Tíminn - 19.05.1989, Blaðsíða 14

14
HELGIN
Laugardagur 20. maí 1989
I
TÍMANS RÁS
Eysteinn
Sigurðsson
Ættfræði í tölvum
Frá því var skýrt hér í einhverj-
um fjölmiðlinum á dögunum að nú
stæði til að hefja útgáfu á miklu riti
sem verður nefnt Ættir Eyfirðinga,
ef ég hef tekið rétt eftir. Fylgdi
með að hér yrðu heil fimmtán'
bindi á ferðinni.
Þetta verður vissulega mikið
verk og þarft, og úr því skal síst
dregið hér. Sem bókmennta-
fræðingur hef ég í grúski mínu í
skáldskap frá liðnum öldum marg-
oft rekið mig áþreifanlega á það
hvað vönduð ættfræðirit geta verið
gagnleg. Þetta á ekki síst við þegar
menn vantar af einhverjum ástæð-
um upplýsingar um tilteknar per-
sónur, sem ekki hafa náð að kom-
ast í hóp presta, valdsmanna eða
efnabænda.
Og svona í framhjáhlaupi þá
skyldi nú ekki vera að þetta nýja
rit um ættir Eyfirðinga eigi eftir að
leysa fyrir mig gátu sem ég hef
ieitað að svari við lengi. lJað er
varðandi stúlku eina, sem á að hafa
verið uppi skömmu eftir 1800 en
dáið ung. Hún hét María Einars-
dóttir og á að hafa verið æskuunn-
usta Bólu-Hjálmars. Nafn hennar
finnst þó hvergi í bókum presta frá
þeim tíma, eins og ég gerði grein
fyrir í bókarkveri sem ég tók
saman um Hjálmar og kom út í
hitteðfyrra. En þetta er aðeins eitt
dæmi um atriði sem vönduð ætt-
fræðirit geta leyst fyrir okkur hina
sem erum í öðrum hlutum.
En þessi pistill átti þó ekki að
vera um skáld heldur um ættfræði.
Þessi frétt á dögunum leiddi nefni-
lega huga minn að þeim breyting-
um sem eru að verða hér á allri
aðstöðu til ættfræðirannsókna með
tilkomu tölvutækninnar.
Hafa menn til dæmis hugsað út í
að hér á landi búa nú um tvö
hundruð og fimmtíu þúsund
manns. Allt þetta fólk er tölvu-
skráð inn í þjóðskrá, þar sem ekki
verður annað séð en það sé smámál
fyrir tæknina að halda utan um
okkur öll. Að minnsta kosti er ekki
annað að sjá en að okkur berist
öllum bæði skattframtöl og álagn-
ingarseðlar með skilum út úr þessu
kerfi.
Núna hefur byggð hér í landinu
staðið í rúm ellefu hundruð ár, og
ætli það megi ekki nota það sem
þumalfingursreglu að hér hafi að
meðaltali vaxið þrjár kynslóðir úr
grasi á öld. Það gerir víst svona um
það bil þrjátíu og þrjár kynslóðir
íslendinga. Að vísu er erfitt að
meta af nákvæmni tbúafjölda hér á
fyrri öldum, en giska má á svona
sjötíu þúsund manns að meðaltali.
Mcð margföldun gefur það
2.310.000 íslendinga.
Svo er að því að gæta að af
þessum rúmu tveimur miljónum
vita menn hvorki haus né sporð á
stórum hluta, kannski um það bil
helmingi af heildarfjöldanum.
Líka er það talsverður hluti, alltaf
sem nemur einhverjum hundruð-
um þúsunda, sem ætti nú þegar að
vera tiltækur í tölvuskrám þjóð-
skrárinnar.
Þegar upp er staðið er þannig
alls ekki víst að fjöldi þeirra Islend-
inga frá liðnum öldum, sem nokk-
urn veginn eru vituð fullnægjandi
deili á, sé nema svona um eða
innan við miljón. Það þætti nú ekki
mikill fjöldi á mælikvarða stór-
þjóðanna. Varla myndu Kínverjar
láta sér vaxa slfkt í augum.
fslenskir ættfræðingar hafa á
liðnum árum unnið hvert stórvirkið
á fætur öðru í rannsóknum og
útgáfum. Þeir hafa sent frá sér
þykkar bækur með einstökum
ættum, ábúendatölum og þar fram
eftir götunum. Þessi verk eru
ómetanleg þegar menn vilja fræð-
ast um forfeður sína eða annað
fólk frá fyrri tímum.
