Tíminn - 31.08.1990, Blaðsíða 8

Tíminn 8
Föstudagur 31. ágúst 1990
Föstudagur 31. ágúst 1990
■......... ....... .... .. ....................................................... .........................................■■ ............................................. :

mmBBmmmmmmmmmmmtmmmmammamm
Tíminn birtir í heild sinni umdeild samningsdrög
að nýjum búvörusamningi:
VERÐÁBYRGÐ
MIÐIST VIÐ
NEYSLUNA Á
BÚVÖRU HÉR
INNANLANDS
Fullyrða má að eitt umdeildasta skjal þjóðfélagsumræðunnar
á íslandi þessa dagana séu drög að nýjum búvörusamningi
milli ríkisvaldsins og bænda. Af því hefur hlotist snörp orð-
ræða milli landbúnaðarráðherra og utanríkisráðherra og
bændur hafa skipst á skoðunum um það. Samningsdrögin
voru kynnt í ríkisstjórninni í síðustu viku og eru eitt helsta um-
ræðuefnið á aðalfundi Stéttarsambands bænda sem nú stend-
ur yfir á Reykjum í Hrútafirði. Þar sem einungis brotakennd
efnisatriði úr þessum samningsdrögum hafa komið fram, og
þó í það vanti af eðlilegum ástæðum allar magntölur, birtir
Tíminn í dag þetta skjal í heild sinni:
Efnisatriði um-
ræðna milli
mjólkur og sölu mjólkur og mjólkurafurða á
innanlandsmarkaði.
Stéttarsam-
bands bænda og
landbúnaðarráð-
herra um grund-
völl búvörufram-
leiðslu frá 1.
september 1992
Landbúnaðarráðherra, íyrir hönd ríkis-
stjómar íslands, og Stéttarsamband bænda
gera með sér eftirfarandi samkomulag um
grundvöll búvöruframleiðslunnar sem bygg-
ir á a-lið 30. gr. laga nr. 46/1985 um fram-
leiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum.
1. KAFLI
Mjólkurframleiðsla
Um markmið samnings
Meginmarkmið þessa samnings sé að við-
halda jafttvægi milli heildarframleiðslu
Um verðábyrgð ríkissjóðs
og uppgjör
Frá og með 1. september 1992 ábyrgist rík-
isstjómin (ríkissjóður) að framleiðendur
mjólkur fái fullt gmndvallarverð fyrir tiltek-
ið magn afurða ár hvert sem þeir leggja inn
til afúrðastöðva til vinnslu og sölumeðferð-
ar, enda hafi verðákvörðun mjólkurinnar far-
ið eftir 8. gr. og 14. gr. laga nr. 46/1985.
Ársffamleiðsla mjólkur telst vera innvegið
mjólkurmagn, í lífrum talið, frá framleiðend-
um í afurðastöð hvert ár (sjá ákvæði í bókun-
um um samræmi milli framleiðsluárs og al-
manaksárs).
Verðábyrgð ríkissjóðs taki mið af meðaltals
innanlandsneyslu tveggja næstsíðustu ára og
verði hún lögð til grundvallar fyrir verð-
ábyrgð rikisins á hverju ári. Innanlands-
neysla er hér metin sem neysla mjólkuraf-
urða sem ffamleiddar em innanlands.
Útreikningur á verðábyrgð ríkisins fyrir
hvert ár fer því fram sem hér segir:
Dæmi:
Innanlandssala (1990 + 1991) / 2 + x % ör-
yggismörk = ffamleiðsla með verðábyrgð á
framleiðsluárinu 1993.
Eftirfarandi stuðlar skulu gilda við um-
reikning á mjólk og mjólkurafúrðum yfir í
magn innveginnar mjólkur (sjá núgildandi
samning):
Birgðahald tekur mið af nauðsynlegri
birgðastöðu i meðalárferði. Það verður sem
hér segir, miðað við áramót hveiju sinni:
Neðri mörk Efri mörk
Umreiknað
í mjóik 14.000.000 ltr 18.000.000 itr
Smjör: tonn tonn
Ostar: tonn tonn
Undanrennuduft: tonn tonn
Nýmjólkurduft: tonn tonn
Nánari skilgreining á samsetningu birgða
fari eflir samkomulagi milli Framleiðsluráðs
og Samtaka afúrðastöðva i mjólkuriðnaði,
sem landbúnaðarráðherra staðfestir.
