Tíminn - 31.08.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Föstudagur 31. ágúst 1990
MINNING
Marío Vargas Llosa: The Storyteller. Ervgl-
Ish Translation by Helen Lane. Faber and
Faber1990.
Plers Paul Read: A Married Man. Secker
and Warburg 1988.
Llosa er meðal kunnustu skáld-
sagnahöfunda Suður-Ameriku. Með-
al skáldsagna hans eru: „The War of
the End of the World“ 1985, „The
Real Life of Alejandro Mayta" 1986
og „Who Killed Palomini Molero"
1988. Sögur hans gerast i Suður-
Ameriku, einkum í Perú, en hann
fæddist í Perú 1936. Hann hefur tek-
ið þátt í stjómmálum, bauð sig m.a.
ffam sem forsetaefni nú í vor, en náði
ekki kosningu. Perú er „land óham-
ingjunnar", endalausar innanlands-
óeirðir, svo að jaðrar við borgara-
styrjöld. Rikisstjómin ræður ekki
landinu, skæruliðahópar fara um
myrðandi og ruplandi og herinn er
gjörspilltur eins og stjómmálamenn-
imir. Fátæktin er algjör, einkum út
um sveitir og í fátækrahverfúm stærri
borga, og vonleysið ríkir. Bijálaðir
hugmyndaffæðingar ráða sterkustu
skæmliðaflokkunum, og aðferðir
þeirra minna á aðferðir Pol Pot-
stjómarinnar í Kambódíu.
Þessi saga gerist einkum í frum-
skógum Perú. Aðalpersónan er Saul
Zuartas, vinur söguhöfúndar, sem og
skólabróðir og félagi úr háskóla. Zu-
artas var róttækur í skóla, gyðingur
og mikill áhugamaður um mann-
fræði. Hann hverfúr snögglega. Það
fféttist af honum í ísrael og sagan er
um leitina að þessum manni. Ahugi
hans og umhyggja fyrir ffumbyggj-
um Amazon skóganna varð til þess,
að hann hverfur inn í ffumskóginn og
gerist sagnaþulur ættflokkanna, en
sagnaþulimir fóm um og sögðu
fúrðusögur, goðsögur og dæmisögur,
sem tengdu saman flokkana.
Sagnaþul Amazon Indíánanna svip-
ar til trúbadúra miðalda og skálda
Kelta, sem fóm um og sögðu sögur
og fóm með kvæði, einhverskonar
fjölmiðlar löngu liðinna tíma. Zuartas
taldi þegar í háskóla, að öll afskipti af
Amazon Indíánum væm þeim til ills
eins, bæði kristniboð og rannsóknir
mannffæðinga á liffiaðarháttum
þeirra og hugmyndaheimi. „Menning
okkar étur allt upp, eyðileggur lífs-
máta og meðvitund ffumstæðra
þjóða, sem em e.t.v. síður frumstæðar
en þeir, sem álíta sig postula einhverr-
ar siðmenningar, látið þá í friði.“ Sá
sem „Jón Marteinsson bjargar, er
glataður“, sagði Grunnvíkingur í vin-
sælli sögu. Þetta á við björgunarstarf
allra hjálparstofnana og lækna og vís-
indamannaskara, sem er alltaf tilbú-
inn til afskipta af þeim sem talið er að
þurfí „björgunar“ við samkvæmt eig-
in áliti. Zuartas var á annarri skoðun,
þessvegna hvarf hann inn í ffumskóg-
inn.
Llosa segir mjög vel frá. Hann segir
hér ótal goðsögur og lýsir venjum og
háttum þjóðflokka, sem lifa í anda
forfeðra sinna á sama hátt og þeir
lifðu í árþúsundir. Þeir em hluti nátt-
úmnnar og líf þeirra er eins fjarri
„nútímalífi" og hægt er að ímynda
sér. Meðal þeirra verða engar breyt-
ingar ffá fýTri lífsháttum. Verði ein-
hveijar breytingar, þá er talið að þær
séu vart merkjanlegar, þar sem þær
gerast á mjög löngum tíma.
Zuartas áleit að lífsmáti skógarbúa
væri alls ekkert „vandamál", þeir
lifðu í samræmi við umhverfi sitt og
reynsla árþúsundanna réttlætti fúll-
komlega tilvem þeirra, einmitt á
þessum stað. Hin eilífa endurtekning
er lífið í ffumskóginum. Llosa rekur
hér margar goðsögur, sem em ákaf-
lega annarlegar og jaðrar stundum
við að mannffæðin verði fúll lang-
söm til lestrar en þessar goðsögur og
lifsmáti hafði svo mikið aðdráttarafl
fyrir Zuartas, að hann hverfúr úr
heimi skynseminnar inn í heima
magiunnar. Skýringuna er erfitt að
finna, nema hvað hann er á vissan
hátt hamlaður, vegna andlitsmeins,
sem vekur mörgum andúð fyrst í stað
og einnig er hann af gyðingaættum,
sem veldur því að honum finnst hann
á vissan hátt vera utangarðsmaður.
