Tíminn - 02.02.1991, Síða 8

8 Tíminn
Laugardagur 2. febrúar 1991
Halldór Asgrímsson sjávarútvegsráðherra vísar á bug
öllu tali um að kvótakerfinu fylgi ofstjórn og bendir á
að í ráðuneytinu séu aðeins 17 stöðugildi:
Vonast eftir 250 þús.
tonna loðnuafla í ár
í vikunni fór fram á Alþingi fyrri umræða um þingsályktunartillögu 15 þing-
manna um endurskoðun fiskveiðistefnunnar. Halldór Ásgrímsson sjávarútvegs-
ráðherra fjallar um tillöguna í helgarviðtali í Tímanum. Hann segir að íslendingar
verði að ganga vel um auðlindina í sjónum og ná fram sem mestri þjóðhagslegri
hagkvæmni út úr henni. Hann segist telja að þessi markmið náist best með núver-
andi fiskveiðistefnu.
Halldór segist vera sannfærður um að verði
tekin upp sama fiskveiðistefna og var ríkjandi á
árunum 1976-1984, eins og lagt er til í greinar-
gerð með frumvarpinu, verði veiðamar dýrari
og lífskjör landsmanna verri.
Fiskiskipin hafa ávallt haft
veiðiréttinn á íslandsmiðum
„Sjávarútvegsstefnan hlýtur að sjálfsögðu að
fara eftir þeim markmiðum sem menn setja sér.
Með núverandi fiskveiðistefnu hefur aðalmark-
miðið verið að vemda fiskistofnana og ná sem
mestri þjóðhagslegri hagkvæmni út úr auðlind-
inni. Þetta verður ekki gert nema með einhvers
konar kvótum og að aflaheimildimar séu fram-
seljanlegar, þannig að hægt sé að minnka flot-
ann og ná sem mestri verkaskiptingu innan
hans. Það eru vissulega deilur um það hvers
konar kvóta við eigum að nota og hverjir eigi að
hafa ráðstöfunarrétt yfir þeim. Sumir vilja að
fiskvinnslustöðvamar hafi þar mun meiri áhrif,
aðrir að sveitarstjómimar séu ráðandi og enn
aðrir að þessir kvótar séu hreinlega seldir hæst-
bjóðanda á uppboði. Niðurstaðan hefúr orðið sú
að fiskiskipin hafa veiðiréttinn eins og ávallt hef-
ur verið á íslandsmiðum, en hins vegar hafa ver-
ið settar ýmsar reglur sem eru takmarkandi er
varðar sölu skipa milli byggðarlaga, framsal afla-
kvóta milli staða og útflutning á fiski sem ekki
hefur verið unninn. Um það em jafnframt deild-
ar meiningar hvort þessar takmarkandi reglur
séu nægjanlegar.
Mér sýnist andinn í þessari þingsályktunartil-
lögu vera sá sami og hefur komið fram í frum-
varpi sem Þorvaldur Garðar Kristjánsson flutti á
Alþingi fyrir nokkru. Hann hefur sett fram þá
kenningu að það eigi ekki að takmarka sóknina
í fiskistofnana með því að ákveða hverju skipi
aíla, heldur beita sóknarstýringu. Þessi sóknar-
stýring er möguleg. Það er hægt að setja mjög
strangar reglur um allan útbúnað, stærð skipa,
vélarstærð o.s.frv., þannig að erfiðara verði fyrir
hvert skip að ná miklum afla. Jafnframt er hægt
að beita svæðalokunum til þess að koma í veg
fyrir að skipin geti veitt það sem þau vilja. Þetta
kallar á umfangsmikla stjómun. Um yrði að
ræða á margan hátt meiri miðstýringu en er í
núverandi kerfi. Þessari aðferð er beitt víða um
lönd. Við höfum séð árangur sóknarmarksstýr-
ingar í löndum Evrópubandalagsins og í Noregi,
en þar hefur verið komið á miklu styrkjakerfi til
að halda greininni gangandi. í þessum löndum
hafa menn gengið illa um auðlindina og verð-
mætasköpun verið slök.