Rikissjóður leggur fram fjármagn til að
greiða mismun á því mjólkurverði, sem
framleiðendum er ábyrgst, og því verði sem
unnt er að fá fyrir afúrðimar samkvæmt
verðskráningu innanlands og við sölu á er-
lendan markað. Skipting milli ffamleiðenda
á því afúrðamagni, sem þeim er ábyrgst fúllt
grundvallarverð fyrir, skal fara eftir reglu-
gerð skv. 30. gr. laga nr. 46/1985.
Útflutningur mjólkurafurða
TIL ATHUGUNAR:
Rætt hefur verið um að kostnaður við þann
útflutning sem skapast getur af öryggisálagi
verði tekinn af verðmiðlunargjaldi.
Útflutningur sem kynni að koma til vegna
samdráttar í neyslu sem hefði leitt til að
birgðir færu umfram effi mörk, yrði þó alltaf
á ábyrgð ríkisins.
Samningsaðilar em sammála um að taka
upp sérstakar viðræður ef þörf reynist um
verðlagningu og fyrirkomulag útflutnings
mjólkurafúrða vegna afmarkaðra verkefna
sem em fyrir utan verðábyrgð ríkissjóðs.
Nú verður ffamleiðsla mjólkur meiri en
verðábyrgð ríkissjóðs nær til. Skal þá í lok
hvers árs fara fram uppgjör á þeim hluta
ffamleiðslunnar sem ekki hefúr selst á inn-
lendum markaði, heldur farið til útflutnings
eða er í birgðum. Uppgjör þetta fari eigi síð-
ar fram en í öðmm mánuði ffá lokum fram-
leiðsluárs. Birgðir þær sem um ræðir skal
fara með eins og fjögurramannanefnd
ákveður.
Við útflutning mjólkurafúrða, sem ríkis-
stjómin hefur tekið verðábyrgð á, mun
áþyrgðargreiðslan fúndin sem mismunur á
óniðurgreiddu heildsöluverði afúrðanna,
þ.m.t. vaxta- og geymslukostnaður, að við-
bættum flutningskostnaði, tryggingum og
öðmm sannanlegum kostnaði við útflutning
afúrðanna, og því verði sem hinn erlendi
markaður gefur, þegar útflutningur fer fram.
Sé um að ræða afúrð sem ekki er verðskráð
af fímmmannanefnd, skv. 14. gr. 1. nr.
46/1985, em aðilar sammála um að leggja
verðákvörðun, sem verðábyrgðir reiknast
eftir, fyrir fimmmannanefnd, sbr. 13. gr. 1. nr.
46/1985.
Um þróun fullvirðisréttar
Meginregla verði: Heildarréttur taki mið af
hver sala verður á innanlandsmarkaði. Meg-
inregla verði sú að aukning heildarréttar
leggist við íúllvirðisrétt hjá einstökum fram-
leiðendum, en verði um sölusamdrátt að
ræða dregst hann hlutfallslega frá einstak-
lingsbundnum rétti. Þó verði samið um
ákveðna grunnlínu, þannig að fari heildar-
fúllvirðisréttur undir ? millj. lítra, þá verði
heimilt að grípa til sérstakra aðgerða svo
sem að kaupa upp fúllvirðisrétt af einstökum
framleiðendum eða fiysta fullvirðisrétt í
„skattpotti“ sem í renni ákveðið hlutfall af
tilfærslu fullvirðisréttar milli ffamleiðenda.
2. KAFLI
Sauðfjárrækt
Um markmið samings
Meginmarkmið þessa samnings er að koma
á sem nánustu jafnvægi milli framleiðslu,
sem verðábyrgð samnings nær yfir á hveij-
um tíma, og innanlandsneyslu sauðfjáraf-
urða.
Um verðábyrgð ríkissjóðs
Frá og með 1. september 1992 ábyrgist rík-
isstjómin (ríkissjóður) að ffamleiðendur
sauðfjárafúrða fái ár hvert fúllt grundvallar-
verð fyrir tiltekið magn afúrða sem þeir
leggja inn til afúrðastöðva til vinnslu og
sölumeðferðar, enda hafi verðákvörðun af-
urðanna farið eftir 8. gr. og 14. gr. laga nr.
46/1985.
Ársffamleiðsla sauðfjárafurða telst vera af-
urðir af sauðfé sem lagðar em inn í afúrða-
stöð á samningstímabilinu frá 1. janúar til og
með 31. desember ár hvert. Afúrðir sauðfjár
sem um ræðir em kjöt, slátur (svið, lifur,
hjörtu, ným og mör) og gærur. Magn sláturs
og gæra, sem ábyrgst er fúllt grundvallar-
verð fyrir, skal reiknað á sama hátt og gert er
við verðlagningu landbúnaðarafurða, og
reiknast af heildarffamleiðslu sem sama
hlutfall og verðábyrgð er fyrir af heildar-
framleiðslu kindakjöts.