Vegna þessa leitar hann sér heim-
kynna meðal þjóðflokka, sem em
ekki af heimi þeirra sem nú telja sig
færa um að vera forsjónarmenn allra
þjóðflokka og þjóða jarðarinnar,
þeirra þróuðu þjóða, sem álíta sig
vita best, hvað öðrum er fyrir bestu.
John Strickland er aðalpersóna
skáldsögunnar „A Married Man“ eft-
ir Piers Paul Read. Strickland er lög-
maður og sagan hefst fostudaginn 3ja
ágúst 1973 í húsakynnum undirréttar
í London. Mál eins skjólstæðings
Piers Paul Read.
hans er til umræðu, en allur áhugi
hans beinist að væntanlegu fffi hans
og fjölskyldu hans. Clara heitir eigin-
kona hans. Þau hafa verið gift í 12 ár
og eiga tvö böm. Fjölskyldan býr f
London og á sumarbústað úti f sveit.
Þetta er ósköp venjulegt millistéttar-
fólk nema að þvi leyti að Clara á kaþ-
ólska foreldra og viðhorf þeirra til
viðtekinna gilda nútímamanna em
ekki sjálfsögð. Nú er farið í heim-
sókn til tengdaforeldranna og þar fer
Strickland að lesa smásögu eftir Tol-
stoj, sem hann fmnur fyrir tilviljun í
bókaskápnum. Sagan er um rúss-
neskan lögmann, Ivan Ilych, sem var
saksóknari í héraðshöfúðborg úti á
landi í Rússlandi á 19. öld. Ivan verð-
ur fyrir smávegis áfalli, sem leiðir til
þess að hann tekur að breytast úr
sjálfsánægðum smáborgara, sem
spilar bridge einu sinni f viku við
smáembættismenn og kontórista
borgarinnar, og er á allan hátt sáttur
við lífsmáta sinn, og breytist í mann
sem telur sig hafa misst af lífinu og
að hafa aldrei gert það, sem hann
hefði átt að gera. Hann sér umhverfi
sitt í nýju ljósi og endar með uppvesl-
an. Smásaga Tolstojs hefúr slík áhrif
á Strickland, að hann gengur inn f
persónu Tolstojs og þar með hefst at-
burðarás sem lýkur á tragískan hátt.
Strickland hafði alist upp í hugar-
heimi verkalýðsbaráttu, foreldrar
hans höfðu verið jafnaðarmenn;
frelsi, jafnrétti og bræðralag undir
merkjum enska Verkamannaflokks-
ins. Strickland hafði verið róttækur á
yngri árum, en síðan hafði hugsjóna-
eldurinn dofnað og hversdagslíf jú-
ristans orðið hlutskipti hans.
Fyrir áhrif sögu Tolstojs hefur hann
nú nýtt líf, endurvekur fyrri hugsjón-
ir og tekur að stunda pólitík, gengur f
Verkamannaflokkinn og vill á þing.
Eiginkonan og vinir hans henda gam-
an að þessum endurlífgaða hugsjóna-
manni og hann lifir nú tvöföldu lffi,
kynnist fjölda framúrstefnukvenna
og femínista, sem eru jafh lausar á
kostunum og þær eru miklar ruglu-
kollur, einnig pólitfkusum, sem eru
misjafnlega raunsæir. Einn besti vin-
ur hans segir honum hver sé ástæðan
fyrir afturhvarfi hans, en hann sinnir
því engu. Hann kynnist fólki af öllum
stéttum, terroristum, morðingjum,
fjármálamönnum, pólitískum gangst-
erum og fjölda kvenna og ein þeirra
veldur þvi að sagan endar f tvöfoldu
morði. Hugrenningar höfúndar birt-
ast bæði í samtölum og í bréfasafni,
sem er birt eftir morðin.
Read skrifar hér spennandi sögu,
raunsæja sögu, sem gerist á síðari
hluta þessarar aldar.
Siglaugur Brynleifsson.
Guðrún Tómasdóttir
Fædd 22. febrúar 1900
Dáin 22. ágúst 1990
í dag, 31. ágúst 1990 kl. 15.00, fer
ffarn frá Fossvogskirkju, útfor foður-
systur minnar, Guðrúnar Tómasdótt-
ur, áður á Hæðargarði 28. Hún and-
aðist á Elliheimilinu Grund, rúmlega
90 ára gömul. En þar dvaldi hún síð-
ustu tvö árin.
