Tíminn - 26.10.1989, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Fimmtudagur 26. október 1989
Fimmtudagdr 26. b'któber 1989
Tíminn 11
v. ;■ ý

■.
■
.
■
Aflakaupabanki ein þeirra hugmynda sem aflanýtingarnefnd sjávarútvegsráðuneytisins leggur til
NYTING
AFLANS
VERÐUR

Eftir Agnar Birgi Óskarsson
Á tímum minnkandi kvóta hafa kröfur
um betri nýtingu á þeim fiski sem dreginn
er úr sjó orðið stöðugt háværari, bæði
hvað varðar betri nýtingu á hinum hefð-
bundnu tegundum, s.s. þorski svo og
öðrum tegundum, sem hingað til hefur
ekki verið talið arðvænlegt að hirða. í
tilefni þessa skipaði sjávarútvegsráðu-
neytið sérstaka nefnd fyrr á þessu ári til
að koma með tillögur um bætta nýtingu
um borð í veiðiskipum og kallast nefndin
aflanýtingarnefnd. í henni eiga sæti full-
trúar útgerðar og vinnslu, svo og fulltrúi
sjávarútvegsráðuneytisins og Rannsókn-
arstofnunar fiskiðnaðarins. Hermann
Sveinbjörnsson aðstoðarmaður sjávarút-
vegsráðherra og formaður aflanýtingar-
nefndar sagði í samtali við Tímann að
nefndin hafi aðallega fjallað um nýtingu
afla um borð í frystitogurum, sem eru um
tuttugu talsins og hefur hún nýlega kynnt
tillögur sínar ríkisstjórninni. Ein þeirra
er um aflakaupabanka. Áætlað er að
tilraunaverkefnin standi í næstu 3 til 4 ár.

