Tíminn - 21.09.1990, Qupperneq 8

8
Eftir
Stefán
Eiríksson
Tíminn
Pr\cti irloni ir 91 CDntomhor 1 QQH
Fncti iHani ir 91 contomhpr 1QQH
rTíminn 9
Bjom Halldórsson, nýr yfirmaður í fíkniefnadeild lögreglunnar, segir að það skorti á upplýsingar frá almenningi:
Þeir sem hafa upplýsingar um fíkni-
efni geta treyst á þagmælsku okkar
Nú nýverið tók Bjöm Halldórsson við starfi
yfirmanns fikniefriadeildar lögreglunnar í
Reykjavík. Bjöm útskrifaðist ffá öldungadeild
Menntaskólans við Hamrahlíð á náttúmsviði
1981 og lauk námi í Lögregluskólanum 1983.
Hann hefúr starfað í lögreglunni í ellefu ár, hjá
lögreglunni á Seltjamamesi og Egilsstöðum
og einnig við Rannsóknarlögreglu rikisins.
Hann hefur starfað við fíkniefnadeildina frá
því í maí 1988.
Bjöm sagði að starfið legðist vel í sig. Að-
spurður um það hvort von væri á einhveijum
breytingum, sagði Bjöm að það yrðu engar
stórar breytingar, en það væm kannski ein-
hveijar áherslur sem hann hefði aðrar en fyrir-
rennari hans. Að meginstofrii yrði um sömu
aðferðir að ræða og sama meginmarkmið, að
slá á það efni sem væri í umferð hveiju sinni.
Fyrir skömmu féll dómur í undirrétti í máli
þar sem maður kærði fikniefrialögregluna fyr-
ir að nota tálbeitu við rannsókn máls. I dómin-
um segir að lögreglunni hafi borið að láta
manninn, sem rannsóknin beindist að, vita af
því að notuð var tálbeita við rannsókn málsins,
en af því að það var ekki gert, var allur ffam-
burður mannsins í rannsókninni og í lögreglu-
skýrslum dæmdur ómerkur og framburður
hans fyrir dómi lagður til grundvallar.
Bjöm sagði að engin uppstokkun væri í gangi
innan fikniefriadeildarinnar vegna þessa máls,
því þeir teldu ekki að þessi dómur væri stefriu-
markandi fyrr en í fyrsta lagi þegar búið væri
að taka ákvörðun um það hvort áffýja ætti
honum til hæstaréttar. Þeir væru þeirrar skoð-
unar að það ætti að áfiýja þessum dómi, því
þama væri um mörg vafaatriði að ræða sem
þeir væru ekki sáttir við að væri bara kveðið á
um í undirrétti og þeir vildu úrskurð hæstarétt-
ar í málinu. Engar reglur em til um beitingu
tálbeitna í íslenskum lögum og þeir vilji sjá
skýrari línur í þessum málum.
Hörðu efnin
hrein viðbót
Bjöm sagði að þegar litið væri yfir síðustu
tíu ár og þó sérstaklega fimm síðustu ár þá
komi það í ljós að mynstrið væri að breytast
hvað varðar neyslu á fikniefhum. Neysla á
þessum svokölluðu hörðu efrium, amfetamíni
og kókaíni, eykst og þessi efni virðast vera
hrein viðbót á markaðnum, því þau komi ekki
í staðinn fyrir neitt annað efni. Hassneyslan,
þ.e. neysla á hassi og hassolíu, eykst stöðugt
og að sama skapi eykst einnig neysla hinna
efnanna. Það er hins vegar ljóst að það verður
engin niðursveifla í kannabisefhum, þó svo að
neysla hörðu efnanna aukist. Heróín hefur
fundist hér á landi í mjög litlum mæli og ekki
er hægt að merkja það að þess sé neytt hér á
landi að staðaldri. Hins vegar viti þeir um ís-
lenska fikniefnaneytendur sem nota og hafa
notað heróín erlendis. Krakk hefur enn ekki
orðið vart við. Bjöm sagði að aldurinn færðist
einnig niður og neytendur efnanna yrðu sífellt
yngri.