Guðrún var fædd á Barkarstöðum f
Fljótshlíð, 22. febrúar 1900. Foreldr-
ar hennar voru Tómas Sigurðsson,
bóndi þar og hreppstjóri, og seinni
kona hans, Margrét Amadóttir frá
Reynifelli.
Fyrri kona Tómasar var Guðríður
Þóra, systir Margrétar. Tómas missti
Guðríði Þóru eftir stutta sambúð. Þau
eignuðust eina dóttur, Guðrúnu að
nafni, og giftist hún Jóni Ágústi
Kristjánssyni frá Marteinstungu.
Tómas og Margrét áttu ellefú böm
og komust átta þeirra upp. Þau vom,
talin í aldursröð:
Guðríður Þóra, f. 2. maí 1893, d. 23.
febrúar 1986. Maki Magnús Hannes-
son. Þau bjuggu í Reykjavík.
Ingibjörg, f. 11. mars 1895, d. 8.
desember 1981. Maki Ólafúr Sig-
urðsson. Þau bjuggu í Vestmannaeyj-
um.
Ámi, f. 11. nóvember 1896, d. 12.
október 1986. Hann bjó á Barkar-
stöðum.
Sigurður, f. 19. desember 1897, d.
20. apríl 1977. Maki María Sigurðar-
dóttir. Hann bjó á Barkarstöðum.
Guðrún, sem hér er minnst.
Sigríður, f. 10. október 1901, d. 9.
maí 1981. Maki Jón Þorsteinsson.
Þau bjuggu á Þóroddsstöðum í Ölf-
usi.
Anna Ársæl, f. 9. mars 1905, d. 13.
febrúar 1974. Maki Bárður Óli Páls-
son. Þau bjuggu í Reykjavík.
Þómnn Marta, f. 12. júní 1913.
Maki Haraldur Guðmundsson. Þau
bjuggu í Reykjavík.
Marta er nú ein eftir á lífi af þeim
systkinum og þeirra mökum.
Foreldrar Guðrúnar vom rómuð fyr-
ir gestrisni og góðvild, og hvarvetna
mikils virt. Guðrún ólst upp með for-
eldrum sínum í stórum systkinahópi.
Heimilið alltaf mannmargt menning-
arheimili, þar sem lestur góðra bóka
var iðkaður og tónlist í hávegum
höfð. Þar var og er oft sungið og spil-
að. Allar lærðu þær systur að leika á
orgelharmonium. Samheldni þeirra
systkina og fjölskyldna þeirra var
mikil og samskipti öll til fyrirmynd-
ar, þar sem kynslóðabil var óþekkt.
Guðrún fór snemma að taka til hend-
inni við heimilisverkin, og gekk til
allrar vinnu bæði utan dyra og innan.
Hún gekk í farskóla, eins og siður var
á hennar uppvaxtarárum. Árið 1920
fer hún til Danmerkur, sem f þá daga
var sjaldgæft að ungar stúlkur færu.
Þar er hún í eitt ár hjá dönskum hjón-
um. Bæði á Jótlandi og í Kaup-
mannahöfh. Hjónin sem hún var hjá
voru henni afskaplega góð. Oft tóku
þau hana með sér, ef þau fóru eitt-
hvað. Á þeim tíma var það alveg sér-
stakt að taka með sér starfsfólkið f
skemmtiferðir. Þar kynntist hún
tveim fslenskum stúlkum, þeim Ingi-
björgu Guðjóns og Mörtu Ólafs, og
hélst sá vinskapur alla tið. Þær Ingi-
björg og Guðrún skrifúðust á alla tíð,
en Ingibjörg flutti vestur um haf.
Þegar Guðrún kom heim frá Dan-
mörku réð hún sig í vinnu í Hús-
stjómarskólanum, sem þær ráku
fföken Ingunn og fröken Hólmffiður.
Hinn 21. október 1921 giftist hún
Jóni Sigurpálssyni, f. 31. okt. 1886,
sem þá vann hjá Vísi, en varð síðar
kaupmaður í Reykjavík, fyrst á Lind-
argötunni og síðar á Baldursgötunni.
Hétu verslanir hans Hermes. Seinna
varð hann svo bókari hjá fyrirtækjum
f Reykjavík. Var hann mjög sam-
viskusamur og fær i sínu starfi.
Foreldrar hans voru hjónin Sigur-
páll Kristjánsson, hákarlaformaður
ffá Flatey á Skjálfanda, og Dórothea
Jónsdóttir ffá Flatey á Skjálfanda.