En núna eru runnir upp breyttir
tímar. Tölvurnar eru komnar. til
sögunnar. Það skyldi nú ekki vera
að þar með séu ættfræðibækurnar
að verða úreltar? Með öðrum orð-
um að framtíð ættfræðinnar liggi í
því að tölvutaka ættir í stað þess að
gefa þær út á bókum?
Það ætti að geta verið tiltölulega
einfalt mál að koma upp einhvers
konar nafnnúmerakerfi fyrir alla
f slendinga, fyrr og síðar, sem menn
vita deili á. Til þess ætti í rauninni
ekki að þurfa nema sjö tölustafa
kerfi, á sama tíma og nýja fæð-
ingarnúmerakerfið okkar er tíu
tölustafir. Síðan þyrftu að fylgja
með upplýsingar um annars vegar
foreldra hvers og eins og hins vegar
börn hans. Og væri í rauninni
nægjanlegt að nota ein saman núm-
erin í því skyni.
Með þessu móti myndi verða
bylting í öllu sem heitir íslenskar
ættfræðirannsóknir. Það sem þyrfti
væntanlega að byrja á væri að
leggja einhvern fastan grundvöll
að nafnnúmerakerfi, og síðan væri
hægt að hefjast handa.
Ættfræðingar hljóta nú orðið að
vinna verk sín á tölvur, og þeir
gætu þá slegið gögn sín inn í þær
jafnóðum eftir þessu kerfi. Þegar
nokkrar ættir eða nokkur ábúenda-
töl liggja fyrir í þessu formi verður
lítið mál að samkeyra skrárnar.
Áður en nokkurn varir verður þá
kominn stofn sem tekur yfir nokk-
ur hundruð þúsund manns. Þá er
ekki annað eftir en að fylla upp í
götin.
Þegar skráin liggur svo fyrir
nokkurn veginn heilleg verður létt
verk fyrir fólk að fá upplýsingar
um ættir sínar. Ekki þarf annað en
að fara í skrána, og þá getur hver
sem er gefið þar upp nafnnúmer
sitt og fengið á móti út forfeður
sína allt upp í þrjátíu og þrjá liði,
. eða eins og heimildir leyfa. Og
jafnauðvelt verður að láta slíka
skrá rekja saman skyldleika, til
dæmis ef menn hafa grun um að
þeir séu í frændsemi við einhvern
kunningja sinn en kunna ekki að
rekja.
í slíka skrá væri vitaskuld aðeins
unnt að færa þá einstaklinga sem
vitað er um hverja foreldra og
hvaða börn áttu. Og yrði þó drjúg-
ur fjöldi frá öllum öldum, og
vissulega nægur til þess að hægt
yrði að komast býsna víða áfram
með ættrakningar.
En að því er líka að gæta að
áfram yrðu útnárarnir og skank-
arnir nógu margir og stórir til þess
að ættfræðingar hefðu áfram við
meir en nóg að sýsla. Þá þyrfti þess
vegna ekki að skorta verkefni. Á
hinn bóginn myndu þeir losna við
alla handavinnuna við prófarka-
lestur og frágang á bókum sínum,
sem er gífurleg. 1 staðinn gætu þeir
einbeitt kröftum sínum að því að
leysa úr vafaatriðunum.
Eysteinn Sigurðsson.
GETTU NÚ
Myndin á laugardaginn
var sýndi flugstöðina í
Vestmannaeyjum. Hafa
væntanlega margir kann-
ast við hana, að minnsta
kosti heimamenn.
Núna erum við aftur á
móti með frægan stað.
Nánar til tekið er þetta eyja
sem blasir við af íslenskri
strönd. En hvar er hún og
hvað heitir hún? Um það
leyfum við lesendum að
velta vöngum fram að
næstu helgi. Það er að
segja þeim sem ekki þekkja
hana samstundis.
KROSSGÁTA