í gegnum tíðina hafa karlar komið mun meira
við sögu fikniefnalögreglunnar heldur en kon-
ur og í tölum lögreglunnar má sjá að á móti
hveijum fjómm til fimm karlmönnum, sem
þeir höfðu afskipti af, var ein kona. Þetta hlut-
fall fer minnkandi, samkvæmt tölum lögregl-
unnar, en karlamir em enn með forystu. Arið
1988 hafði fíkniefnadeildin afskipti af 419
karlmönnum og 85 konum en á síðasta ári
vom það 348 karlar á móti 91 konu.
Bjöm sagði að þeirra starf væri ekki ein-
göngu bundið við Reykjavík, því það væri
varla til sá staður á landinu þar sem ekki væri
hægt að finna fikniefrii. Fíkniefhi finnast
hringinn í kringum landið og sagðist Bjöm ef-
ast um að til væri sá þéttbýliskjami á landinu
þar sem fíkniefhameðhöndlun væri ekki að
einhveiju leyti, mismikil að vísu. Aðalmark-
aðurinn er náttúrlega Reykjavík og nágrenni,
enda væri þar um að ræða bróðurpartinn af
þjóðinni. Smyglleiðimar em sífellt að þróast
og verða flóknari. Fólk þekkir orðið hinar
hefðbundnu leiðir fíkniefria inn i landið, eins
og með flugfarþegum, pósti og með ffagt,
hvort sem það er með flugi eða skipum, en að-
ferðimar við að fela það í þessum rútínum
væm sífellt að verða flóknari og ætti það sér-
staklega við í vömflutningum.
Farið með upplýsingar
sem algjört trúnaðarmál
Markmið fikniefrialögreglunnar er að reyna
með öllum tiltækum löglegum ráðum að hefta
innflutning á fikniefhum, dreifingu þeirra og
neyslu, í þessari áhersluröð. Bjöm sagði að
taka þyrfti á fikniefriamálum á þremur víg-
stöðvum, fyrst á sviði löggæslu og dómgæslu,
þá á sviði forvama og loks í sambandi við
meðferð á fíkniefhaneytendum.
Bjöm sagði að þeir gætu þegið allar þær upp-
lýsingar sem fólk vilji gefa þeim og fólk gæti
treyst því að þær upplýsingar væm meðhöndl-
aðar sem trúnaðarmál. Hann sagði að það
skorti talsvert á þessar upplýsingar og þeir geti
tekið við fleiri upplýsingum og sagðist Bjöm
óska sérstaklega eftir því að fólk hafi samband
við þá, ef það hafi grun um eitthvað og þeir
geti í staðinn heitið þessum trúnaði á móti.
Þeir væm með sjálfvirkan símsvara sem tæki
við svona upplýsingum; hver sem er gæti
hringt í síma 699017 og væm upplýsingamar
hljóðritaðar. Bjöm sagði að símsvarinn kæmi
þokkalega út. Inn á hann kæmi mikið af upp-
lýsingum sem oft væm gagnslitlar eða gagns-
lausar, en stundum komi inn upplýsingar sem
verði að máli.
Bjöm sagði að það væri ekki nokkur leið að
meta það hvað þeir næðu miklu af heildar-
magni fíkniefna sem kæmu til landsins. Ekki
væri til nein neyslukönnun af viti sem hægt
væri að bera saman við magnið sem þeir næðu
í. Fíkniefhalögreglur í sumum löndum þykjast
góðar ef þær ná í þetta 5 til 10 prósent af því
sem þær telji að sé heildarmagnið, en til þess
þurfa þær að hafa nokkuð nákvæma neyslu-
könnun sem segir til um heildameysluna til
samanburðar. Bjöm sagði að það væri mikið
atriði að gerð yrði könnun á því hversu algeng
flkniefnaneysla er hérlendis, hversu mikils
magns sé neytt, hvaða hópar tengdust þessu og
hvaða afbrot tengjast neyslunni og það skipti
máli fyrir alla sem em að taka á þessu vanda-
máli.
Fíkniefnin, sem berast til Islands, koma að
mestu ffá Evrópu og að meginstofhi til frá
Hollandi og Danmörku, en einnig frá öðrum
ríkjum.
