Tíminn - 22.04.1989, Síða 6

16
HELGIN
Laugardagur 22. apríl 1989
Örfá fróðleikskorn um
málefni kvenna í Astralíu
Vegna stöðugrar baráttu ferstaða kvenna í Ástralfu dagbatnandi, þó enn sé langt í land.
Ganga í tilefni alþjóðadags
kvenna. Það er þó ekki mjög stór
hópur sem tekur þátt í henni.
Framagjarnar konur í Ástralíu
berjast flestar frekareinar og sér.
„Skítugu börnin
hennarEvu“
Slíkar hugrenningar spretta óhjá-
kvæmilega upp þegar maður les eitt
og annað sem í biöð og tímarit er
skrifað um konur. Það á alveg jafnt
og ekki síður við hér á hinu hveli
jarðar þar sem einstæðar mæður
voru settar á sérstök heimili allt fram
til ársins 1970. Því einstæðar mæður
og óskilgetin börn voru „skítugu
börnin hennar Evu“ og fram undir
1976-77 voru flest óskilgetin börn
send í fóstur eða gefin. Mæður gátu
ekki haldið börnum sínum nema
kalla yfir sig mikla fordóma, leiðindi
og erfiðleika.
Einstæðar mæður áttu börn sín í
leyni og fóru jafnvel til annarrar
borgar til að fela atburðinn og gáfu
síðan barnið.
Börnum einstæðra mæðra var mis-
munað og einstæðum mæðrum einn-
ig þannig að þær áttu sér ekki
viðreisnar von svo það var best fyrir
þær að láta sig hverfa áður en
„skömmin“ sæist og segjast hafa
verið í sumarfríi þegar þær voru
spurðar hvar þær hafi verið allan
þennan tíma.
Þessi börn voru réttlaus til arfs og
alls annars sem löglega getin börn
áttu rétt til.
Nú er verið að breyta lögum
varðandi þessi börn svo að nú eiga
þau og foreldrar þeirra að hafa
opinn aðgang að skjölum og upplýs-
ingum um hvar barnið eða foreldrar
eru niðurkomin. Hvort þeirra um sig
getur þá haft frumkvæði að því að
koma á endurfundum ef áhugi er
fyrir hendi.
Það þarf enginn að fara í grafgötur
um að það verða margir fagnaðar-
fundir í framhaldi af því þó líklega
verði sumstaðar um blendnar tilfinn-
ingar að ræða.
Miklar breytingar
á einum áratug
Hvað sem þessu líður má með
sanni segja að margt hafi breyst þó
nokkuð á síðastliðnum tíu árum.
Þar til í kringum árið 1970 urðu
allar konur í opinberri þjónustu að
segja upp frá og með þeim degi sem
þær gengu í hjónaband.
Það er oft fróðlegt að skoða
lesendadálka blaðanna þegar ein-
hver málefni sem snerta konur hafa
verið á döfinni. Þá spretta fram
„draugar" frá Viktoríutímabilinu
sem vitna í Biblíuna til stuðnings
málstað sínum (þar sem þeir) túlka
hana á þann hátt að konum sé ætlað
að vera viljalaust og auðmjúkt verk-
færi í höndum hinna alvitru og
algóðu karlmanna sem einir viti
hvað öllum sé fyrir bestu.
En það eru þó ekki síður mörg
bréf sem eru í takt við tímann, og
mikið og staðfastlega er unnið að
réttindamálum kvenna hér í Ástral-
íu, þó auðvitað sé stundum barist
við vindmyllur eins og gengur. Hér
í Suður-Ástralíu var sett fyrsta lög-
gjöfin hér á landi varðandi kynferð-
islega áreitni á vinnustað og hafa
mörg mál verið unnin á þeim vett-
vangi.
Jafnréttisráð hefur líka sterka
stöðu. Þegar fólk ræður sig í vinnu
hjá hinu opinbera tekur fulltrúi frá
jafnréttisráði þátt í viðtali við um-
sækjanda. Það er gert til að ganga úr
skugga um að fólki sé ekki mismun-
að eftir kynferði við ráðningu í störf.
Konur og auglýsingar
Fyrir nokkrum mánuðum voru
auglýsingar mikið til umræðu. Það
er að segja kynferðisleg notkun á
konum í auglýsingum. En auglýs-
endur sáu ekkert rangt við það og
sögðu að þær endurspegluðu þjóð-
félagið og seldu vöruna, en spurðu
konur: „Af hverju haldið þið þá
áfram að kaupa“?
Þeir áttu greinilega bágt með að
skilja málstaðinn sem talað var um.
Það kom hvergi fram að hægt væri
að nota karlmenn í þessar auglýsing-
ar eða endurhugsa auglýsingaað-
ferðir á neinn hátt.
Kannski að það gerist ekkert fyrr
en konur neita að leika í slíkum
auglýsingum og taka sig til og stofna
eigin fyrirtæki sem búa til öðruvísi
auglýsingar.
En lítum á niðurstöður könnunar
sem gerð var vegna auglýsinganna.
Konurnar sögðust hafa fengið sig
pakksaddar af ímyndinni sem aug-
lýsingar endurvörpuðu. Þar væru
þær sýndar sem ánægðir þrælar
karlmanna, aðeins metnar fyrir útlit
sitt og hæfileika til að elda og þrífa.
