Tíminn - 10.02.1990, Blaðsíða 3

Laugardagur 10. febrúar 1990
HELGIN
11

vísi um að litast en nú. Fyrir framan
lóðina var lœkurinn og var yfir hann
voldug brú og stígur upp að dyrum
hússins. En á miöjum blettinum fyrir
sunnan stiginn var afar mikil fána-
stöng, og þar var hinn klofni, danski
ríkisfáni dreginn að húni á hátíöum
og tyllidögum.
Nú gerðist það að morgni hins 1.
apríl er árrisulustu bœjarbúar komu á
fœtur að þeir sáu þá nýlundu að kom-
inn var nýr fáni eða veifa á þessa
stöng. Var haim dökkblár að ht og
gátu menn alls ekki gert sér grein fyr-
ir hvaða merki þetta vœri, héldu helst
að landshöfðingi vœri að gefa til
kynna með þessu að hann vildi engar
heimsóknirþennan dag né flagganir í
bœnum.
Nœsti nágranni landshöfðingja
var Edvard Siemsen, konsúll. Hann
bjó handan við lœkinn í húsi því sem
Jez Ziemsen, kaupmaður, átti síðar.
Þegar Siemsen kom á fœtur og sá
þetta einkennilega flagg á stönginni,
sem eingöngu átti að vera helguö
„Dannebrog", vissi hann að nú
mundi eitthvaö ljótt í efrii. Og er
hann gœtti betur aö, sá hann að á
þennan bláa feld voru ritaðir ein-
hveijir hvítir stafir. Var þetta ekki
auðlœsilegt, en þó komst hann að því
að stafimir stóöu á höfði og þar
mundi standa: „Niöur með lands-
höföingjann". Skipaði þá Siemsen
syni sinum að hlaupa til og draga
dulu þessa niður, fœra hana lögreglu-
stjóra og skýra honum frá hvar hann
heföi náð í þetta. Var þetta gert án
þess að landshöföinginn hefði veður
af neinu óvanalegu.
Um sama leyti fréttist að víðs
vegar um bœinn og þar sem mest bar
á, t.d. á Bryggjuhúsinu, vœru upp
fest spjöld og á þau letrað stórum
stöfum: „Niöur með landshöföingj-
ann. engin stöðulög." Þessi spjöld
voru nú rifin niöur hvert af öðru og
flutt í lögrelgustöðina. Var hafin ein-
hver lítilsháttar eftirgrermslan um
hver eða hverjir mundu hafa fyrir
þessu staöið, en ekkert sannaðist í
því máli. Héldu sumir aö einhverjir
unglingar heföu gert þetta að undir-
lagi Jóns Ólafssonar, ritstjóra Göngu
— Hrólfs. Var mikið um þetta rœtt í
bœnum, eins og nœrri má geta. Segir
til dœmis í Tímanum að veifan á
landshöföingjastönginni hafi verið
„vottur þeirrar óvinsœldar, er útlend
og innlend blöð telja að landshöfð-
ingi Finsen sé í hjá þjóð vorri og sem
nú ávallt veröur hér augljósari og
augljósari."
Róstur í Lœrða
skólanum
Nú leið að afrnœli konungs 8.
apríl. Þá var efrit til hátíöarhalda á
þrem stöðum í bœnum. Stóöu helstu
embœttismcnn að einu hófinu, borg-
arar að öðru, en skólapiltar að því
þriöja, og var það haldið í latfnuskól-
anum. Segir nú ekki af tveimur hin-
um fyrrtöldu veislum, því þar geröist
ekkert sögulegt, heldur skal minnst á
samsœti skólapilta. Hófst það meö
átveislu klukkan 6 — 7 um kvöldiö.
Voru þar í boðinu fjórir prestlœrðir
menn og tveir af prestaskólanum, auk
kennara og Jóns Ámasonar, umsjón-
armanns. Rektor og tveir helstu
kennarar komu þó ekki fyrr en
seinna, því þeir voru með í höfð-
ingjasamsœtinu.