Sóknarmarksstýring leiðir
til dýrari veiða
En það versta við þetta kerfi er að veiðamar
verða miklu dýrari, verðmætasköpunin minni
og þar af leiðandi mundi stefnan leiða til verri
lífskjara hér á landi, ef hún væri tekin upp. Við
erum svo háðir fiskveiðunum í allri okkar af-
komu að við eigum engan annan kost, að mínu
mati, en að reyna að ná sem mestum verðmæt-
um út úr auðlindinni á grundvelli heildarsjón-
armiða samfélagsins. Hitt er svo annað mál að
auðvitað skapar slík stefna margvísleg vanda-
mál. Það getur komið upp alvarlegt ástand í ein-
stökum byggðarlögum, hjá einstökum flokki
skipa og hjá einstaklingum, sem við verðum að
takast á við. Ég hef þá skoðun að eini möguleik-
inn til að ráða við slíkt sé að miða sem mest við
að atvinnugreinin beri sig og við höfúm af henni
arð. íslendingar geta ekki gert sjávarútveginn að
styrkþega, eins og Norðmenn og þjóðir í Evr-
ópubandalaginu hafa gert. Við höfum enga aðra
atvinnugrein til að taka peningana frá.“
Góður árangur af kvótakerfinu
er að koma í ljós
Hafa menn í aðalatriðum náð þeim markmið-
um sem þeir settu sér með kvótakerfinu?
„Það hefur verið feiknarlega erfitt að koma
þessu kvótakerfi á og menn hafa viljað fara
margvíslegar millileiðir. Það var ekki hægt að ná
samstöðu um að takmarka veiðar smábáta. Það
var mikil áhersla lögð á að rýmka svokallað
sóknarmark. Menn lögðu ofurkapp á að minnka
skerðingu vegna útflutnings á ferskum fiski. Oft
á tíðum þurfti að ná fram málamiðlunum, sem
að mínu mati voru til bölvunar og urðu þess
valdandi að flotinn stækkaði um of og útflutn-
ingur á ferskum fiski fór fram úr því sem æski-
legt var. Þegar gengist hefur verið inn á mála-
miðlanir frá meginstefnunni er ákaflega erfitt að
ganga til baka. Með þeim lögum, sem nú hafa
verið sett, hafa þessi atriði verið lagfærð veru-
lega. í dag er enginn að hugsa um að kaupa nýtt
skip. Það er hins vegar verið að sameina veiði-
heimildir og hagræða í greininni. Þannig að
mér finnst að nú sé meiri árangur að koma í
Ijós. Það er hins vegar þannig með alla svona
vinnu, að það verður að gefa henni tíma. íslend-
ingar eru þannig gerðir að þeir vilja sjá árangur-
inn strax og geta ekki beðið eftir árangrinum af
umbótunum. Ég er viss um að við erum á réttri
leið. Ef við hefðum ekki gripið til þessara ráð-
stafana væri mun erfiðara í okkar efnahagslífi.
Ég vil benda á hvemig komið er í sjávarútvegi í
Noregi og Færeyjum, þar sem hafa verið famar
aðrar leiðir við stjóm fiskveiða. Norðmenn geta
nú í fyrsta skipti í langan tíma veitt loðnu og
hafe úthlutað sínum flota 550 þúsund tonnum.
Því er haldið fram að það séu 415 skip, sem hafi
leyfi til veiðanna. Það sjá allir, sem eitthvað
þekkja til mála, að það getur tæplega verið
gmndvöllur fyrir rekstri svo margra skipa, þeg-
ar heildarkvótinn er svo ekki stærri en þetta."
Kvótakerfinu fylgir engin
ofstjóm
Þeir, sem gagnrýna núverandi fiskveiðistefnu,
segja að í henni felist ofstjóm og sjávarútvegs-
ráðuneytið sé alls staðar með puttana.
