Tíminn - 17.06.1989, Qupperneq 6

6 Tíminn
Laugardagur 17. júní 1989
Tíniinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJl!
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskriftog dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift kr. 900.-, verð í lausasölu 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Áskrift 900,- Grunnverð auglýsinga kr. 595,- pr. dálksentimeter
Póstfax: 68-76-91
Hugsjón
þjóðhátíðardagsins
Flestar fullvalda þjóðir eiga sér þjóðhátíðar-
dag. Yfirleitt er þjóðhátíðardagur valinn með
tilliti til atburða í þjóðfrelsismálum sem borið
hafa upp á þann mánaðardag sem í hlut á.
17. júní er þjóðhátíðardagur vegna þess að
þann dag árið 1944 stofnuðu íslendingar lýðveldi,
sögðu sig úr konungssambandi við Dani. Hins er
þó að minnast, að 17. júní er fæðingardagur Jóns
Sigurðssonar alþingisforseta, helsta forystumanns
íslendinga í þjóðfrelsisbaráttunni fyrir og eftir
miðja 19. öld. í hans anda varöllsjálfstæðisbarátt-
an háð, einnig eftir hans dag.
Sem fæðingardagur Jóns Sigurðssonar var 17.
júní löngu merkisdagur í hugum íslendinga. Það
gerðist áður en fullreynt var, hvað yrði úr því að
sjálfstæðiskröfur þjóðarinnar næðu fram að ganga
á fyrri hluta þessarar aldar, hvað þá sú stefna að
stofna lýðveldi í landinu. Sú hugmynd hefði á
dögum Jóns Sigurðssonar þótt ærið róttæk, enda
ekki sérstaklega rædd í frelsisbaráttu 19. aldar.
Lýðveldishugmyndin fær ekki byr undir vængi
fyrr en komið er fram á þessa öld, jafnvel þótt
ýmsum kunni að þykja nú eins og hún hafi alltaf
verið til. Þá er þess hollt að minnast að sjálfstæðis-
barátta íslendinga var sótt í áföngum, sem
markast af ýmsum aðalviðburðum, s.s. endurreisn
Alþingis 1845, stjórnarskránni 1874, heimastjórn
1904, fullveldi 1918 og lýðveldisstofnun 1944.
Hugsjón þjóðhátíðardagsins 17. júní er því
hugsjónin um að vernda íslenskt fullveldi og
þjóðfrelsi, glata engu af því sem þjóðfrelsisbarátt-
an færði okkur í mörgum þrepum allt til þess að
lýðveldið var stofnað 17. júní 1944.
Nú er alllangt um liðið síðan lýðveldisstofnun
átti sér stað, 45 ár. Ekki er um það að villast að
lýðveldisárin eru gullöld íslendinga í margs konar
skilningi. Á þessum tíma hefur þjóðin risið úr
öskustó, vaxið að fólksfjölda, efnast og unnið að
hvers kyns framförum.
í beinu framhaldi af lýðveldisstofnuninni 1944,
var hafin pólitísk barátta fyrir endurheimt fiski-
miðanna við landið. Sú barátta stóð í 30 ár og
færði íslendingum þann dýrmæta sigur að auð-
lindalögsagan er nú 200 mílur, svo að yfirráða-
svæði íslands er nú stærra en nokkurn gat órað
fyrir árið 1944. Þá ríkti enn nýlenduástand í
nýtingu íslensku fiskimiðanna. Útlendingar réðu
þar lögum og lofum. Það voru ráðamenn fyrstu
áratuga lýðveldisins, sem unnu að því að fá þessu
ástandi breytt. Það tókst eftir mikla baráttu.
Hugsjón þjóðhátíðardagsins er fólgin í því að
treysta lýðveldið, frelsi þess og stjórnskipulag, og
halda fast um landhelgisréttindin, sem er glæsileg-
asta afrek lýðveldistímans til þessa.
L,
fENGI HEFUR veriö
haft á orði að ísland sé á mörk-
um hins byggilega heims og eru
sumir jafnvel á því að landið sé
öfugu megin við markalínuna.
En það getur allt eins farið eftir
því frá hvaða sjónarhóli málin
eru litin hver búsældin er og
margt er það í náttúrufari lands
og sjávar sem telja má til land-
kosta og auðæfa.
Landið er að mestu auðn og
jöklar. Gróður þrífst á um tíu af
hundraði þess og láta mun nærri
að búseta sé möguleg á um
einum tíunda hluta gróður-
lendisins.
