Tíminn - 20.07.1989, Qupperneq 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 20. júlí 1989
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknárflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
Steingr ímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
' 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
. Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
• helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hálendisferðir
Hin tíðu slys og umferðaróhöpp af ýmsu tagi
sem sífellt eru að berast fréttir af varðandi
hálendisferðir, hljóta að vekja til umhugsunar um
orsakir þeirra og hvernig draga megi úr þeim.
Ekki er óeðlilegt, þótt verði fyrst fyrir að
krefjast þess af opinberum aðilum að gera allt sem
í þeirra valdi stendur til þess að koma í veg fyrir
slík umferðaróhöpp og slys í hálendis- og fjalla-
ferðum.
Vegagerð ríkisins verður ekki undanskilin í því
efni og þaðan af síður samgönguráðuneytið sjálft
sem æðsta vald í samgöngum og ferðamálum. Pó
er næsta fátítt að sérstök viðvörunarraust heyrist
úr þessum áttum um almenn skilyrði þess að
ferðast á hálendis- og fjallaleiðum. Æðstu yfirvöld
samgöngumála verða að hafa meira frumkvæði í
uppfræðslu um ökumennsku og ferðahætti um fjöll
og eyðimerkur íslands en raun ber vitni. Reynslan
af slysa- og óhappasögu ferðalanga á íslandi, jafnt
sumar sem vetur, krefst þess að þessi mál verði
athuguð sérstaklega, svo að úr því dragi að fólk
æði út í ófærð og öll veður og stofni lífi sínu og
heilsu í voða.
Tímanum er vel kunnugt um, að ferðamálaráð,
sem vissulega heyrir undir samgönguráðuneytið,
hefur að sínu leyti verið vökult í þessu efni.
Ferðamálaráð hefur á undanförnum árum haft á
boðstólum skilmerkilegar leiðbeiningar til erlendra
ferðamanna hvernig haga beri ferðum um íslenska
hálendið. Þessum leiðbeiningum ferðamálaráðs er
dreift til útlendra ferðamanna á fjórum tungu-
málum.
Tímanum er einnig kunnugt um það að Jónas
Hallgrímsson framkvæmdastjóri Austfars á Seyðis-
firði heldur uppi ágætri upplýsingaþjónustu við
viðskiptamenn sína, sem fyrst og fremst eru
útlendingar, sem koma til landsins með færeyska
skipinu Norrpna og margir sækjast eftir ökuferðum
um hálendið.
Hins vegar er ástæða til að spyrja almennt hvort
eitthvað kunni að vera ábótavant um upplýsingar,
leiðbeiningar og fræðslu, er beinist að innlendum
ferðamönnum. Því miður virðist eins og upplýs-
inganetið varðandi ökumennsku og akstursleiðir á
hálendinu nái ekki til allra sem þar eru á ferð.
Sjálfsagt er að viðurkenna að jafnvel hinar bestu
leiðbeiningar draga skammt ef á skortir um eigin
fyrirhyggju hvers ferðamanns. Ofmötun á upplýs-
ingum og síbylja áróðurs í tíma og ótíma getur
jafnvel leitt af sér sljóleika.
En eins og ferðamennska íslendinga um hálend-
ið horfir við í ljósi reynslunnar, þótt sumar sé, og
eins og staðreyndir blasa við um ferðahætti fólks í
ófærð vetranna, þá er full ástæða til að hvetja
samgönguyfirvöld til úrbóta í þessum efnum.
íslensku öræfin eru unaðslönd friðsældar og feg-
urðar, en það krefst fyrirhyggju og fagmannlegrar
ferðamennsku að fara um þau.
- GARRI illlllllllllllllllllllllllllllllllllll
HARKAN SEX
Menn brugðust ókvæða við þeg-
ar hert var innheimta á söluskatti,
og skömmuðust út í Ólaf Ragnar
Grímsson, fjármálaráðherra, í
kjaftaþáttum útvarps. Féll þar
margt málssóknarorð ef menn
nenntu, en útvarpsskvísa á einni
kjaftastöðinni flissaði við í hvert
sinn sem svívirðingamar á fjár-
málaráðherra gengu úr hófi.
Eign ríkisins
Maret hefur verið sagt til ávirð-
ingar Olafí Ragnari um dagana, og
auðvitað aldrei meira en nú, þegar
hann er kominn í valdastöðu og vill
láta menn skila þvi sem þeir hafa
tekið af viðskiptavinum fyrir hönd
ríkissjóðs. En Ólafur Ragnar er
glaðbeittur maður og hefúr oft
orðið að standa fáliðaðrí að málum
en núna, þegar skynsamari og
siðlegri hluti þjóðarinnar stendur
með honum. Það nær náttúrlega
engri átt að söluskatti skuli ekki
skilað, enda era skattpeningamir
einskis eign nema ríkisins. A það
hefúr viljað vanta að þeir sem
innheimta af vöru skildu þetta, og
því hafa söluskattsskuldir safnast
upp til ófaraaðar fyrir þá, sem
skirrðust við að skila honum og
taps fyrir ríkið, sem manni skilst að
þurfí á öllu sínu fé að halda, a.m.k.
er ríkissjóður ekki í þeirri aðstöðu
að hann geti með söluskatti fjár-
magnað veltu í viðskiptalífinu.
