hcimkynni og fannst þeir betur
komnir með fjaðraskrúð sitt uppi á
leiksviði. Þegar hann tók við forsct-
aembættinu árið 1904 lét hann leysa
Apache indíánhöföingjann Gero-
nimo úr fangelsi og lét hann aka mcð
silkihatt á hausnum niður Pcnnsyl-
vania - tröð.
í fyrsta ávarpi sínu til þingsins
hvatti hann til þess að griðlönd
indíána yrðu af þeim tekin og þeir
neyddir til þess að semja sig að
háttum hvítra manna. Menntun
þeirra skyldi vera mjög takmörkuð
og einskorðuð við iðnnám. „Ég segi
ekki að enginn indíáni sé góður
nema dauöur indíáni, en ég held að
það eigi við um níu af hverjum tíu.
Þessum eina mundi ég þó fylgjast
vandlega með... Verstu þrjótarnir
meðal kúrekanna eru á miklu hærra
siðferðisstigi en indíanar," sagði
hann.
Vestur á bóginn
Á árunum eftir 1880, þegar indí-
ánar höföu verið reknir inn á af-
mörkuð svæði, vopnlausir og hest-
lausir, varð það tíska meðal ungra
manna að halda vestur á bóginn og
sýna karlmennsku sína með því að
veiða birni og buffala með öfluga
riffla að vopni. Roosevelt var einn
þeirra. Hann kom fyrst vestur í
september 1883 og sté úr lestinni í
bæ, sem vel hefði hentað sem leik-
mynd í „vestra". Bærinn hét Little
Missouri og á þessum slóðum hafði
Sitting Bull og menn hans stundað
veiðar, áður en járnbraut var lögð
þarna um 1880. Aðeins fáum vikum
áður en Teddy kom þarna hafði
Sitting Bull hafði verið lluttur með
hervaldi til Standing Rock, sem var
tæpar tvö hundruð mílur frá Little
Missouri. Þetta haust fengu Sioux
indíánar að halda til buffalaveiða í
allra síðasta sinn.
Fáar og dreifðar hjarðir buffala
voru nú eftir á sléttunum og þær
voru ætlaðar hvítum veiðimönnum
frá austurfylkjunum og Evrópu. Það
varð nú að kappsmáli ungra og
frískra manna að fella sfðasta buffal-
inn og skömmu fyrir 1890 var ekki
vitað um nema fjögur dýr lifandi í
Dakota, tíu í Montana og tuttugu og
scx í Wyoming. Blöðin fylgdust af
áhuga með þcssu gamni.
Stórbóndi í Dakota
Árið 1883 buðu nokkrir vinir
Teddys honum til Dakota, en þeir
voru að bræða með sér að hefja
nautgriparækt. Hann fór á buffal-
aveiðar og hafði uppi á þrem dýrum.
Honum tókst að særa gamlan bola
og missti af kú, cn tókst um síðir að
fella mjög fallegt dýr, að því cr hann
sagði sjálfur. Hann felldi dýrið í einu
skoti, dansaði sigurdans og skar svo
höfuðið af skcpnunni, svo hann
fengi bætt því í safn sitt.
En í þessari ferð varð hann frá sér
numinn af sögum sem hann heyrði
um skjóttekinn gróða af nautgripa-
hafði erft næga peninga eftir föður
sinn til þess að hann gæti lifað
sæmilega þægilegu lífi, en honum
þótti rétt að hætta nú einhverju af
höfuðstólnum í von um að geta
aukið hann og kannske margfaldað.
Áður en hann sneri austur á bóginn
aftur skrifaði hann því myndarlega
ávísun og gekk í félag við tvo menn
aðra um búskap á svonefndum
Möltu - kross búgarði.
Ekki settist hann að vestra að
sinni. Theodore Roosevelt hafði lok-
ið námi í lögum frá Harvard 1880 og
lengi verið að velta vöngum yfir
hvort hann ætti fremur að snúa sér
að stjórnmálum eða ritstörfum, en
1882 hafði hann gefið út bók um
Frambjoðandinn kom ríðandi til smábæjanna í vesturfylkjunum, hrossamóðgugur og umlukinn
rykmekki.
„Teddy“ Roosevelt. Hann var
skilgetið afkvæmi „villta vesturs-
ins“
rækt og ákvað að reyna sjálfur fyrir
sér á þessu sviði. Aðstæður voru
hinar bestu, því á grcsjunni var ekki
lengur neina indíána eða buffala að
finna. Ekki þurfti annað en peninga
til þess að kaupa nautgripi fyrir og
ráða kúreka fyrir lágt kaup. Járn-
brautarfélögin leigðu mönnum land-
ið fyrir afar litlar upphæðir. Teddy