Veislan hófct með mestu hófcemi,
þvi allir skólapiltamir voru þá í bind-
indi á annað en rauðvín. En þó var
þeim allheitt í skapi. Zophonías Hall-
dórsson mœlti fyrir minni konungs
og hrópuðu allir piltar þrjú húrra á
eftir. Þá mœlti Páll Vigfússon fyrir
minni íslands og hrópuðu menn þá
nfu húrra. Svo mœlti Lárus Halldórs-
son fyrir minni Jóns Sigurðssonar og
þá œtlaði húrrahrópunum aldrei að
linna.
Landshöfðingi og stiftsyfirvöld
(Bergur Thorberg og Pétur biskup)
höföu verið boðnir. Landshöfðinginn
Stjómarráöiö á þeim tfma er þaö
hét „landshöföirtgjahús". Ragg-
stöngin mikla, sem hér kemur
m jög viö sögu, gnoefir á biettinLm
framan viö þaö.
afþakkaði, en stiftsyfirvöldin komu
aöeins til að þiggja sfna skál, því þau
höfðu yfirumsjón skólans. En svo brá
við aö þessu sinni að engin kvceði
voru ort né sungin, og þótti það sœta
tíöindum.
Að lokinni máltíð var sest að svo-
kallaðri „eftirdrykkju" og mun þá
eitthvað göróttara hafa verið haft um
hönd en rauðvín. Stundu eftir mið-
nœtti vom margir famir, þar á meðal
kennarar. Voru menn þá orðnir örir.
Piltur nokkur gekk upp á rœðupallinn
og œtlaöi að tala fýrir minni lands-
höföingja, þar sem það heföi
gleymst. Hófct þá kurr mikill í saln-
um og pípnablástur. Einhver piltur
hljóp fram og œtlaöi að draga rceðu-
mann niður af pallinum, en í sama
mund tóku hinir aö kasta glösum.
Brotnaði eitt þcirra á höfði þess, sem
vildi toga rceðumann niður og scerð-
ist sá talsvert og féll blóð um hann
allan. En rceðumaöurinn slapjp
ómeiddur, þótt skotið vceri honum
cetlað. Segir svo ekki af þessari við-
ureign meir.
Eftirmál
Þaö var venja að skólapiltar
fengju 50 ríkisdala styrk frá stiftsyf-
irvöldum, til þess að halda konungs-
afmcelið hátíölegt. En þegar rektor
mceltist nú til að fá styrkinn greiddan
fyrir þeirra hönd, neituðu stiftsyfir-
völdin þvf, en fólu rektor að rannsaka
hveijir valdir heföu veriö aö þeirri
órelgu, sem f skólanum var þetta
kvöld. Rektor varð einskis vísari um
það og sneri sér nú til landshöföingja
og báðu hann að hlutast til um aö
piltar fengju styrk eins og vaninn var.
En landshöfðingi taldi að stiftsyfir-
völdin heföu farið rétt að, því hér
hefði verið um aö rceða óafsakanlega
óreglu í skólanum og skort á velsœmi
af hálfu pilta.
Þetta mceltist illa fyrir og blöðin
tóku málstað skólapiltanna. En Jón
Ólafsson tók af skarið í Göngu —
Hrólfi og ritaði hverja árásargreinina
á fcetur annarri um allt þetta mál, sem
hann kallaöi „landshöfðingja-
hneykslið". Út af þvf stefndi lands-
höföingi honum þremur stefnum og
hóf sfðan þijú mál á hendur honum.
Átti Jón þá f vök að veijast. Blaö sitt
fékk hann prentað í Landsprent-
smiöjunni og höföu tveir kennarar
gengiö í ábyrgð fyrir greiðslu til
prentsmiðjunnar. En prentsmiöjan
var undir stjóm stiftsyfirvaldanna og
segir í Göngu — Hrólfi að þau hafi
tilkynnt kennurunum að þeir yrðu aö
afturkalla ábyrgðina að viölögðum
embcettismissi. Gerði þetta annar
þeirra og var þess þá krafist aö Jón
greiddi hvert blað fyrirfram, en þess
var hann ekki megnugur. Féllu svo
dómar í undiriétti f málum hans. Var
hann í einu þeirra dcemdur f 200 rík-
isdala sekt til rfkissjóðs, f ÖÖru f sex
mánaöa einfalt fangelsi og í hinu
þriðja í ársfangelsi. Leist honum þá
ekki á blikuna og fiýði land — hélt til
Vesturhcims.