„Hér í þessu ráðuneyti em 17 stöðugildi, sem
er svona svipað og í meðalbankaútibúi úti á
landi. Ég hef nú eiginlega aldrei skilið þennan
söng um að þetta lið geti verið að ráðskast ofan í
hvers manns koppi. Það væm ótrúleg afköst
Þetta em sleggjudómar, sem eiga við engin rök
að styðjast. Auk okkar hér í ráðuneytinu em
veiðieftirlitsmenn úti um allt land og þeir em
innan við 20. Þetta getur tæpast talist fjölmenn
sveit til að fylgjast með öllum flotanum. Skipun-
um er úthlutað ákveðnum aflaheimildum eftir
fyrirfram ákveðnum gmnni og þar verður engu
breytt. Síðan er fylgst með því að skipin fylgi
settum reglum við veiðamar. Það má deila um
hver eigi að gera þetta, en það er ekki hægt að
komast hjá því að vinna þetta verk. Ég hef hins
vegar aldrei skilið hvemig menn geta kallað
þetta ofstjóm."
Tel að loðnustofninn hafí ekki
verið vannýttur
Síðustu vikumar hefur mikið verið talað um
vanda loðnusjómanna. Þær raddir hafe heyrst
meðal skipstjóra, að í sjónum sé miklu meira af
loðnu en fiskifræðingar telja. TVeystir ráðuneyt-
ið ekki of mikið á umdeilt álit fiskifræðinga á
stærð loðnustofnsins?
„Það hafa verið verið stundaðar rannsóknir á
loðnustofninum frá árinu 1979. í flestum tilvik-
um hefur verið farið mjög að tillögum fiskifræð-
inga í því efni. Ég tel að þar hafi almennt tekist
vel. Fiskifræðingar vita ekki alla hluti, frekar en
sjómenn og aðrir. Við verðum að koma okkur
upp einhverjum aðferðum að miða við, þegar
leyfilegt veiðimagn er ákveðið. Ég tel að loðnu-
stofninn hafi ekki verið vannýttur í gegnum tíð-
ina. Ef eitthvað er, þá óttast ég að þar hafi stund-
um verið gengið of langt. Loðnan er undirstaða
í vistkerfinu sem mikilvægasta fæða þorsks og
annarra botnfiskstegunda. Það er alvarlegt mál
ef þar er stunduð ofveiði. Loðnan hefur oft kom-
ið á óvart og við höfum lært að það þarf að fylgj-
ast afar vel með henni. Það, sem við höfum gert
núna, er að stöðva veiðamar og hafa mikinn við-
búnað til að fylgjast með göngum. Skipin, sem
hafa verið við veiðar, hafa ekki átt auðvelt með
að ná tilskildu magni. Eitt af þeim sex skipum,
sem fóru út strax eftir áramót, hefur ekki ennþá
fyllt sig. Skipið lenti að vísu í vondum veðrum
og kom síðar á miðin en önnur. Þetta bendir
ekki til þess að tekin hafi verið röng ákvörðun.
Ef loðnan kemur okkur á óvart í ár, sem við
skulum vona, þá mun það koma í ljós. Ég er því
miður ekki mjög vongóður um það. Loðnan er
torfufiskur og það ber mikið á þessum torfum.
Tálið er að loðnustofninn sé núna um 300-400
þúsund tonn, sem er talið hæfilegt magn til að
ganga til hrygningar. Það hlýtur að fara talsvert
fyrir slíkum flekkjum. Skipstjóramir segjast
byggja sitt mat á tilfinningu og langri reynslu og
í viðræðum kemur fram að þeirra tilfinning og
mat er mismunandi.“
Vonandi verður hægt að veiða
250 þúsund tonn af
loðnu á árinu
Þú hefur lýst því yfir að loðnuflotinn fái að-
stoð, finnist ekki meiri loðna.
„Það, sem hefur komið fram af minni hálfu, er
sú staðreynd að loðnuflotinn hefur fengið önn-
ur verkefni, þegar svona ástand hefúr komið
upp. Það er gert ráð fyrir því í lögunum um
stjóm fiskveiða að ráðherra hafi heimild til að
skerða aðra og bæta loðnuflotanum það upp á
einhvem hátt. Ég hef lagt á það áherslu að láta
slíkt hafa sem minnst áhrif á hinn hluta flotans.