68% þeirra sem tóku þátt í könnun-
inni sögðu að konur væru aðeins
sýndar sem kynferðisverur en ekki
sem manneskjur. Sama hlutfall
kvenna sagði einnig að konur væru
alltaf kynntar sem ungar, grannar og
vel útlítandi. Þessi skoðun á við um
80% langskólagenginna kvenna á
aldrinum 25-34 ára og 73% kvenna
sem eiga börn.
60% kvenna finnst að konur séu
ekki nógu oft sýndar sem sérfræðing-
ar á einhverju sviði. Sömu skoðun
höfðu 75% langskólagenginna
kvenna og 78% þeirra sem eru í
hálaunaflokkum. 52% segja að kon-
ur séu of oft sýndar sem kjánalegar,
barnalegar og vanhæfar. 75% þeirra
sem höfðu langskólamenntun voru
og þeirrar skoðunar.
47% segja að konur séu of oft
kynntar sem fæðuframlciðendur og
ræstingakonur, þessi skoðun átti við
64% kvenna með langskólamennt-
un.
Eftirfarandi er það sem konur
með langskólamenntun höfðu að
segja þegar þær voru sérstaklega
spurðar vegna menntunar sinnar og
sérstöðu.
49% þeirra kvenna vildu að aug-
lýsingar sýndu konur á öllum aldri
og stigum þjóðfélagsins og mismun-
andi útlítandi. 43% vildu að konur
væru sýndar jafn mikiivægar og
karlmenn. 31% vildu að auglýsingar
sýndu bæði kynin deila með sér
húshaldinu. 29% langskólagenginna
kvenna vildu að heimilisstörf væru
séð sem jafn mikilvæg og önnur störf
þjóðfélagsins.
Hvernig skyldu þessar tölur líta út
ef samskonar könnun væri gerð á
íslandi?
Hvítklæddir útfararstjórar
Hér hafa konur tekið sig til og
ruðst inn á starfssvið sem karlmenn
hafa einokað til þessa. Þrjár konur
hér í Suður-Ástralíu tóku sig til og
stofnuðu útfararfyrirtæki. Þær klæð-
ast ekki svörtum drögtum heldur
hvítum og auglýsa sína þjónustu á
kven- og tilfinningalegum forsend-
um. Útfararstofnanir hér virðast
starfa með nokkuð öðru sniði en á
íslandi því þær bjóða upp á allt frá
því að sjá um útförina til þess að sjá
um kaffiveitingar á eftir og konurnar
bjóða líka sálusorgun.
Að borga fyrst en deyja síðar er
algengt slagorð í auglýsingum útfar-
arstofnana hér í Ástralíu. Þá er
verið að höfða til fólks að losa
aðstandendur við óþarfa áhyggjur
og amstur með því að sá sem í hlut
eigi panti allt og skipuleggi fyrir-
fram.
Konur vekja líka athygli á þessu í
sínum bæklingi, fyrirframgreiddar
jarðarfarir. Einhvem veginn fannst
mér þetta ankannalegt þar sem ís-
lendingum hættir til að finnast slík
fyrirhyggja vera merki um óþarfa
áhyggjur og vantraust á að aðrir
gætu séð um hlutina. Við erum líka
svolítið hjátrúarfull og værum líkleg
til að trúa að slík ákvörðun myndi
verða til að minnka lífslíkur okkar.
Hér verða líka allir að gera erfðaskrá
og ráðstafa eigum sínum eftir sinn
dag, en það eiga margir íslendingar
erfitt með að setja niður fyrir sér.
Að deyja er þó það eina sem við
eigum öruggt þegar við fæðumst.
Allt annað eru misgóðir vinningar í
happdrætti lífsins. Því ekki að þora
að vera raunsær og leggja hjátrúna
til hliðar. Það þarf enginn að vita að
þú hafir gert það.
Líklega gegnir öðru máli í landi
verðbólgu þar sem peningarnir
myndu hafa brunnið upp á stuttum
tíma og það væri kannski ekki hægt
að standa við allt sem hinn látni bað
um þegar til kemur að veita þjónust-
una. Það sem hefði verið greitt fyrir,
allt frá kistu og klæðum til veislu á
eftir dygði kannski rétt fyrir kistu
þegar til kæmi.
Er þessi hugmynd - hvítklæddar
konur við jarðarför - ekki alveg
tímabært umhugsunarefni fyrir ís-
lenskar konur í leit að nýjum tæki-
færum.
Þarf engill dauðans endilega að
vera svartklæddur?
Konur hafa verið mikið til umræðu á liðnum árum.
Mikið vegna þess að þær tóku sig til og ákváðu að vera
ekki lengur þögul dís sem stóð á bak við eiginmanninn
heldur sjálfstæðir einstaklingar með sjálfstæðar skoðan-
ir og eigin persónulegar þarfir. Þörfum sem í aldanna rás
hafði oftar en ekki verið stungið undir stói í þágu
annarra. Þessum öðrum yfirsást þá auðvitað oftast
einnig að konur hefðu yfirleitt eigin persónulegar þarfir
og héldu áfram sínu striki að vaða yfir þær. Auðvitað áttu
þær vissa sök á því sjálfar.
Er þá nokkuð skrýtið þó ýmsum þyki erfitt að þurfa að
stíga skref afturábak eða til hliðar vegna þess að kona
er komin upp að hliðinni á þeim með sínar þarfir, og
réttindi, sem eru jafn háar annarra þörfum og réttindum.
Sér er nú hver ósvffnin.