Hinir skiivísu
Og hvers eiga svo þeir að gjalda,
bæði einstaklingar og stofnanir,
sem skila söluskatti og hafa allaf
gert. Ekkert geta þeir fjármagnað
með ógreiddum söluskatti á sama
tíma og vanskilamenn geta faríð á
kostum með fé sem þeir eiga ekki
og hafa aldrei átt. Hægt er að
nefna stofnun eins og samvinnu-
verslunina í landinu. Hún hefur
aldrei tamið sér aðra hætti en þá,
að skila söluskatti. Kaupmaður
neðarlega á Laugavegi hafði alltaf
þann sið að ganga frá söluskatti á
hverju kvöldi, þegar dagssala lá
fyrir og leggja þá fjárhæð inn á
bankabók. A gjalddögum tæmdi
hann síðan bókina. Það fé sem þar
var geymt blandaðist aldrei í annað
fé verslunar hans. Hann hafði því
aldrei ama af innheimtumönnum
söluskatts.
Grá svæði innheimtu
Það er svo annað mál, að í
örfáum tiifellum geta orðið til grá
svæði, þar sem ekki er nægjanlega
Ijóst hvort greiða á söluskatt. Út af
slíkum atriðum hefur orðið mikið
meiri hávaði í þeirri lotu sem nú
hefúr staðið út af skattinum, heldur
en öllu því sem vel heppnaðist í
innheimtunni. Mál þetta er þannig
vaxið, að ekki er hægt að mótmæla
innheimtu á gjaldföllnum sölu-
skatti. Það þýðir ekki að hamast á
fjármálaráðherra fyrir að skipa svo
fyrir, að fjármunir ríkisins skuli
sóttir í hendur þeirra, sem látið
hafa vera að sldla þeim til rétts
aðUa. Fjármálaráðherra er aðeins
að gæta skyldu sinnar, og ekki er
annað vitað en almenningur í land-
inu geri sér ljósa grein fyrir því, að
sú innheimta er réttmæt. Það er sá
sami almenningur og greiðir þenn-
an söluskatt við kaup á vöra; ekki
tíl að seljandi noti það fé í eigin
þágu í þann tíma sem honum
þóknast, heldur tU að ríkið geti
notað féð í almannaþágu. Svo
einfalt er þetta.
Að skemmta sér
við skammir
Fólk getur auðvitað gamnað sér
við áð fara iUum orðum um Ólaf
Ragnar Grímsson, en það ætti þá
að vera út af einhverju öðra en
innheimtu á söluskatti, sem er
réttmæt innheimta og furðulega
seint á ferðinni, einkum má sjá
það, þegar verið er að fjasa um
söluskatt aUt frá árinu 1985. Þegar
um svo stórfeUda innheimtu er að
ræða, eins og nú hefur staðið yfir
að undanfömu, má raunar furðu-
legt heita, að ekki skuU meiri
hávaði hafa orðið út af henni.
Jafnvel íhaldið, sem alltaf er tU í að
finna tUefni tU að leika stjóraar-
andstöðu hefur verið furðu rólegt.
HagvirkismáUð hefur reynst eina
atriðið, þar sem í Ijós kom við
frekari eftirgrennslan, að deUdar
meiningar gátu orðið um sölu-
skattsskyldu þess af verktaki við
virkjanagerð. Innheimtunni var
frestað, en aðgerðir eru nú hafnar
að nýju vegna þess að ríkisskatt-
stjórí úrskurðaði Hagvirki sölu-
skattsskylt.
Ólafur Ragnar Grímsson, fjár-
málaráðherra, hefur með aðgerð-
um sínum komið lagi á söluskatts-
málin og það er þakkarvert. Nú er
framundan virðisaukaskattur í stað
söluskatts og er þess að vænta að
betur gangi að innheimta hann, og
einnig, að hann náist aUur, en ekki
hluti af honum, eins og við hefur
boríð með söluskattinn. Alveg er
víst að hækkun á söluskatti hefur
orðið að einskonar fagnaðarefni í
sumum húsum, vegna þess að hún
gaf meira í aðra hönd. Því fer nú
að Ijúka. Fjármálaráðherra hefur
hreinsað borðið eftir því sem tök
era á, en það hefur auðvitað kostað
óvinsældir. Almenningur unir
glaður við þessar aðgerðir. Þeir
sem eru óánægðir fá inni í útvarps-
stöðvum við fliss í útvarpsskvísum.