En orkan í fallvötnum og
jarðvarma jafnar að miklu leyti
upp það sem á vantar jarðargæð-
in, og varla þarf að tíunda hver
auðsuppspretta sjórinn um-
hverfis landið er.
En þótt auðlindirnar séu
gjöfular er oft harðsótt að nýta
þær og til þess þarf þekkingu og
manndóm, og svo hefur ávallt
verið.
Draumalöndin
Nú á tímum heyrist æ sjaldnar
að nokkurs sé um vert að vera
íslendingur og menn eru furðu
tómlátir um hvort einhver
ástæða sé fyrir komandi kyn-
slóðir að vera það.
Allir kannast við þau vand-
kvæði sem steðja að mörgum
byggðarlögum úti á landi og
sýnist sitt hverjum hvort ástæða
sé til að viðhalda byggð í mörg-
um þeirra. Raddir heyrast um
að hinir tiltölulega fáu íbúar
landsins væru kannski best
komnir í þéttbýli við sunnan-
verðan Faxaflóa og á margs
konar hagkvæmni að leiða af
þannig búsetu.
Hornstrandir eru draumaland
margra þeirra sem þannig hugsa
og tala, en þangað koma aldrei
nema einstöku flugkappar og
göngugarpar í hraustasta lagi.
Gróðursældin og fannfergið á
Hornströndum kemur því fæst-
um landsmönnum við. Fugla-
björgin eru ekki heldur nýtt.
Að því getur svo komið fyrr
en varir að Faxaflóasvæðið þyki
ekki heldur vera á því breiddar-
stigi sem hæfir æskilegu mann-
lífi. Síðasti vetur og þeir sam-
gönguerfiðleikar sem honum
fylgdu uxu mörgum í augum
sem höfðu þá á því orð að hér
væri fjandakornið ekki búandi
mannsæmandi lífi.
Ef landsbyggðin tæmist af
fólki mun áreiðanlega upphefj-
ast söngur um að illa sé vært í
landi þar sem íbúarnir hnappast
saman á litlu svæði en aðrir
landshlutar næsta tómlegir. Pá
mun straumurinn liggja til gróð-
ursælli heimshluta þar sem allt
er svo ódýrt, kaupið hátt og
skattarnir lágir.
Það er að minnsta kosti sá
áróður sem hafður er í frammi
jafnt og þétt.
Samanburðurinn
í útlandinu er allt svo indælt
og gott. Veðrið fínt, diskótek á
öðru hverju horni og bjórkrá á
hinu. Og það sem einna mest er
um vert, allar lífsnauðsynjar fást
þar aðeins fyrir brot af því verði
sem greiða verður fyrir þær á
íslandi.
Það er meira að segja svo
komið að skipulegur áróður er
hafður fyrir því að hér á landi
verði hætt að framleiða matvæli
til sveita en í þess stað verði allar
landbúnaðarvörur fluttar inn.
Þetta á að koma neytendum
einkanlega vel.
Ekki fylgir hvað á að gera við
öll þau mannvirki og verðmæti
sem búvöruframleiðslan byggir
á, ásamt með gæðum náttúrunn-
ar. Enn síður hvaða störf verða
fyrir hendi fyrir allan þann fjölda
sem vinnur að landbúnaðar-
vöruframleiðslu eða störfum
tengdum henni.
Fleiri atvinnugreinar en land-
búnaðurinn verða fyrir þeim
ósköpum að það er eins og
ekkert sé hægt að framleiða í
landinu, eða fullvinna vöru.
Skipasmíðar og viðgerðir eru
fluttar úr landi og þótt ætla
mætti að sjávarútvegurinn og
vöruflutningar til og frá landinu
væru þær greinar sem standa
ættu undir skipasmíðastörfum,
er það alls ekki raunin. Verkefni
skipasmíðastöðvanna eru flutt
úr landi í stórum stíl.
Allt skal flutt inn, jafnvel
hundamatur og sandur fyrir ketti
að míga í.
Sjávarafli fer meira og minna
óunninn úr landi þar sem útlend-
ar verksmiðjur taka við honum
til fullvinnslu.
Það er engu líkara en að
skipulega sé að því unnið að
færa bókstaflega alla framleiðslu
út úr Iandinu, enda eru það
boðorð dagsins að landsmenn
eigi að lifa á að selja hver öðrum
vöru og þjónustu og leigja út
peninga og taka af þeim vexti og
vaxtavexti, sem þykir mun þjóð-
hollari atvinnugrein en að fram-
leiða verðmæti.
