Tíminn - 20.10.1990, Qupperneq 6

6 Tíminn
Laugardagur 20. október 1990
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Síml: 686300.
Auglýsingasíml: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hreinskilni þökkuð
Friðrik Sophusson alþingismaður er glaðbeittur og opin-
skár í eðli sínu og undirhyggjulaus skylmingamaður í
stjórnmálum. Hann hefur gaman af því að mæta andstæð-
ingum sínum á hösluðum velli og láta á reyna hver eða hvor
hafi betur frammi fyrir áhorfendum. Menn vita alltaf fyrir
fram hvernig Friðrik býst til bardagans. Hann gerir það
drengilega og ber ekki hnífinn í erminni.
Grein Friðriks í Morgunblaðinu í gær er með þessum ein-
kennum hans. Þar er hann að fjalla um álmálið, sem er eitt-
hvert vandasamasta málefni sem Alþingi mun fá til úrlausn-
ar á þessum vetri, þar sem á öllu veltur að ræða það mál-
efnalega með heildarhagsmuni þjóðarinnar fyrir augum og
leggja nokkurn þunga í þær umræður, gera þær ekki að pól-
itísku bitbeini fram yfir það sem óhjákvæmilegt er. Um
grein Friðriks verður það ekki sagt að hann fjalli af miklum
alvöruþunga um álmálið. En umfjöllun hans er hins vegar
ekki ódrengileg, því að í henni er þessi sérstaki áskorunar-
tónn sem fylgir því að þykja skemmtilegra að skylmast létti-
lega með orðsins korða en leggja mikinn þunga á málefnið
sjálft. Hins vegar verður ekki fyllilega skilið, hvers vegna
Friðrik lætur undan eðlislægri gamansemi sinni með því að
ræða álmálið eins og hann gerir vegna þess að framtak hans
ljóstrar því upp hvað sjálfstæðismenn eru að hugsa í þess-
um efnum, nefnilega að spilla fyrir framgangi málsins á Al-
þingi eins og þeir frekast geta.
Forystumenn Sjálfstæðisflokksins ætluðu að láta þessa af-
stöðu sína fara leynt, þar til á hólminn væri komið, allir
nema Friðrik Sophusson, sem segir andstæðingunum það
fyrir fram eftir hvaða reglum sjálfstæðismenn ætla að berj-
ast. Höfuðreglan er sú, samkvæmt upplýsingum Friðriks,
að notfæra sér ætlaðan ágreining í stjórnarliðinu til þess að
tefja málið svo lengi þings, að því verði ekki lokið fyrir þing-
lok og kosningar. Sjálfstæðismenn ætla með öðrum orðum
að tefja fyrir málinu með þófi og fundahrekkjum. Friðrik á
þakkir skilið að hafa ljóstrað upp hernaðaráætlun flokks
síns tímanlega.
Þessi hernaðaráætlun kemur vel fram í eftirfarandi orðum
í grein Friðriks Sophussonar: „Verði ekki samkomulag milli
stjórnarflokkanna um málið ... verður (ríkisstjórnin) að
segja af sér eða falla frá samningum um nýtt álver. Sjálf-
stæðisflokkurinn hvorki vill né getur því bjargað ríkis-
stjórninni úr þeirri stöðu, sem hún sjálf kom sér í. Hrökkl-
ist ríkisstjórnin frá kemur til kasta Sjálfstæðisflokksins."
Friðrik segir að vísu, að fulltrúar Sjálfstæðisflokksins ætli
að leggja sitt af mörkum til að ná viðunandi samningi, en
þau orð eru sögð fyrir siða sakir, og gilda ekki að svo
komnu, því að á þessari stundu felst hernaðaráætlun flokks-
ins í því að koma í veg fyrr að álmálið verði leyst í tíð núver-
andi ríkisstjórnar, þ.e. á þessu þingi. Sjálfstæðismenn lifa í
voninni um að hægt verði að tefja málið fram yfir kosning-
ar. Skylmingaráskorun Friðriks Sophussonar felur þetta í
sér, en stjórnarflokkarnir munu slá korðann úr hendi hans
með því að ljúka álmálinu á tilsettum tíma. En þökk á hann
fyrir hreinskilnina.
EIN MÁLSTOFA
Leiörétting prentvillu
Vegna þeirrar prentvillu í forystugrein blaðsins í gær, að þar er
ritað „kostnaður“ í stað kostur, ber að leiðrétta að textinn átti
að hljóða þannig:
Allt löggjafarstarf getur sem best farið fram í einni málstofu.
Virkara nefndarstarf myndi vega upp á móti því sem sumir
halda að sé kostur við tvær þingdeildir.
A
J. llþingi hóf störf eftir langt
sumarhlé 10. þ.m. Þar með er haf-
ið síðasta þing fyrir alþingiskosn-
ingar, sem verða eigi síðar en 25.
apríl á vori komanda. Sýnt er því
að nýbyrjað þing verður í styttra
lagi, en hlýtur þó að setja sér
ákveðin markmið um hvaða mál
skuli hafa sérstakan forgang um
fullnaðarafgreiðslu.
