Tíminn - 16.02.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Föstudagur 16. febrúar 1990
Laugardaginn 17. febrúar kl. 10.30 verður rabbfundur, „Létt spjall á
laugardegi", haldinn í Nóatúni 21.
Umræðuefni: Uppskurður ríkiskerfisins
Frummælandi Guðmundur G. Þórarinsson
alþingismaður.
Fulltrúaráðið
Skagfirðingar -
Sauðárkróksbúar
Komið í morgunkaffi með Stefáni Guðmunds-
syni alþingismanni laugardaginn 17. febrúar
kl. 10-12 í Framsóknarhúsinu, Sauðárkróki.
Ferðaþjónusta
framtíðaratvinnugrein
Matarspjallsfundur Landssambands fram-
sóknarkvenna verður haldinn þriðjudaginn 20.
febr. n.k. kl. 19.30 í Lækjarbrekku.
Unnur Stefánsdóttir varaþingmaöur ræðir
ferðamálastefnuna. Fundarmönnum gefst
kostur á að koma með fyrirspurnir.
Umræður. Allt áhugafólk um ferðaþjónustu velkomið.
L.F.K.
Keflvíkingar -
Suðurnesjamenn
Hádegisverðarfundur
um stóriðju verður haldinn laugardaginn 24.
febrúar n.k. á Glóðinni og hefst kl. 12.00.
Frummælandi verður Guðmundur G. Þórarins-
son, alþingismaður.
Mætið stundvíslega og takið með ykkur gesti.
Allir velkomnir.
Björk félag framsóknarkvenna í Keflavik og nágrenni.
Framsóknarvist
verður spiluð sunnudaginn 18. febrúar n.k. kl.
14 í Danshöllinni (Þórscafé)
Veitt verða þrenn verðlaun karla og kvenna.
Aðgangseyrir kr. 400,- kaffiveitingar innifaldar.
Áslaug Brynjólfsdóttir fræðslustjóri flytur stutt
ávarp í kaffihléi.
Framsóknarfélag Reykjavíkur
Kópavogur
Fulltrúaráð framsóknarfélaganna er boðað til fundar mánudaginn 19.
febrúar kl. 20.30 að Hamraborg 5.
Dagskrá:
1. Tillögur uppstillinganefnda um framboðslista.
2. Undirbúningur kosningastarfs.
3. önnur mál.
Stjórnin.
Framsóknarfólk Norðuriandi vestra
Skrifstofur Framsóknarflokksins og Einherja, Suðurgötu 3 á Sauöár-
króki, verða fyrst um sinn opnar mánudaga kl. 13-17 og þriðjudaga
og miðvikudaga kl. 9-12, sími 36757.
Kópavogur - Opið hús
Opið hús alla miðvikudaga að Hamraborg 5, kl. 17-19.
Alltaf heitt á könnunni.
Framsóknarfélögin.
Guðmundur G.
Þórarinsson
Unnur Stefánsdóttir
Stefán
UMFERDAR
Práð
Biluðum bílum
á að koma út fyrir
vegarbrún!
Illlllllll MINNING lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Guðmundur Daníelsson
rithöfundur
Fæddur 4. október 1910
Dáinn 6. febrúar 1990
Látinn er á Selfossi Guðmundur
Daníelsson, einn helsti og mikilvirk-
asti rithöfundur landsins, tæpra átta-
tíu ára að aldri. Hann kaus sér
kennslu að ævistarfi, en sinnti skáld-
skap sínum jafnframt svo að eftir
hann liggja hátt á fimmta tug bóka
og þýðinga, sem verður að teljast
fullt ævistarf hverjum mikilvirkum
höfundi. Og síðasta morguninn sem
hann var heima, en hann andaðist á
sjúkrahúsi, var hann enn að skrifa.
Hvernig Guðmundur fór að þvf að
skila svo mörgum stórum ritverkum
jafnframt linnulausri kennslu er al-
veg óskýrt mál, en sterkur vitnis-
burður um mikla hreysti til líkama
og sálar.
Árið 1933 gaf Guðmundur Dan-
íelsson út fyrstu bók sína. Það var
Ijóðaðbókin Ég heilsa þér. Árið eftir
hóf hann barnakennslu í Þverár-
hreppi í Austur-Húnavatnssýslu.
Með ársmillibili var tvíþættur ævifer-
ill hans ráðinn og hélt hann síðan
störfum sínum áfram af ákveðni og
festu. Hann hætti kennslu og fór á
eftirlaun árið 1973 og sinnti nær
eingöngu ritstörfum eftir það.