Það er kannski helst fram-
leiðsla á verslunar- og skrifstofu-
húsnæði sem haldið er áfram af
fullum krafti enda sýnist fjár-
málakerfið byggja á einhverjum
allt öðrum lögmálum en að nátt-
úruauðæfi og framleiðsla sé
undirstaða auðsins.
Feimnismál
Þeir sem einna síst virðast
binda vonir við þróttmikið og
fagurt mannlíf á Islandi í fram-
tíðinni eru þeir sem erfa eiga
landið. Að minnsta kosti ríkir
tómlæti hvað varðar umræður
um framtíð og möguleika kom-
andi kynslóða til að búa á mörk-
um hins byggilega heims.
Sumum hnykkti við þegar
birtar voru niðurstöður skoð-
anakönnunar um afstöðu íslend-
inga til inngöngu í Evrópu-
bandalagið.
Satt best að segja hefur ekki
staðið mikil umræða eða deilur
um það mál og hefur yfirleitt
verið heldur feimnislega um það
fjallað. En niðurstöður könnun-
arinnar voru þær að yfir helm-
ingur fólks á aldrinum 18-24 ára
taldi að ísland ætti að gerast
fullgildur aðili að Evrópubanda-
lagi.
Eldri kynslóðir voru mun var-
kárari í afstöðu sinni til, hvort
þær vildu bindast ríkjabandalag-
inu sem telja mun á fjórða
hundrað milljóna manna, og nú
teljast til nokkurra mismunandi
öflugra þjóðlanda.
Menntamál
Ef til er eitthvað sem kalla
mætti íslenskan veruleika hlýtur
hann að tengjast landinu, nýt-
ingu þess og öflun og vinnslu
sjávarfangs og kunnáttu til
þeirra verka. Þjóðmenningin,
bókmenntirnar og tungan tengj-
ast þeim þáttum óhjákvæmilega.
Tækniþekking til að nýta orku-
lindirnar er eitt af því mikilvæg-
asta sem gerir íslendinga að
stöndugri þjóð í nútímanum.
Menntun kvað standa á afar
háu stigi og er mikilvæg. Helm-
ingur stúlkna lýkur stúdents-
prófi og þriðjungur pilta sömu-
Ieiðis. Fjögur þúsund ungmenni
stunda háskólanám hérlendis og
fjöldinn allur erlendis. Listnám
stendur með miklum blóma og
gítarspilarar skipta hundruðum.
Gert er ráð fyrir að Fisk-
vinnsluskólinn taki við 40 nem-
endum í haust og er vel að þeim
búið. 19 sóttu um skólavist næsta
vetur.
Ekki ber á öðru en að þeir
sem útskrifast úr Fiskvinnslu-
skólanum fái trygga vinnu að
námi loknu, og ekki verr borg-
aða en gerist og gengur. En
áhuginn á að læra til þessa eins
hins mikilvægasta atvinnuvegar
landsmanna er í lágmarki.
Borið ofurliði
Erfingjar landsins hafa flestir
hverjir lengri eða skemmri kynni
af erlendum þjóðum áður en
þeir ná fullorðinsaldri. Skemmt-
analíf þeirra fer að talsverðu
leyti fram erlendis og nám
margra þeirra sömuleiðis. Það
er varla nokkur íslenskur
íþróttamaður með íþróttamönn-
um sem ekki á sinn glæstasta
feril í útlöndum. Þar þykja afrek
merkilegri en séu þau unnin hér
á landi.
Innflutt menningar- og af-
þreyingarefni ber allt það sem
íslenskt er ofurliði og gildir einu
hvort það er flutt af útlendum
mönnum eða innlendum og
hvort miðlunin er kölluð íslensk
eða eitthvað annað.
Um tunguna, hættur sem að
henni steðja og varðveislu, hafa
svo margir svo mikið að segja og
skrifa að hér verður ekki um
bætt. Aðeins skal minnt á það,
að hverfi öll önnur þjóðleg verð-
mæti gerir litla stoð þótt þágu-
fallssýki sé útrýmt.
Hér mætti setja amen eftir
efninu og láta lesendur hrista
höfuðin yfir því svartagallsrausi
sem haft er uppi á sjálfan þjóð-
hátíðardaginn.
Svartagallsraus
En það er einmitt svartagalls-
rausið sem þjóðfélagið er gegn-
sýrt af. Bjartsýnistónn heyrist
va'rla og ef einhver trú er á
framtíðina, er hún afskaplega