Það magn sauðfjárafúrða sem heildar-
greiðslur ríkisins til sauðfjárbænda miðast
við á hverju ári, ákvarðast af meðaltalssölu á
innanlandsmarkaði annað og þriðja ár á und-
an að viðbættu ? % öryggismörkum.
Heildarmagn og reglur um ábyrgð ríkisins
og skiptingu hennar milli ffamleiðenda fyrir
hvert ffamleiðsluár skal liggja fyrir eigi síð-
ar en ? mánuðum eftir lok síðara viðmiðun-
arárs.
Dæmi:
A) 1992 Innanlandssala á viðmiðunarári (tonn)
B) 1993 Innanlandssala á viðmiðunarári (tonn)
C) Reglugerð sett í (maí)/(sept.) árið 1994
D) 1995 Framleiðsluár sem reglugerð er sett fyrir.
Dæmi:
(A + B) / 2 + x % öryggismörk = D (x tonna
grunnur).
Árin 1992-1994 ábyrgist þó ríkissjóður fullt
grundvallarverð fyrir allt að eftirfarandi
magn sauðfjárafúrða, sem framleitt er af
ábúendum á lögbýlum og er innan fram-
leiðsluréttar þeirra
Árið 1992 ....? tonn kindakjöts.
Árið 1993 ....? tonn kindakjöts.
Árið 1994.....? tonn kindakjöts.
Á meðan unnið er að aðlögun framleiðsl-
unnar samkvæmt framangreindu, skal geng-
ið út ffá eftirfarandi grundvallaratriðum í
meðferð framleiðsluréttarins, þannig að
hann endurspegli sem fyrst raunverulegar
aðstæður til framleiðslu:
# Onýttur réttur nýtist ekki öðrum ffamleið-
endum.
# Ekki verði greitt fyrir ónýttan rétt.
# Réttur verði ekki færanlegur milli einstak-
linga nema í undantekningartilfellum.
# Settar verði reglur um hve lengi fram-
leiðsluréttur, sem ekki er nýttur af við-
komandi ffamleiðanda, geti geymst.
Tekið verði sérstaklega á sauðfjárhaldi utan
lögbýla með setningu reglna um búfjárhald í
þéttbýli.
Um birgðahald
Birgðatalning skal eiga sér stað í ágústlok ár
hvert.
Birgðahald í sauðfjárrækt verði á eftirfar-
andi hátt:
Við upphaf þessa samnings skulu birgðir
vera ? tonn, og síðan breytast þannig að ffá
og með lokum fyrsta samningsárs verði
birgðir innan eftirtalinna marka:
Neðri mörk 0 tonn Efri mörk 500 tonn
(miðað við ágústlok).
Samið verði um kostnað við það birgðahald
í kindakjöti sem talið er nauðsynlegt.
Um skiptingu verðábyrgðar
milli einstakra framleiðenda
Skipting ffamleiðsluréttar í hinum nýja
samningi byggi á grunni núverandi fúllvirð-
isréttarkerfis.
.Fram að þeim tíma að nýr grundvöllur tek-
ur gildi, verði þó núverandi tilhögun fram-
leiðslustjómunar i fúllvirðisréttarkerfi tekin
til: gagngerrar endurskoðunar með það að
markmiði að gera stjómun framleiðslunnar
skilvirkari. Þar verði m.a. gerð sérstök áætl-
un um hvemig þróun „svæðisbundinnar
hlutdeildar“ í beinum greiðslum geti átt sér
stað.
Um útflutning sauðfjárafurða
Samningsaðilar eru sammála um að útflutn-
ingur sauðfjárafúrða þróist sem hér segir:
(Byggist á yfirliti um spá um mismun
neyslu og framleiðslu, að teknu tilliti til
birgða við upphaf samnings).
3. KAFLI
Um samstarf stjórnvalda og
bænda varðandi framkvæmd
búvörusamnings
Samningsaðilar em sammála um að nefnd
sú sem starfað hefur skv. búvörusamningi
dags. 20. mars 1987 (fjögurramannanefnd)
starfi áfram. Nefndin er skipuð fjórum aðil-
um, tveimur ffá Stéttarsambandi bænda, ein-
um frá Landbúnaðarráðuneyti og einum frá
Fjármálaráðuneyti.
