Tíminn - 28.06.1989, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 28. júní 1989
Tíminn 13
BLÖÐ OG TÍMARIT
Sagnvísindi af
Suðurnesjum
Árbók Suðurnesja fyrir árin 1986
og 1987 var að berast mér í hendur.
Er þetta fjórði og fimmti árgangur
ritsins í einu bindi, og mun vera hið
þriðja sem út kemur. Útgefandi er
Sögufélag Suðurnesja, í samvinnu
við Samband sveitarfélaga á Suður-
nesjum. Ritstjórar eru Jón Böðvars-
son og Ragnar Karlsson.
Héraðatímarit eru nú orðin mörg
hér á landi og flest myndarleg. Það
fer ekki á milli mála að þau hafa
mikið gildi, og að í þeim er árlega
bjargað frá glötun geysimiklu af
sögulegum jafnt sem alþýðlegum
fróðleik. Slík rit lesa menn sér til
góðrar dægrastyttingar og geta haft
af hina bestu skemmtun, jafnt þótt
þeir séu úr öðrum landshlutum og
tiltölulega lítið kunnugir á þeim
slóðum sem um er fjallað.
f hópi þessara tímarita virðist mér
aftur á móti að Árbók Suðurnesja
hafi verið markaður bás nokkuð út
af fyrir sig. Eins og frá henni er
gengið þá verður hún miklu frekar
að teljast til sagnfræðirita heldur en
til eiginlegra héraðatímarita. Að
efnisvali minnir hún þannig töluvert
meira á til dæmis Sögu, tímarit
Sögufélagsins, heldur en hin. Hefur
þetta vitaskuld bæði kosti og ókosti
í för með sér. Kostirnir felast í því
að þar á að vera vísindalegar haldið
á málum en í hinum, meðan ókost-
irnir geta verið að efnið kann oft að
reynast talsvert seigara undir tönn
fyrir almenning en ella væri. Ekki er
öllum sagnfræðingum það vel gefið
að rita um fræði sín svo að alþýðlegt
megi kalla.
Annars er efni Árbókarinnar
býsna fjölbreytt. Jón Böðvarsson
ryður brautina með stuttri en fróð-
legri grein um Hafgerðingadrápu.
Síðan birtir Ólafur Ásgeirsson þar
máldaga Kálfatjamarkirkju frá 17.
öld, og Ragnar Karlsson gerir úttekt
á þjóðsögunum um hvalinn Rauð-
höfða. Eins og menn máski rekur
minni til var hann hið mesta illhveli,
en endalok hans urðu með þeim
hætti að gamall galdramaður teymdi
hann upp fossinn Glym í Hvalfirði
og upp í Hvalvatn, þar sem hann
sprakk. Hefðu víst margir viljað
gefa töluvert til að fá að sjá hvernig
hvalnum hefur mátt takast að klifra
þar upp örmjóa vatnsbununa í hæsta
fossi landsins, en að vísu var þarna
víst enginn venjulegur hvalfiskur á
ferðinni. Þjóðsagan um uppmna
Rauðhöfða og þennan atburð er til í
ýmsum gerðum, og em þær bomar
saman héma.
Þá er þarna ýtarleg greinargerð
eftir Kristin Arnar Guðjónsson um
áhrif landbrots og sandfoks á byggð
á Suðurnesjum á árunum 1686-1847.
Líka er þama birt ævisaga Jóns
Sighvatssonar í Höskuldarkoti (d.
1841) með greinargerð Jóns Gísla-
sonar. Þar er á ferðinni frásögn af
athafnamanni frá því á fyrri hluta
síðustu aldar sem braust til efna úr
fátækt og varð brautryðjandi í
skipaútgerð.
Einnig er þama fróðleg grein eftir
séra Sigurð Br. Sívertsen í Útskálum
(d. 1887), búin til prentunar af
Ragnari Karlssyni. f henni em borin
saman tvö tímaskeið, sem höfundur-
inn hafði lifað í Rosmhvalanes-
hreppi, og er þar margan fróðleik að
finna um daglegt líf fólks á öldinni
sem leið.