Verkeíhi Alþingis
Þar sem þingtíminn verður
stuttur er ríkisstjóm og þing-
meirihluta hennar mikill vandi á
höndum um að velja forgangs-
mál. Um að verður að takast skyn-
samlegt samkomulag innan
stjórnarflokkanna. Útilokað er að
hægt sé að koma fram viðamikl-
um lagabálkum á þessu þingi í
málaflokkum sem ekki eru ein-
asta ágreiningsefni í eðli sínu
heldur, heldur einnig þess eðlis að
þingið verður að gefa sér góðan
tíma til að fjalla um þau. Þetta á
m.a. við um húsnæðislöggjöf og
skólalöggjöf og ýmis fleiri stór
mál. Lögum um svo viðamikil
málefni er ekki hægt að breyta án
viðhlítandi undirbúningsvinnu
og samráða milli stjórnmála-
flokka og margs konar samtaka í
þjóðfélaginu. Ef það er talið nauð-
synlegt að ráðast í umfangsmiklar
breytingar á mikilvægustu laga-
bálkum þjóðfélagsins, er fráleitt
að hespa slíku af á stuttum tíma.
í stað þess að efna til kapphlaups
milli ráðherra um framgang sér-
stakra áhugamála þeirra, ætti rík-
isstjóm að einbeita sér að því að
tryggja áframhaldandi bata í efna-
hags- og fjármálum og sjá til þess
að ekki sé hvikað frá meginmark-
miðum efnahagsstefnunnar sem
þetta stjómarsamstarf byggist
fyrst og fremst á. Núverandi ríkis-
stjórn mun fá góð eftirmæli í sög-
unni fyrir það að í hennar tíð og
fyrirrennara hennar, sem tók við
völdum að loknum brösóttum
starfsferli ríkisstjórnar Þorsteins
Pálssonar, tókst að koma böndum
á verðbólguna og endurreisa
hmninn rekstrargmndvöll út-
flutningsatvinnuveganna.
Aðhaldssteína
f sambandi við árangursríkan
feril þeirra ríkisstjórna sem setið
hafa undir forsæti Steingríms
Hermannssonar síðan haustið
1988 er fróðlegt að lesa þjóðhags-
áætlun sem lögð hefur verið fyrir
Alþingi samhliða fjárlagafmm-
varpinu. Þar segir svo í inngangs-
og yfirlitskafla um stöðu efna-
hagsmála í þingbyrjun:
„Mikill árangur hefur náðst í
efnahagsmálum á þessu ári.
Mestu máli skiptir að verðbólgan
er nú komin niður á svipað stig og
í helstu viðskiptalöndum okkar.
Verðbólgan hefur verið 20-30% á
síðustu fímm ámm. Nú stefnir í
að verðbólgan verði um 8% frá
upphafi til loka þessa árs. Undan-
farna þrjá mánuði var verðbólgan
einungis tæplega 4%. Horfur em
á að halda megi verðbólgunni í 6-
7% á næstu mánuðum miðað við
heilt ár. Stórfelld hækkun olíu-
verðs á heimsmarkaði að undan
fömu gæti þó breytt þessum horf-
um til hins verra. Mikilvægt er að
staðfesta þann árangur sem náðst
hefur í viðureigninni við verð-
bólguna á síðustu missemm.“
„Þennan árangur má einkum
þakka aðhaldssamri efnahags-
stefnu og kjarasátt ríkisstjórnar-
innar og aðila vinnumarkaðarins í
byrjun þess árs,“ segir ennfremur.
„Eftiahagsstefnan hefur skapað
betri skilyrði til jafnvægis í þjóð-
arbúskapnum en áður. Þetta á
einkum við um aðhaldssemi á
sviði peninga- og lánamála, sem
vegið hefur á móti halla á ríkisbú-
skapnum. Mikilvægur þáttur
þessarar steftiu hefur verið inn-
lend fjármögnun hallans á ríks-
sjóði. Þá hefur dregið úr halla rík-
issjóðs. Að baki kjarasamningun-
um í febrúar lá raunsætt mat á
stöðu efhahagsmála og eindreg-
inn ásetningur um að ná verð-
bólgunni niður. Ljóst er að árang-
ur í viðureigninni við verðbólgu
verður ekki tryggður nema með
góðu samstarfi stjómvalda og
annarra aðila í hagkerfmu."
„Þrátt fyrir erfið skilyrði í þjóðar-
búskapnum á undanfömum ár-
um hefur tekist að koma á betra
jafnvægi á milli þjóðarútgjalda og
þjóðartekna en verið hefur um
langt skeið. Þetta var og er for-
senda árangurs í baráttunni við
verðbólgu og viðskiptahalla. Við-
skiptahallinn var 1,6% af lands-
framleiðslu í fyrra og nú em horf-
ur á að hann verði um 2% á þessu
ári. Til samanburðar var hallinn
um 3,5% af landsframleiðslu að
meðaltali á ámnum 1980-1988.