Starfssvið hennar skal vera eftirfarandi:
Nefndin skal við upphaf samningstímabils-
ins og síðan ársfjórðungslega gera áætlun
um framleiðslu, markaðshorfúr, stöðu birgða
umsaminna afúrða og ráðstöfún framleiðsl-
unnar. Skal nefndin við upphaf hvers verð-
lagsárs taka til endurskoðunar reglur fyrir út-
reikninga á notkun mjólkur til framleiðslu
einstakra mjólkurafúrða og á magni sláturs
og gæra í hlutfalli við ffamleiðslu kjöts.
Nefndin skal ársfjórðungslega gera bráða-
birgðauppgjör yfir stöðu verðábyrgðarreikn-
ings og áætlun um greiðslu ríkissjóðs eftir
mánuðum. Ennfremur skal hún fylgjast með
og halda yfirlit um kaup á fúilvirðsrétti.
Heimilt er, sé um það samkomulag í fjög-
urramannanefnd, að ráðstafa birgðum eða
umffamframleiðslu til sölu á innlendum
markaði og veija í því skyni hluta þeirra fjár-
muna sem annars hefðu farið til greiðslu út-
flutningsbóta.
Nefndin getur beitt sér fyrir kaupum fúll-
virðisréttar af útflutningsbótafé, ef hag-
kvæmt þykir og fúllt samkomulag verður
um.
(Ræddur hefúr verið sá möguleiki að færa
út valdsvið framkvæmdanefndar, þannig að
hún verði stjómskipuð, með viðtækara vald-
svið en nú).
4. KAFLI
Stuðningsaðgerðir við
framkvæmd samningsins
I sambandi við framkvæmd samningsins
verði eftirtaldar ráðstafanir gerðar til að
auðvelda framkvæmd hans og greiða fyrir
þeim breytingum á atvinnuháttum sem hann
felur í sér.
Framleiðnisjóði landbúnaðarins verði tryggt
fjármagn á ákveðnu árabili þannig að hann
hafi möguleika til að auðvelda aðlögun
framleiðslunnar að innanlandsmarkaði, sam-
tímis því að veita fjármagn til nýrrar at-
vinnuuppbyggingar.
Lífeyrisgreiðslur verði auknar sérstaklega í
þeim tilgangi að gera þeim bændum, sem eru
komnir á ellilífeyrisaldur, kleift að hætta
búrekstri fýrr en ella.
Jarðasjóði verði tryggt ákveðið fjármagn til
að gera möguleg uppkaup á þeim jörðum
sem ábúendur losna af og seljast ekki með
öðrum hætti.
5. KAFLI
Um endurskoðun
og uppsagnarákvæði
Samningsaðilar geta hvor um sig óskað eft-
ir viðræðum um endurskoðun á samningi
þessum. Hafi viðræður um endurskoðun
ekki borið árangur að fjórum mánuðum liðn-
um eftir að ósk um þær var komið á fram-
færi, getur hvor aðili fyrir sig sagt samningn-
um upp með 12 mánaða fyrirvara, hafi for-
sendur hans breyst í veigamiklum atriðum.
Þó skal uppsögn á sauðfjárhluta samningsins
ekki taka gildi fyrr en frá og með öðrum ára-
mótum, verði hún lögð fram eftir 15. maí ár
hvert.
Hvor aðili fyrir sig getur þó sagt samningn-
um upp fyrir 1. sept. 1991 án fyrirvara.
6. KAFLI
Sérsamningar og bókanir
BÓKUNI.
Uppgjör á framleiðslu og sölu
búvara.
Samningsaðilar eru sammála um að frá og
með gildistöku þessa samnings, þá falli
niður sérstakt uppgjör fyrir framleiðslu og
sölu landbúnaðarafúrða yfir tímabilið 1.
september til 31. ágúst (nefnt verðlagsár).
Uppgjör fyrir framleiðslu og sölu landbún-
aðarafurða breytist því frá og með 1. sept-
ember 1992.
Gera skal upp framleiðslu og sölu búvöru
sérstaklega fyrir tímabilið 1. september
1992-31. desember 1992 og skal verð-
ábyrgð ríkisins á mjólkurafúrðum taka mið
af sölu mjólkur og mjólkurafurða á sama
tímabili viðmiðunaráranna. (Einnig hefur
verið rætt um 16 manaða uppgjör). Frá og
með 1. jan. 1993 fellur því uppgjör fyrir
framleiðslu og sölu iandbúnaðarafurða sam-
an við almanaksár.
BÓKUNII.
Fyrirkomulag á hreyfingu á
fullvirðisrétti í mjólk milli
framleiðenda.