Ragnar Karlsson þýðir þama
einnig kafla úr ferðabók eftir Georg
Steuart Mackenzie, sem hingað kom
snemma á síðustu öld og fór um
Reykjanes árið 1810. Fjallar þýddi
kaflinn um það ferðalag og er þar
sömuleiðis glögg lýsing á staðháttum
snemma á síðustu öld. Þá er þama
yfirlitsgrein eftir Jón Val Jensson
um útgefnar ættfræðiheimildir er ná
til Suðumesjaætta.
Loks em í heftinu nokkrir ritdóm-
ar um nýlegar bækur, sem á einn eða
annan hátt tengjast Suðurnesjum. í
heftislok em greinargerð um höf-
unda efnis, skýrsla um Byggðasafn
Áhugavert efni
af Ströndum
Strandapósturinn, 22. árgangur,
er kominn út fyrir nokkm. Hann er
héraðstímarit, gefinn út af Átthaga-
félagi Strandamanna í Reykjavík,
og hinn myndarlegasti að allri gerð.
Þar hefur í áranna rás birst ómælt
magn af hvers konar efni af Strönd-
um norður, frásagnir, minningaþætt-
ir hvers konar, ljóð og fleira.
Þetta hefti gefur hinum fyrri síst
eftir og ber það með sér að hér hefur
í engu verið slakað til að því er
varðar kröfur um læsilegt og áhuga-
vert efni. Heftið er 140 blaðsíður og
kennir þar margra grasa, og fleiri en
svo að hér verði öll talin. Þó eru hér
tvær greinar, sem skera síg úr að því
leyti að þar er fjallað um efni úr
samtímanum en ekki söguleg. Önn-
ur er skýrsla Sigurbjamar Finnboga-
sonar um starfsemi Átthagafélags
Strandamanna hér syðra árið 1988,
en hin er eftir Stefán Gíslason sveit-
arstjóra á Hólmavík og rekur hann
þar helstu viðburði úr mannlífi á
Ströndum þetta sama ár. Hér er
fetað í fótspor fleiri héraðatímarita,
sem tekið hafa upp þann sið að geta
helstu atburða úr héraði ár hvert í
eins konar annálsformi og er til
fyrirmyndar.
Vitaskuld er það einstaklings-
bundið hvað hverjum finnst áhuga-
verðast að lesa í hefti sem þessu.
Sjálfum fannst mér þó einna forvitni-
legast að lesa þarna skilgóða og
glögga frásögn Magnúsar Kristjáns-
sonar á Þambárvöllum um tvær raf-
stöðvar sem byggðar hafa verið í
Þambá þar við bæinn. Fyrir okkur,
sem höfum vanist því að fá rafmagn-
ið nánast fyrirhafnarlaust inn á heim-
ili okkar, er sú saga bæði fróðleg og
lærdómsrík.
Þá er þarna einnig fjallað um
áhugavert efni þar sem er fyrri grein
Óla E. Björnssonar um Bleikjuholt-
ið á Mókollsdal. Svo er að sjá að þar
sé sérkennileg jarðefnamyndun á
ferðinni sem fáir þekkja, en á sínum
tíma höfðu menn trú á að þar væri
hægt að finna hráefni í postulíns-
gerð. Það eina aðfinnsluverða er að
myndirnar, sem fylgja greininni,
gefa kannski tæplega nógu glögga
mynd af stað og staðháttum, og
hefðu þær að ósekju mátt vera fleiri.
Líka er þarna forvitnileg grein
eftir Guðmund G. Jónsson, Munað-
arnesi, um málaferli sem urðu út af
feitmeti í kjölfar skipstapa upp úr
miðri síðustu öld. Vekur athygli hve
þar voru lögð ströng viðurlög við
tiltölulega litlum brotum. Og önnur
grein ekki síðri er þarna eftir Þor-
stein Matthíasson frá Kaldrananesi,
þar sem hann rifjar upp ýmislegt er
varðar fyrstu kynni sín af kennurum
og kennslu.