Garrí
— VÍTT OG BREITT lllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Óheilbrigðar kröfur
Miklar þverstæður felast í því að
læknaskortur er víða um land og
að samtök starfandi lækna berjast
opinskátt fyrir því að fjöldatak-
markanir í læknadeild Háskólans
verði gerðar enn stffari en nú er.
Um 36 læknar útskrifast árlega en
kröfur eru uppi um að þeim verði
fækkað í ekki fleiri en 22 á ári.
Gagnsætt hlýtur að vera hverra
hagsmuna læknar eru að gæta með
því að sjá svo til að ekki fjölgi
stéttinni þótt heilu héröðin séu
læknislaus eða er þjónað af nemum
sem eiga áralangt nám fyrir hönd-
um til að teljast fullgildir læknar.
Þetta eru neyðarráðstafanir eins
og landlæknir skýrir frá í viðtali við
Tímann í gær. Hann velti upp
þeirri spurningu hvort yfirleitt ætti
að halda uppi þjóðfélagi utan
Reykjavíkur eða ekki, og lagðist
eindregið gegn öllum hugmyndum
um að takmarka ætti aðgang að
læknisnámi að óbreyttu ástandi.
Öryggismál
Meðal brýnustu byggðamála er
að sjá svo til að fólk á landsbyggð-
inni njóti þess öryggis sem nútíma
heilbrigðisþjónusta er. En það
verður seint ef ekki fást læknar til
að starfa utan þéttbýlis eða stórra
og tæknilega fullkominna sjúkra-
húsa.
En það er eins og flestir ungir
læknar sæki í svipuð starfsskilyrði
og er illt til þess að vita hve lítið
aðdráttarafl dreifbýlið hefur fyrir
lækna og reyndar aðrar mennta-
stéttir einnig.
En maður hlýtur að taka uiidir
með landlækni að það er fásinna að
þrengja fjöldatakmarkanir í lækna-
deild enn meira en nú er gert á
sama tíma og ekki er hægt að fá
lækna til starfa í heilu byggðar-
lögunum.
Enn er þess að gæta að um 300
íslenskir læknar eru við nám og
störf erlendis og það er borin von
að margir þeirra komi nokkru sinni
heim til starfa. Námstilhögun
þeirra er ekki miðuð við íslenskar
aðstæður nema að einhverju marki
og Iangt og erfitt sérfræðinám nýt-
ist að vonum ekki nema að tak-
mörkuðu leyti við að þjóna dreifð-
um byggðarlögum sjósóknara og
sveitafólks, sem flest er sent suður
á spítala þegar eitthvað bjátar á
heilsufarið.
Hver er hvurs?
Þegar læknasamtökin sjá ekkert
athugavert við að krefjast enn
strangari fjöldatakmarkana í
læknadeild og einn æðsti yfirmaður
heilbrigðismála segir þær sömu
takmarkanir fásinnu á meðan fjöldi
íbúa landsins býr við skerta læknis-
þjónustu eða jafnvel enga er eitt-
hvað meira en lítið að.
Maður getur látið sér detta í hug
að heilbrigðiskerfið sé ekki byggt
upp með þeim hætti sem velferðar-
þjóðfélagið gerir kröfu til.
Þá getur manni boðið í grun að
eitthvað sé bogið við sjálft læknis-
fræðinámið með öllum þeim titla-
togum og sérfræðiheitum sem vert
þykir að stefna að. Getur verið að
allt fína og dýra sérfræðinámið,
sem allir ungir Iæknar streða í víða
um lönd, sé eitthvað illa til þess
fallið að sinna heilsufari íbúa svo
dreifbýls lands og ísland er?
Eða er málið kannski svo einfalt
að verið sé að sveigja íbúa landsins
undir heilbrigðiskerfin, fremur en
að þau leitist við að þjóna þörfum
landsmanna almennt.
Háskóli íslands er rekinn fyrir
almannafé og heyrir til undantekn-
inga ef einhverjum verður á að
telja því ekki vel varið sem fer til
æðri menntunar. Þeir sem skólan-
um stjóma og þar nema hafa
einhverjum skyldum að gegna við
þjóðfélagið og er vonandi ekki til
of mikils ætlast að þaðan séu
útskrifaðir langmenntamenn sem
bera hag þjóðarinnar fyrir brjósti,
svona meðfram eigin hagsmunum.
Ef fara á að takmarka fjölda
lækna við það sem þjónar hags-
munum þeirra sem sitja að kjöt-
kötlum heilbrigðiskerfisins þótt
hæfa lækna sárvanti í dreifðari
byggðarlög, þá er Háskóli íslands
farinn að sinna einhverjum allt
öðrum hagsmunum en hann var
stofnaður til að sinna.
Heilbrigðisþjónustuna á að
sníða að þörfum þjóðarinnar en
ekki fáeinna hátekjumanna og
sérfræðinga sem þurfa verkefni
fyrir sérgreinar sínar. OÓ