Umskiptin í utanríkisviðskiptum
koma enn skýrar fram í vöm-
skiptajöfnuðinum. Á ámnum
1987 og 1988 varð halli á vöm-
skiptajöfnuði, eins og flest árin á
undan, en 1989 var um 7,5 millj-
arða afgangur sem svarar til um
2,5% af landsframleiðslu. Horfur
em á að afgangurinn verði svipað-
ur á þessu ári. Þetta er mikilsverð-
ur árangur í ljósi þess að halli á
viðskiptum við útlönd hefur jafn-
an aukist á samdráttartímum.“
Atvinnuvegir
og lífskjör
„Eftir þrengingar í þjóðarbú-
skapnum á síðustu tveimur ámm
hafa orðið umskipti til hins betra í
afkomu atvinnuveganna á þessu
ári. Þetta má einkum rekja til
betra jafnvægis í þjóðarbúskapn-
um, lækkunar verðbólgu og batn-
andi viðskiptakjara. Þótt sam-
drátturinn hafi meðal annars
komið fram í vaxandi fjölda gjald-
þrota hefur hann einnig leitt til
skipulagsbreytinga og hagræð-
ingar í atvinnulífinu. Þegar á
heildina er litið hefur atvinnu-
ástandið verið viðunandi, þótt
gætt hafí staðbundinna erfíð-
leika.“
Um lífskjör þjóðarinnar segir
svo:
„Óhjákvæmilegt var að Iífskjör
þjóðarinnar versnuðu á síðustu
tveimur ámm vegna aflabrests og
viðskiptahalla frá fyrri árum.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna á
mann rýrnuðu um 3% á árinu
1988, 10% 1989 og talið er að
hann rýrni um 3,5% milli áranna
1989 og 1990. Á þessu ári hefúr
kaupmáttur hins vegar haldist
nokkum veginn óbreyttur. Nú
em horfúr á að samdráttarskeiðið
í þjóðarbúskapnum sé á enda. Tal-
ið er að landsframleiðsla standi í
stað á þessu ári og þjóðartekjur
einnig. Á næsta ári er spáð um
1,5% aukningu landsframleiðslu
og tæplega 2% aukningu þjóðar-
tekna. Gert er ráð fyrir að kaup-
máttur aukist í hátt við lands-
framleiðslu en viðskiptahallinn
minnki nokkuð vegna betri við-
skiptakjara."
I þjóðhagsáætluninni er síðan
gert ráð fyrir því að verðbólgan
verði 7% og ráðstöfunartekjur í
heild hækki um 8%. í þessu felst
að verðbólga og almennar launa-
breytingar verði ívið meiri hér-
lendis en í aðildarlöndum Efna-
hags- og framfarastofnunarinnar
(OECD). Sú stofnun spáir 5%
verðbólgu milli áranna 1990 og
1991 og 6% hækkun almennra
launa. Þótt reiknað sé með bata í
efnahagslífinu á þessu ári er spáð
hægari hagvexti hér á landi en í
nálægum löndum, því að OECD
spáir 2-2,5% hagvexti í aðildar-
löndum sínum. Hins vegar em
horfúr um framvindu efnahags-
mála á alþjóðavettvangi óvissar,
sérstaklega í ljósi atburðanna við
Persaflóa, eins og segir í þjóð-
hagsáætlun fyrir næsta ár.
Það sem hér hefúr verið rakið af
efni þjóðhagsáætlunar leiðir í ljós
að helstu erfiðleikar íslensks efna-
hagslífs fara mjög minnkandi.
Þessi batamerki sýna sig í eftirfar-
andi:
1. Samdrátturskeiði því sem stað-
ið hefúr í a.m.k. þrjú ár er að
ljúka.
2. Verðbólga er komin á svipað
stig og er í heistu viðskiptalönd-
um okkar.
3. Halli í utanríkisviðskiptum fer
minnkandi og má teljast viðráð-
anlegur.
4. Hagur útflutningsframleiðsl-
unnar hefur ekki verið betri í
langan tíma. Em umskiptin á því
sviði skýrasta vitnið um að efna-
hagsaðgerðir ríkisvaldsins hafa
skilað árangri, þótt viðurkenna
beri að markaðs- og viðskiptaað-
stæður hafa einnig verið hliðholl-
ar sjávarútvegi.
Hitt er annað mál að þjóðin hef-
ur ekki að fullu komist út úr af-
leiðingum samdráttarskeiðsins að
því leyti sem tekur til beins lífskj-
arabata af kaupmáttaraukningu.
Kaupmáttur rýrnaði á samdrátt-
arárunum, en nú standa vonir til
þess að kaupmátturinn haldist að
mestu óbreyttur í ár sem vonandi
er upphafið að því að hann fari að
aukast á næstu ámm.
Þjóðarsáttin
Þegar horft er til þróunar kaup-
gjaldsmála á yfirstandandi ári er
enginn vafi á því að samkomulag
það sem varð milli ríkisvaldsins
og aðila vinnumarkaðarins í
febrúar ríður þar baggamuninn.
Þetta samkomulag hefur verið
kallað þjóðarsátt og hefur reynst í
framkvæmd árangursríkasti og