Fróðlegar upplýsingar um horfna
lifnaðarhætti eru einnig í grein Gíslá
Jónatanssonar, Naustavík, sem
nefnist Breyttirbúskaparhættir, ekki
síst að því er varðar sjósókn og
bátaútgerð þar á árum áður. Og
svipað er að segja um greinina Á sjó
eftir Jónu Vigfúsdóttur frá Stóru-
Hvalsá, þar sem er á ferðinni glögg
lýsing á því hvernig konur kynntust
sjónum á Ströndum strax í bernsku
ekki síður en karlar.
Og er þá langtífrá allt talið úr
heftinu, og reyndar ekkert af ljóðun-
um í því. Þau eru mörg hver áhuga-
verð og bera þess ljóst vitni að
glíman við ljóðformið hefur lengi
verið stunduð þarog af mörgum, ogr
oft með allgóðum árangri. Má nefna
sérstaklega framlag Ingibjargar
Jónsdóttur frá Kjós í Árneshreppi,
en hún birtir þama kveðskap og
fleira efni eftir sjálfa sig, systur sína
og móður.
í stuttu máli sagt kann ég fátt út á
þetta nýjasta hefti Strandapóstsins
að setja. Það verður að teljast hið
áhugaverðasta í alla staði og ætti að
geta vakið áhuga lesenda langt út
fyrir einan saman hóp héraðsmanna
og þeirra sem af Ströndum eru
ættaðir. -esig
Bjarmi 4. tbl. 83. árg.
- Kristilegt tímarit
Lífsbarátta er fyrirsögn á forustugrein
blaðsins eftir ritstjórann, Gunnar J.
Gunnarsson. Þá er hugleiðing eftir Astrid
S. Hannesson: Verk að vinna. Þýdd grein
eftir Billy Graham er í blaðinu um:
Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblíuna.
Skúli Svavarsson, formaður SÍK,
skrifar: Samfélag heilagra - eðli þess og
gildi. „Hjá honum er kjölfestan", nefnist
viðtal við hjónin Sigurlínu G. Sigurðar-
dóttur kennara og Magnús J. Kristinsson
tannlækni. Brotamaður á Biblíuskóla,
nefnist frásögn norsks sakamanns sem
frelsaðist. Þórir Kr. Þórðarson skrifar: Er
gagnrýnin guðfræði hættuleg trúnni?
Margar fréttir af starfi kristniboða og
kristilegum félögum eru í blaðinu. .
Árbók
Suðurnesja
1986-1987
Suðurnesja árin 1986-87 og félagatal
Sögufélags Suðurnesja.
Það kennir þannig ýmissa grasa í
Árbók Suðurnesja. Áftur fer það
ekki á milli mála að henni er ritstýrt
með þeim hætti að úr verður fræði-
legt tímarit um sagnfræði. Hún getur
tæpast talist vettvangur fyrir það
sem venjulega er kallað þjóðlegur
fróðleikur. Þurfa því sögufróðir og
Ijóðelskir Suðurnesjamenn af báð-
um kynjum væntanlega að leita ann-
að til að koma verkum sínum á
framfæri, og veldur vonandi engum
vandræðum. En á móti kemur að í
þessu riti eiga íbúar Suðumesja
vettvang þar sem fagmannlega og
fræðilega er tekið á heimildum um
horfna tíma. Að slíku riti verður
vissulega alltaf ávinningur.
-esig
Fréttabréf um málefni aldraðra
Það er Félagsmálastofnun Reykjavík-
urborgar, ellimáladeild, sem gefur blaðið
út. Fréttabréfið er sent öllum Reykvík-
ingum 67 ára og eldri ókeypis. Þetta blað
er helgað 20 ára afmæli Félags- og
tómstundastarfs aldraðra hjá Reykjavík-
urborg.