Mikil tengsl á milli al
afbrota og fíkniefnar
Aðspurður um það hvort aukið ofbeldi og af-
brot væri hægt að rekja til aukinnar fíkniefria-
neyslu sagði Bjöm að það væm alveg hreinar
línur að það væm mörg afbrot sem tengdust
Bjöm Halldórsson lögreglumaður, sem nýlega tók við starfi yfimianns fíkniefnadeild lögreglunnar í Reykjavík. Hann varáður lögregluþjónn á Seltjamamesi, varðstjóri á Egilsstöðum, hjá RLR og fíkniefriadeildinni í Reykjavík.
fíkniefhaneyslu, t.d. innbrot, þjófriaðir, ávís-
anafalsanir og greiðslukortamisferli. Það er
mikið til sama fólkið sem kemur til kasta
þeirrar deildar hjá RLR sem sér um þessi mál
og sem er til meðferðar hjá þeim. Einnig em
þeir með sömu einstaklinga og RLR er með í
árásarmálum. Það segir manni bara það að
þetta tengist. Það er hins vegar ómögulegt að
segja til um það hversu margir þjófriaðir em
framdir á ári, eingöngu til að fjármagna fikni-
efrii, því engar upplýsingar væm til um það.
Samvinna milli flkniefrialögreglunnar og
RLR hefbr ekki verið mikil og sagði Bjöm að
hún mætti vera meiri. Það væm upplýsingar á
báðum stöðum sem kæmu að gagrú hjá báðum
aðilum.
Sú starfsemi í flkniefnamisferli, sem fer
hvað leyndust, er innflutningur á efninu og
heildsöludreifingin. Inn i þá starfsemi er
mjög erfitt að komast. Bjöm sagði að það
væri til þess að gera lítill vandi að sjá hvort
það væri dreift fíkniefnum frá einhverju til-
teknu húsi og í því sambandi þyrfti almenn-
ingur að koma meira til skjalanna og gefa
þeim upplýsingar. „Við vöknum ekki upp á
morgnana með það í höfðinu að það sé ver-
ið að dreifa flkniefnum einhversstaðar í
bænum. Fólk þarf því að láta okkur vita ef
það verður vart við umferð af fólki, sem
stoppar kannski stuttan tíma, og þá munum
við skoða það.“ Þessum hluta dreifingar-
innar er erfitt að leyna, en fjármögnunin,
undirbúningurinn, innflutningurinn og
heildsöludreifingin er það sem leyndin
hvílir yfir. Þar em oft talsverðir fjármunir í
hættu og þegar fíkniefnalögreglunni tekst
vel upp og hún kemst inn í innflutnings- og
dreifingarkerfin, þá verður oft vart við það
á markaðnum að verð hækkar í kjölfar
minnkandi framboðs.
Hins vegar er það sjaldgæft að fíkniefrialög-
reglan komist inn í þessi kerfi, því það fylgi
þessu miklar og dýrar rannsóknir sem menn
em oft ekki tilbúnir til að leggja út í, vegna
þess hvað þær em dýrar. Bjöm sagði að það
þyrfti að skapa þeim þann starfsramma sem
þeir þurfi að hafa, t.d. að þeir þurfi ekki að
hætta við rannsókn á einhveiju stóm máli,
vegna þess að það sé ekki til peningur til að
greiða fyrir vinnuna sem það kostar að rann-
saka. Tímafrekar rannsóknir em dýrar og það
þurfi að gefa fíkniefrialögreglunni fjárhags-
legt svigrúm til að hún geti sinnt flóknari
rannsóknum, en ekki bara verið i smámálun-
um. Nú í dag væri ekki nægilegt íjármagn til
að halda úti mörgum viðamiklum rannsókn-
um. Það væm til þess að gera fáir stórir dreif-
ingaraðilar og innflytjendur og þeir væm
mestmegnis að fást við einhveija smákónga,
sem sjái ekki um nema lítinn hluta af dreifing-
unni. Ef þeim hins vegar tækist að ná í þessa
fáu stóm, þá væm þeir búnir að ná tökum á
vandamálinu. Viljinn til aðgerða er fyrirhendi
hjá fíkniefrialögreglunni, en fjármagnið skort-
ir.