Samningsaðilar eru sammála um að þegar
jafnvægi riki milli framleiðslu og eftir-
spumar á innanlandsmarkaði verði tilfærsla
fullvirðisréttar milli einstakra bænda mögu-
leg. Sú tilfærsla verði þó háð ákveðnum tak-
mörkunum, sem settar verða sérstakar reglur
um.
BÓKUNIII.
Um stofnun Búnaðarsjóðs.
Unnið verði að því að sameina Framleiðni-
sjóð landbúnaðarins og Stofnlánadeild land-
búnaðarins í einn Búnaðarsjóð, þannig að
tryggt verði að það fjármagn, sem fyrir
hendi er til atvinnuuppbyggingar í landbún-
aði, verði nýtt á samræmdan hátt i takt við
ríkjandi landbúnaðarstefnu.
BÓKUNIV.
Um stöðugleika í samkeppn-
isstöðu landbúnaðarins.
Aðilar em sammála um að forsenda samn-
inga af hálfu bænda sé að núverandi starfs-
skilyrðum og samkeppnisstöðu mjólkur- og
kindakjötsframleiðslu verði ekki raskað í
veigamiklum atriðum. Með starfsskilyrðum
landbúnaðarins er átt við innflutning bú-
vöm, skattlagningu og niðurgreiðslu, svo og
annað er hefúr áhrif á rekstrarskilyrði land-
búnaðarins.
Eftirfarandi skal þó tekið fram:
1) Hvað ákvæði um skattlagningu varðar
skal þó tekið fram að stefnt er að því að
samræma skattlagningu atvinnugreina,
og er því ákveðinn fyrirvari þar fyrir
hendi af hálfu ríkisins.
2) Hvað niðurgreiðslur snertir verði í því
sambandi tekið mið af meðaltalsniður-
greiðslustigi undangenginna ? ára, að
frádregnum óbeinum sköttum.
3) Landbúnaðarráðherra mun beita sér fyrir
því að ekki verði teknar einhliða ákvarð-
anir um aukinn innflutning búvara um-
fram það sem niðurstöður í samningum á
alþjóðavettvang Ieiða til. Landbúnaðar-
ráðherra mun beita sér fyrir því að jöfn-
unargjöldum verði beitt eftir því sem
heimildir standa til á þann búvöruinn-
flutning sem er í beinni samkeppni við
innlenda framleiðslu. Jafnframt verði
það tryggt að aldrei verði gerðar minni
kröfúr til innfluttra búvara en innlendra
varðandi aðbúnað á ffamleiðslustigi,
framleiðsluaðferða, hollustuhætti og
heilnæmi.
BÓKUN V.
Um svæðaskiptingu í sauð-
fjárrækt.
Unnið hefur verið að öflun gagna er varða
grunn að svæðaskiptingu. Meginatriði í því
sambandi hefúr verið að draga fram:
1) Þau svæði þar sem búseta byggist í meg-
inatriðum á sauðfjárrækt.
2) Gróðurfarslegt ástand einstakra jarða og
stærri svæða.
3) Ástand fjárfestinga og annað sem fram-
leiðsluna varðar.
Á grundvelli þessa (Búrekstrarkönnunar og
Úttektar á gróðurfarslegu ástandi) verði
skilgreint hvað skuli teljast „ríkjandi“ sauð-
fjárræktarsvæði. Reglur um uppkaup og til-
færslu framleiðsluréttar skulu síðan taka
mið af þeirri skilgreiningu.
BÓKUN VI.
Breytt fyrirkomulag á
greiðslu fyrir sauðfjárafurðir.
Frá og með verðlagsárinu 1991/1992 verði
teknar upp beinar greiðslur á niðurgreiðslu-
fé til bænda. Hlutfall beinna greiðslna af
launalið verðlagsgrundvallar og nánara fyr-
irkomulag fer eftir sérstöku samkomulagi
milli landbúnaðarráðherra og Stéttarsam-
bands bænda. Þeir stjómunarmöguleikar
sem þetta fyrirkomulag felur f sér verði
nýttir.
BÓKUN VII.
Aðgerðir til loka núverandi
samnings.
Fram til loka núverandi samnings, verði
unnið markvisst að því að losa út fúllvirðis-
rétt í sauðfjárframleiðslu með sérstökum til-
boðum og stuðningi við aðra atvinnuupp-
byggingu, til að greiða fyrir þeirri aðlögun
fullvirðisréttarins að innanlandsmarkaði
sem hinn nýi grundvöllur felur í sér.
BÓKUN VIII.
Starfsréttindi bænda.
Unnið verði að því að setja reglur um
starfsréttindi þeirra sem starfa að landbún-
aði.