Félags- og tómstundastarf er rekið á
eftirfarandi stöðum: Norðurbrún 1,
Lönguhlíð 3, Hvassaleiti 56-58, Furu-
gerði 1, Menningarmiðstöðinni Gerðu-
bergi, Seljahlíð, Frostaskjóli, í Oddfel-
lowhúsinu i Vonarstræti og í Bólstaðar-
hlíð 43.
Tvær nýjar þjónustumiðstöðvar eru nú
í byggingu í Vesturbænum. Vesturgata 7
verður tekin í notkun á komanda hausti
og þjónustumiðstöð við Aflagranda verð-
ur opnuð á næsta ári.
í Fréttabréfinu er sagt frá starfinu og
áætlunum fyrir sumarið og margar myndir
eru frá ferðalögum og félagsstarfi.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður er Þórir S.
Guðbergsson.
HORÐUR
TÍU ÁRI BRÚNNi
• VIÐSKIPTA- • VINNUSKVLDfl
LSND:
JflPSN tMsS&r/ : VIÐSKIPTI
Frjáls versiun - Sérrit
um viðskipta-, efnahags-
og atvinnumál
Forsíðuviðtalið í þessu blaði Frjálsrar
verslunar er við Hörð Sigurgestsson,
forstjóra Eimskipafélags Islands, en í ár
eru 10 ár frá því Hörður tók við forstjóra-
starfinu.
Japan sem viðskiptaland er efni sem
tekið er fyrir í þessu blaði og er rakið hver
þróun mála f útflutningi íslenskra sjávar-
afurða til Japans hefur orðið á síðustu
árum og aukning á flugsamgöngum milli
landanna.
Pappírslaus viðskipti nefnist grein þar
sem Amþór Þórðarson rafmagnsverk-
fræðingur hjá Félagi íslenskra iðnrekanda
fjallar um „skjalalaus samskipti".
Ólafur Garðarsson lögfræðingur skrifar
um vinnuskylduna í lögfræðiþætti sínum
og greinir m.a. frá dómum í deilumálum
launþega og vinnuveitenda um vinnu-
skyldu.
Þá eru fréttir um viðskipti hér á landi
og erlendis og margt fleira.
Blaðið er um 70 bls. Ritstjóri er Helgi
Magnússon, en útgefandi er Frjálst fram-
tak hf.
ABC - Blað fyrir hressa krakka
Á forsíðu þessa blaðs eru tvær ungar
blómarósir: Hildur Rut Sigurbjartsdóttir
og Heiðbjört Sif Arnardóttir. Þar er líka
kynnt aðalefni blaðsins, sem að þessu
sinni er: Sveitarómantík, fótbolti, Ma-
donna, popp og þrautir.
Einnig má nefna viðtal við Björgvin
Franz Gíslason, rísandi stjörnu á leiklist-
arhimninum, eins og hann er kynntur í
blaðinu. 1 greininni Sveitarómantík er
sagt frá sauðburði og sveitastörfum á
Meðalfelli f Kjósarsýslu og rætt við
heimasæturnar Berglindi, Björku og
Dagnýju. I starfskynningu er fjallað um
starf lögreglumanns. Þá er smásaga eftir
Helga I. Guðmundsson: Ben og gull
drekans. Póstkassinn er á sínum stað,
poppþáttur o.fl. og í opnu er mynd af
söngkonunni Madonnu.
Ritstjóri blaðsins er Hildur Gísladóttir
en útgefandi Frjálst framtak hf.
Saga heyrnarlausra á íslandi
Starfsfólk, kennarar og nemendur
Ennþá vantar upplýsingar um æviágrip þeirra,
sem starfað hafa við kennslu heyrnarlausra og
starfsfólks við Heyrnleysingjaskólann eða gamla
Málleysingjaskólann.
Allar upplýsingar um látið starfsfólk eða nemendur
yrðu vel þegnar.
Vinsamlegast hafið samband við Bryndísi í síma
688310 eðaGuðmund ísíma32702fyrir5. júlí n.k.