Þegar Jón var fariim lœgði ófrið-
aröldumar. Og þótt Alþingi 1873
byrjaði nokkuð ófriðlega, þá lcegði
þoer öldur einnig er á þingið leið og
var þar samþykkt bcen til konungs að
gefa iandinu nýja stjómarskrá, á þús-
und ára afrnœli íslandsbyggöar.
Hilmar Finsen var þess mjög fýsandi
að þessi leiö vœri farin og hét öflugu
fylgi sfnu. Og svo fór, sem menn vita,
aö konungurinn fceröi íslandi hina
nýju stjómarskrá. Heyrðust þá eigi
framar „nein hvískrandi hót" gegn
landshöföingja, þvf það var á allra vi-
torði að hann hafði stuölað að þessu
manna mest og best. Með þessu var
stjómmáladeilan leidd til lykta í bili
og þjóðin var svo ánoegð að hún tók
undir með skáldinu og kallaði hina
nýju stjómarskrá „frelsisskrá".
Upp frá þessu sat Hilmar Finsen í
góöum friði og var samvinna hans og
Alþingis hin besta. Vinsceldir hans
jukust og ár frá ári og er þar helst til
marks að ísfirðingar buöu honum
þingsceti, þegar Jón Sigurðsson féll
frá. Og er hann fluttist héðan alfarinn
1883 var honum haldið mjög fjöl-
mennt heiöurssamsceti.
Bergur Thorberg tók þá við lands-
höfðingjaembcettinu, en Hilmar Fin-
sen varö yfirborgarstjóri í Kaup-
mannahöfn og inanrfkisráðheira um
skeið. Hann varö ekki gamall maöur.
Hann andaðist úr krabbameini 15.
janúar 1886. Sex dögum seinna and-
aðist Bergur Thorberg f Reykjavík,
og vildi svo einkennilega til að tveir
fyrstu landshöfðingjamir á íslandi
lágu samtfmis á lfkbörunum.
Fræðsluskrif-
Æijm stofa Vestfjarða
®SB© auglýsir
eftirtalin störf með aðsetri á ísafirði eða ná-
grenni.
Forstöðumaður ráðgjafar- eða sálfræðiþjónustu.
Starfssvæði: Vestfirðir að undanskildum Barða-
strandarsýslum, þar verður sálfræðingur í hálfu
starfi.
Sálfræðimenntun áskilin, starfsreynsla æskileg.
Talkennari, hlutastarf kæmi til greina.
Kennsluráðgjafi í fullt starf.
Starfssvið: Alhliða kennsluráðgjöf til kennara á
Vestfjörðum. Umsjón og skipulagning á gagna-
safni, umsjón með fræðslufundum og námskeið-
um. Kennaramenntun áskilin, framhaldsmenntun
æskileg.
Boðið er upp ágóða vinnuaðstöðu í nýju húsnæði,
góðan starfsanda á vinnustað og óþrjótandi verk-
efni.
Upplýsingar gefur fræðslustjóri Pétur Bjarnason í
síma 94-3855 og 94-4684.
Auglýsing
um styrki Evrópuráðsins á
sviði læknisfræði og heilbrigð-
isþjónustu fyrir árið 1991.
Evrópuráðið mun á árinu 1991 veita starfsfólki í
heilbrigðisþjónustu styrki til námsferða í þeim
tilgangi að styrkþegar kynni sér nýjungar í starfs-
greinum sínum í löndum Evrópuráðsins og Finn-
landi.
Styrktímabil hefst 1. janúar 1991 og lýkur 1. des.
1991. Um er að ræða greiðslu ferðakostnaðar og
dagpeninga skv. nánari reglum. Hvorki kemur til
greiðslu dagpeninga né ferðakostnaðar af hálfu
ríkisins. Umsækjendur skulu ekki vera eldri en 55
ára, hafa gott vald á tungumáli þessa lands, sem
sótt er um og ekki vera í launaðri vinnu í því landi.
Umsóknareyðublöð fást í heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytinu.
Umsóknir skulu hafa borist ráðuneytinu fyrir 15.
mars n.k.
Ákvörðun um styrkveitingar verður tekin í Evrópu-
ráðinu í byrjun desember 1990.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið
8. febrúar 1990.