Guðmundur Daníelsson hóf
skáldferil sinn á tíma þegar kreppan
var í algleymingi hér á landi. For-
eldrar hans bj uggu að Guttormshaga
í Holtahreppi í Rangárvallasýslu,
Daníel Daníelsson og Guðrún
Guðmundsdóttir. Fyrsta sögusviðið,
Bræðurnir í Grashaga, og mörg
sögusvið síðan í bókum Guðmund-
ar, átti rætur að rekja til heimaslóð-
anna. Þessi fyrsta skáldsaga bar vitni
um, að á ferðinni væri góður höfund-
ur og hugmyndaríkt skáld, sem ætti
eftir að láta til sín taka á vettangi
ritlistar. Oft er það svo að umtai um
höfunda er fyrr á ferðinni en skáld-
skapurinn, eins og vonin um góðan
höfund verði fljótt að spádómi um
framhaldið. Þannig tók fólk Bræðr-
unum. Bókin hlaut umtal og höfund-
ur hennar engu að síður. Eftir út-
komu hennar undraðist enginn hvað
næstu bækur Guðmundar voru ágæt-
ar.
Þegar Guðmundur Daníelsson var
að byrja höfundarferil sinn var upp-
lýsingin með öðrum hætti en hún er
í dag. Blöð sinntu ekki mikið ungum
höfundum sem voru að gefa út fyrstu
bækur sínar. Það var helst að talað
var við þessa höfunda ef þeir voru
að koma eða fara úr landi, og ef þeir
höfðu lag á því að tala eins og
þreyttir heimsmenn, þótt þeir hefðu
ekki annað en regnhlíf sér til
stuðnings, staf eða gleraugu. Guð-
mundur var bara ungur kennari
austan úr Holtum og gat ekki státað
af neinu nema orðgnótt sinni og
tvímælalausri frásagnargleði. En
þetta tvennt dugði honum. Bók
hans, Bræðurnir í Grasahaga, vöktu
umtal og síðan hefur enginn efast
um gildi Guðmundar fyrir íslenskar
bókmenntir.
Á þessum árum voru pólitískir
ræðarar með áramar úti eins og
jafnan fyrr og síðar. Þetta voru
tímar Rauðra penna, þegar það
gekk fjöllunum hærra að engir væru
rithöfundar og skáld á fslandi öðru-
vísi en eiga sögu eða ljóð í því riti.
Guðmundur gerðist eitthvað tengd-
ur Rauðum pennum á allra fyrstu og
ómótuðustu höfundarárum sínum.
En honum var ekki sýnt um pólitík,
þótt hann hefði töluverð afskipti af
henni síðar meir, og þá sem maður
hlynntur Sjálfstæðisflokknum, eða
kannski öllu heldur Ingólfi Jónssyni
frá Hellu. Hann kvaddi bráðlega
Rauða penna, en ræðararnir með
árarnar úti brugðust þannig við, að
í mörg ár á eftir fundu þeir ýmislegt
að Guðmundi eða þeir þögðu um
hann. Helst var á þeim að heyra að
hann væri bara efnilegur höfundur.
Guðmundur hló stundum að þessum
tilburðum.
Slíkt tal skipti auðvitað ekki máli.
Almenningur vissi vel hver Guð-
mundur Daníelsson var og þurfti
ekki að láta þá afbrýðissömu segja
sér neitt um bækur hans. f byrjun
stríðsins kom út sagan Á bökkum
Bolafljóts í tveimur bindum, eitt
metnaðarfyllsta verk Guðmundar.
En fyrir utan Bolafljótið komu út
fjórar bækur á stríðsárunum, m.a.
Landið handan landsins. Stríðsárin
urðu því frjór tími. Á þessum árum
réðst Guðmundur sem kennari á
Eyrarbakka, en þar varð hann skóla-
stjóri 1945 og allt til ársins 1968.
Áður hafði hann lengst verið skóla-
stjóri á Suðureyri við Súgandafjörð.
Þegar hann réðst til kennarastarfa á
Eyrarbakka var hann eiginlega kom-
inn heim aftur eftir langa útivist og
margskonar víking. Ég þykist vita
að Guðmundur hafi verið góður
kennari og vel látinn. Til er mynd af
honum, þar sem hann fer fyrir flokki
nemenda á Eyrarbakka og fannst
mér til um það hvað börnin voru
glaðleg í fylgd með skólastjóra
sínum, en mynd þessi birtist í einu
dagblaðanna einhvern tíma eftir
1960.