■
Undanfarin ár hefur það komið betur og betur í Ijós að bætt nýting aflans getur að hluta til bætt upp takmarkanir á því magni sem heimilað er að veiða hverju sinni.
Aflanýtingarnefnd sj ávarútvegsráðu-
neytisins hefur lagt til að stofnaður verði
sérstakur aflakaupabanki. Tilgangurinn
með slíkum banka væri að bjóða skipum
upp á örugga og einfalda leið til að losna
við fisk sem ekki veiðist nema lítið af og
ekki þarf að pakka í dýrar umbúðir. Þetta
kemur fram í grein sem Sigurjón Arason
og Guðmundur Þóroddsson sérfræðingar
á Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins og
Hermann Sveinbjörnsson aðstoðarmað-
ur sjávarútvegsráðherra skrifa í nýjasta
tölublaði Sjávarfrétta.
Hermann Sveinbjörnsson sagði að
ákveðin verkefnaáætlun hefði verið sett,
sem endurspeglaði mest verkefni er unnin
yrðu hjá Rannsóknastofnun fiskiðnaðar-
ins. Önnur verkefni sem ýtt hefur verið
af stað varðandi betri nýtingu afla er t.d.
könnun á meltuvinnslu um borð í frysti-
togurunum, athugun á möguleikanum á
því að vinna afskurðinn sem til fellur í
marning og þorskhausana, en um 1/4 af
hverjum þorski er hausinn og því um 70
þúsund tonn af þorskaflanum hausar. Þá
hefur verið fjallað um að koma upp
fiskimjölsverksmiðjum, þannig að nýir
frystitogarar hafi um borð fiskimjölsverk-
smiðju.
Mikið hefur verið gagnrýnt hversu
mikið af fiski fer ónýttur fyrir borð í
frystitogurum. Þessi gagnrýni er að ýmsu
leyti ósanngjörn, segir í greininni, þar
sem að á sumum togurum er allur fiskur
hirtur sem menn telja sig geta selt, en
annars staðar er öllu hent sem ekki telst
til hefðbundinna tegunda.
Hafa verður í huga að ef frystitogarar
kæmu með allan fisk að landi er alls óvíst
að þeir gætu selt hann með hagnaði, þ.e.
þær tegundir sem venjulega eru ekki
hirtar. Ekki borgar sig fyrir einstaka aðila
með mjög takmarkað magn af hverri
tegund að standa í því að reyna að selja
fiskinn. Þess ber einnig að geta að
frystitogarar hafa margir hverjir tak-
markaðan aðgang að frystigeymslum í
landi og geta því hvorki legið með fiskinn
og safnað saman, né beðið eftir betra
verði og þurfa því að selja strax á því
verði sem fæst þá stundina. Af þessum
ástæðum hefur aflanýtingarnefnd sjávar-
útvegsráðuneytisins lagt til að stofnaður
verði aflakaupabanki.
Hermann sagði að hugmyndin væri sú
að þeim fisktegundum sem ekki eru
hirtar alla jafnan yrði safnað saman,
líklega á einn stað og þá jafnvel í
tengslum við fiskmarkaðina á Reykjavík-
ursvæðinu. Hermann sagði að eftir við-
ræður við menn í greininni hefði það þótt
raunhæfast að vinna þetta í samvinnu við
fiskmarkaðina. „Þetta er enn á athugunar
og umræðu stigi og ekkert hefur verið
ákveðið ennþá, en þetta er grunnhug-
myndin,“ sagði Hermann.
Byggður yrði upp lager af þessum
tegundum, svo magnið yrði nægjanlega
mikið til að fara með út á markaðinn.
Með þessu fyrirkomulagi verða þessar
fisktegundir, sem ekki eru hirtar alla
jafnan, ekki verkaðar á þeim stað þar
sem frystitogari landar aflanum. Skipin
myndu þá skila fiskinum af sér frosnum
til aflakaupabankans sem greiðir þá fast
verð fyrir. Fiskinum komið í t.d. frysti-
gáma og fluttur í frystigeymslur í Reykja-
vík.
Helstu kostir sem aflanýtingarnefnd
bendir á með því að koma á fót afla-
kaupabanka eru að bankinn myndi safna
saman fiski af öllum frystitogurum og þar
með hafa úr miklu meira magni að spila
til að standa undir sölu og vinnslukostn-
aði. Skipin geti gengið að því vísu að
losna við allan fisk strax á ákveðnu verði
og fá greiðslur fljótt og vel. Þá yrði beðið
með að selja fiskinn þar til verð væri
hagstætt og heilfrysta má mikið af fiskin-
um og þíða upp í landi og vinna, en til
þess að slíkar aðgerðir séu hagkvæmar
þarf að vera um nokkurt magn að ræða.
Óvíst er hvort munurinn verið nægjan-
legur til að standa undir kostnaði við
tilraunina. Ef þetta gefst vel er ætlunin að
bankinn verði sem tilraunaverkefni á
vegum ráðuneytisins í þrjú til fjögur ár en
gert er ráð fyrir að aðrir aðilar taki yfir
þegar brautin hefur verið rudd.
Bankinn mun starfa þannig að lág-
marksverð verði greitt fyrir aflann en
hugsanlegt væri að borga verðuppbót
eftir að búið er að greiða allan kostnað af
vinnslunni. Ekki er ætlunin að draga úr
mönnum til að selja aflann sjálfir ef þeir
finna markaði sem borga betra verð,
heldur að tryggja markað fyrir fiskinn til
að hvetja til söfnunar, þannig að sjómenn
þurfi ekki að óttast að sitja uppi með
fiskinn ef hann er hirtur. Talið er að ef
viss markaður er skapaður fyrir vannýttar
fisktegundir, þá geri það mönnum auð-
veldara fyrir að veiða þær, þar sem þá
væri aflakaupabanki til staðar og því
freistandi kostur á tímum kvótasamdrátt-
ar að bæta nýtinguna á skipunum þó
afraksturinn sé ekki eins mikill og í
hefðbundnum tegundum. í mörgum til-
vikum er uppþíðing á fiski og vinnsla
ásamt tvífrystingu möguleg. Tegundir
s.s. tindabikkju, kola og háf megi þíða
upp og vinna, þó hann væri annað gert en
að heilfrysta hann um borð.
Frystitogarar hér við land eru um 20
talsins og má ætla að tekjur hvers togara
sem veiðir um 200 tonn af fiski sem hann
ekki nýtir á ári séu um tvær til þrjár
milljónir króna, ef bankinn greiði 10 til
15 krónur fyrir hvert kíló. Sé reiknað
með að bankinn geti unnið og selt magnið
fyrir um 50 til 60 krónur þá skila togararn-
ir 20 um 4000 tonnum, sem 200 til 240
milljónir króna fást fyrir. Þessar tölur eru
með fyrirvara þar sem lítið er vitað um
hversu mikið magn veiðist.
Slegið hefur verið á að um 70 tonn af
því sem ekki er nýtt af fiskinum fari að
jafnaði fyrir borð í hverjum mánuði.
Hermann sagði að alltaf væri spurning
hvort hirða ætti það sem fellur til, eins og
lifrina. í sumum tilvikum hefur því verið
þannig háttað að áhöfnin hefur mátt
hirða hana til að leggja í t.d. ferðasjóð.
Hann sagði að ákveðin vandamál væru í
þessum aukaaflamálum, þannig að ef
þetta væri farið að tefja menn við aðal
verðmætasköpunina um borð, þá væri
um viðkvæmt mál að ræða. Því væri
jafnvel auðveldara að koma þessu á ef
útgerðirnar segðu við áhafnirnar að þær
mættu eiga þetta til að leggja í einhverja
sjóði.
í greininni kemur fram að bankinn
mun taka til starfa fljótlega upp úr
áramótum ef svo heldur fram sem horfir,
þá e.t.v. aðeins í samvinnu við fá skip í
upphafi, en síðar allan frystitogaraflot-
ann. Ef reynslan verður góð þá yrði
komið á fót svipuðu kerfi fyrir bátaflot-
ann og humarveiðiskipin, svo og ísfisk-
togarana. Ekki er ætlunin að komu upp
sérstöku sölukerfi, nema að mjög tak-
mörkuðu leyti, og sölumál og útflutning-
um munu verða í höndum þeirra sölusam-
taka og útflutningsfyrirtækja sem fyrir
hendi eru.