Smábátamir og skipin, sem voru á sóknarmarki
og eru nú á aflamarki, kvarta mikið. Þetta áfall
er miklu alvarlegra en svo að það sé hægt að
bæta það upp. Það er miklu víðtækara að það
nái eingöngu til skipa. Það teygir arma um allt
land. Mörg byggðarlög eiga í miklum erfiðleik-
um um þessar mundir, sem verður reyna að
bæta úr. Þetta er til umfjöllunar, en menn hafe
enn ekki komið upp með neinar kraftaverka-
Iausnir. Við verðum alltaf að reikna með því að
fá einhver áföll í okkar veiðum og þjóðarbú-
skap. Það er oft erfitt að mæta þeim, en við
verðum að gera það, eins og við höfum alltaf
gert á þessu Iandi.“
Ætlar þú að leggja fram frumvarpið um við-
brögð við loðnubresti á næstu dögum?
„Ég get ekki svarað því í dag. Það eru uppi
mjög mismunandi sjónarmið í þessu máli og ég
hef ekki enn náð lendingu í því. Ég mun hins
vegar standa við það, ef ekki verður um loðnu-
veiði að ræða. Þá mun loðnuflotinn fá einhverj-
ar bætur. Ég get hins vegar ekki lofað því að
bætumar verði í samræmi við það sem verið er
að fara fram á, enda tel ég ekki skynsamlegt að
gera út allan íslenska flotann við þær aðstæður
sem nú eru að skapast."
Kemur þá ekki til greina að loðnuflotinn fái
meira en 14 þúsund tonna kvóta, ef menn finna
ekki meira af ioðnu?
„Þetta er það sem ég hef lagt fram á þessu stigi
málsins. Þetta fer allt eftir því hvaða forsendu
menn gefa sér um loðnuveiðina. Við höfum vilj-
að stilla því þannig upp að flotinn fengi hugsan-
lega að veiða 250 þúsund tonn af loðnu á þessu
ári. Um að það verður auðvitað ekkert fullyrt,
en vonandi verður einhver haustveiði."
Aðstæður í sjónum fyrir
norðan land eru að batna
Að lokum: Mun ráðuneytið endurskoða
ákvörðun um hámarksveiði á þorski á þessu ári,
komi engin þorskganga frá Grænlandi?
„Það er mjög nauðsynlegt að gera sér grein
fyrir því að forsendur þess aflamarks, sem nú
hefur verið ákveðið, er að töluvert af fiski komi
frá Grænlandi. Það er ekki rétt að reikna með
að það skýrist fyrr en síðar í vetur. Ef það gerist
hins vegar ekki, þá eru það mjög alvarleg tíð-
indi og geta orðið til þess að draga verður afla
saman frá því sem nú hefur verið ákveðið. Jafn-
vel þó að það verði ekki gert, er engin trygging
fengin fyrir því að menn nái þeim kvótum sem
úthlutað hefur verið. Fiskurinn er ekki kominn
á land, þó að menn fái bréf upp á það, eins og
sumir virðast stundum telja. Sjómennimir
þurfa að hafa fyrir veiðunum nú sem endranær.
Veiði hefur víðast hvar verið afar treg upp á síð-
kastið.
Ástandið í hafinu fyrir norðan land hefur verið
svo slæmt á undanfömum árum að fiskistofn-
arnir hafa orðið fyrir verulegum skakkaföllum
af þeim sökum. Nú hefur hins vegar orðið mik-
il breyting á og hlýr sjór hefur streymt í mikl-
um mæli norður eftir. Það eru góðu tíðindin í
íslenskum sjávarútvegi og verður vonandi til
þess að stofnamir ná sér betur á strik, en þá
verðum við líka að gæta þess að eitthvað af
loðnu og öðmm fiski geti hrygnt þannig að
ungviðið geti notið þeirra skilyrða sem nú eru
að skapast." Egill Ólafsson