Jón ólst upp á Húsavík með móður
sinni, en faðir hans drukknaði, er
hann var tæpra fjögurra ára gamall.
Með þeim hjónum rikti mikið jafn-
ræði og ffamkoma þeirra einkenndist
af einstakri ljúfmennsku og snyrti-
mennsku. Samband þeirra bar vott
um gagnkvæma virðingu og tillits-
semi.
Á heimili þeirra dvöldu jafnan í
lengri eða skemmri tíma bæði vinir
og vandamenn, þar sem öllum var
tekið jafn vel.
Jón andaðist 18. nóvember 1963.
Þau eignuðust fjögur böm. Margr-
éti, f. 7. september 1922. Skrifstofú-
maður f Keflavík. Hún var gift
Raymond Hicks, starfsmanni í
breska utanrikisráðuneytinu. Hann
lést 1972. Þau eignuðust eina dóttur.
Dórothea, f. 1. nóvember 1925.
Verslunarmaður í Reykjavík. Hún er
gift Kjartani Gunnarssyni lyfsala.
Eiga þau Qögur böm.
Guðrún Ema, f. 24. nóvember 1930.
Skrifstofúmaður í Reykjavík. Gift
Axel Wilhelm Einarssyni skrifstofú-
manni. Þau eiga þijú böm.
Tómas Sigurpáll, f. 28. ágúst 1933.
Var sjómaður, en er nú starfsmaður
Borgarspítalans. Hann var kvæntur
Sjöfn Guðmundsdóttur og eiga þau
tvö böm.
Bamabamaböm þeirra em nú 20.
Þegar böm hennar vom uppkomin
vann Guðrún jafhan utan heimilis,
margvísleg störf. Hvar sem hún
vann, einkenndist allt hennar starf af
trúmennsku, ljúfmennsku, samvisku-
semi, formfestu og ákveðni. Velferð
fjölskyldunnar var henni mikilvæg.
Og hvergi lét hún sitt eftir liggja til að
rækta sambandið við ættingjana.
Alltaf var hún tilbúin á stundinni, ef
vinir og ættingjar buðu henni eitt-
hvað með sér, eða til sín. Og andlegri
reisn hélt hún til síðustu stundar. Óg
hún var hafsjór af þjóðlegum fróð-
leik. Fyrir hálfú ári gekkst hún undir
stóra mjaðmaraðgerð. En það mein
hafði háð henni mjög um árabil. Lýs-
ir það vel kjark hennar og áræðni, að
leggja út i svo mikla aðgerð, þrátt
fyrir háan aldur. Aðgerðin tókst
blessunarlega mjög vel.
Þótt aldur hennar væri hár og heils-
an farin að bila, var hún sem fyrr allt-
af tilbúin. í sumar fómm við hjónin
til hennar f heimsókn seinnipart
sunnudags. Þá talaðist þannig til að
gaman væri að skreppa til Barkar-
staða. Jú, það langaði hana, því eins
og hún orðaði það: „Einhvemtímann
er aldrei." Við fómm svo öll og tók-
um Mörtu systur hennar með til
Barkarstaða. Æskustöðvanna, sem
vom henni svo kærar. Þessi fallegi
dagur, þar sem Fljótshlíðin skartaði
sínu fegursta. Og þær yndislegu og
hlýju móttökur sem við fengum, vora
henni og okkur öllum fögur og ómet-
anleg minning.
Stuttu seinna fómm við svo í Bú-
staðakirkju. En þar var hún sóknar-
bam og kirkjugestur um árabil. Það
var gaman að sjá hve marga hún
þekkti og hve vel henni var fagnað.
Alltaf var návist hennar mér gleði-
efni og heimsóknir til hennar ekki
famar af skyldurækni, heldur af því
mig langaði til að hitta hana. Þakk-
læti hennar snart mig djúpt, hvað lít-
ið sem fyrir hana var gert.
Að leiðarlokum þakka ég frænku
minni samferðina. Minningin um
hana er mér ómetanleg. Ég veit að
þeir sem hana þekktu geta tekið und-
ir þessi orð með mér.
Blessuð sé minning hennar.
Margrét Sigurðardóttir.
Hveragerði -
Umboðsmaður
Tíminn óskar eftir umboðsmanni í Hveragerði.
Upplýsingar í síma 98-34389 eða á afgreiðslu
Tímans, sími 91-686300.
Tíminn.
Fiskvinnsiustörf
Óskum að ráða nokkrar stúlkur, vanar snyrtingu
og pökkun. Ennfremur nálgast síldarfrysting og
vantar okkur þá nokkra starfsmenn.
Fiskiðjuver,
Höfn, Homafirði