Eftir stríðið gerðist Guðmundur
víðförull bæði austan hafs og vestan
og skrifaði bækur frá þessum ferða-
lögum sínum. Hann var mjög fær
blaðamaður, þegar hann vildi það
við hafa, ritstýrði Suðurlandi lengi
og komu þá stundum viðtöl í því
blaði við kunna menn eða sérkenni-
lega. Guðmundur hélt persónum
þeirra mjög til haga í þessum viðtöl-
um og sérkennum þeirra, og var
ekki laust við að sumir móðguðust.
En auðvitað var það alveg ástæðu-
laust. Einnig átti Guðmundur það til
í utanferðalýsingum sínum að segja
það nákvæmlega frá mönnum, að
aðstandendum var það ekki sárs-
aukalaust. Guðmundur lét sig það
einu gilda, enda sagði hann aldrei
ósatt um nokkurn mann. Hins vegar
sá skáldið og rithöfundurinn ýmsa
drætti í persónunum sem öðrum
voru óvitaðir. Fyrir utan þá ríku
tilfinningu trúverðugleikans, sem
hver heiðvirður höfundur ber til
viðfangsefna sinna og einkenndi
mjög ritverk Guðmundar bar
snemma á gamansemi hans, sem er
sérstakur kapítuli í sagnagerð hans.
Það var eins og fyrst tæki að bera á
þessu í ferðalýsingum hans og blaða-
viðtölum. Ein fyrsta bók frá hans
hendi þessarar tegundar og raunar
alveg óborganlegt verk, skrifaði
hann um ferð sína og Matthíasar
Johannessen, skálds og ritstjóra,
norður í land sumarið 1967. Verkið
nefndi hann Landshornamenn, saga
í há-dúr, þ. e. s. háðssaga. Þarna
hæddist Guðmundur að sjálfum sér
og vini sínum og flestum öðrum,
sem við sögu komu, á alveg yfir-
gengilegan hátt. Þó tók út yfir allan
þjófabálk, þegar hann skrifaði Spít-
alasögu. Skáldverk utanflokka í
bókmenntunum 1971. Þar fór hann
á slíkum kostum gamanseminnar að
fáu verður við jafnað.
En Guðmundur var samt skáld
alvörunnar. Blindingsleikur kom út
1955, magnað verk, sem lengi hefur
staðið til að kvikmynda, nú síðast
hjá sjónvarpi ríkisins, en ekki gengið
eftir. Þannig er þetta nú oft, og
kannski hefur frávikið frá Rauðum
pennum og óánægja ræðaranna ráð-
ið einhverju um þetta, og þannig
tekist á endanum að elta höfundinn
út yfir gröf og dauða.
Hér hefur aðeins verið minnst á
fáeinar af þeim mörgum bókum sem
Guðmundur Daníelsson skrifaði á
langri ævi, en oftast kom út ein bók
á ári og stundum tvær. Guðmundur
hafði nokkur afskipti af félagsmálum
rithöfunda. Hann var formaður Fé-
lags íslenskra rithöfunda 1970-72 og
sat í Rithöfundaráði 1974-78, en ráð
þetta og samstarf rithöfunda varð að
leggja niður vegna frekju vinstri
manna. Það lét Guðmundur sér í
léttu rúmi liggja og vildi ekki blanda
sér í deilur sem af þessum uppskipt-
um urðu. Hann kaus að sitja á
friðarstóli. Og þannig er gott að
kveðja þennan mikiivirka mann,
sem helst undi sér í frístundum við
laxveiði og var fær á því sviði líka.
Við Guðmundur kynntumst þegar
nokkuð var liðið á ævi hans. Við
bárum stóryrðalausa virðingu fyrir
verkum hvors annars og nutum
ágætra samvista.
Guðmundur Daníelsson kvæntist
Sigríði Arinbjarnardóttur frá Vest-
urhópshólum í júlí 1939. Sigríður
lifir mann sinn í hópi barna og
barnabarna. Það er von okkar
Hrannar að hún eigi gott ævikvöld.
Hún var sómi Guðmundar, eins og
hann var sómi þjóðar sinnar. Við
Hrönn vottum Sigríði og öðrum
aðstandendum einlæga samúð
okkar.
Indriði G. Þorsteinsson