Tíminn - 16.03.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Slml: 686300.
Auglýsingsislml: 680001. Kvöldsfman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Vardstaða um frelsi
og fullveldi
Miðstjórnarfundur Framsóknarflokksins verður
haldinn í dag í Reykjavík. Sæti í miðstjórn eiga um
150 fulltrúar og er búist við góðri fundarsókn af
landinu öllu.
Á fundinum mun formaður flokksins, Steingrímur
Hermannsson, flytja framsöguræðu og aðrir ráð-
herrar og formaður þingflokksins munu einnig gera
grein fyrir málum sínum og þingstörfum.
Þar sem alþingiskosningar eru á næsta leiti munu
umræður á miðstjórnarfundinum verða helgaðar
komandi kosningabaráttu og stöðu Framsóknar-
flokksins í lok kjörtímabils, þar sem mikið hefur
áunnist undir farsælli stjórnarforystu formanns
flokksins.
Enginn vafi er á því að Framsóknarflokkurinn hef-
ur góða málefnastöðu um þessar mundir. Endur-
teknar skoðanakannanir sýna að verk Framsóknar-
flokksins njóta góðs álits meðal landsmanna. Fylgi
flokksins er traust og ber það með sér að flokks-
kjarninn er óbrigðull í samheldni um hina þjóðlegu
framfarastefnu sem Framsóknarflokkurinn heldur
uppi og hefur haft aðstöðu til að koma fram í því
stjórnarsamstarfi, sem staðið hefur síðan haustið
1988, þegar formaður flokksins tók að sér að sam-
eina ólík stjórnmálaöfl um endurreisn efnahags- og
atvinnulífs.
Það er Framsóknarflokknum til gæfu og framdrátt-
ar að Steingrímur Hermannsson hefur notið sér-
staks álits sem stjórnmálaforingi og á traust fólks
langt út fyrir raðir flokksins. Það hefur einnig kom-
ið í ljós að flokkurinn er innbyrðis samstæður og
stendur fast með forystumönnum sínum. Þess vegna
stendur það sem Jón Baldvin Hannibalsson sagði á
sinni tíð, að Framsóknarflokknum mætti treysta,
framsóknarmenn stæðu við orð sín.
Allt þetta hafa miðstjórnarmenn við að styðjast þeg-
ar þeir koma nú saman til þess að ræða kosningabar-
áttuna og málefnastöðuna. En fyrst og fremst ber
miðstjórnarfundi að ræða grundvallarstefnu flokks-
ins, þau þjóðfélagslegu markmið sem einkenna
Framsóknarflokkinn og hafa reynst flokknum kjöl-
festa í nærri 75 ára sögu sinni.
í þeim efnum hefur ekkert breyst í meginatriðum
frá því að fyrsta stefnuskrá Framsóknarflokksins var
sett fram í skipulegri heild í öndverðu. Eysteinn
Jónsson segir í riti sínu um Framsóknarflokkinn að
framsóknarstefnan sé sprottin af „rammíslenskri
rót“ og leggur með því áherslu á hina þjóðlegu
stefnu, sem aldrei hefur verið meiri þörf á en nú að
virða og fylgja fast eftir. Á þetta atriði leggja núver-
andi forystumenn flokksins jafnmikla áherslu og
aðrar kynslóðir forystusveitar hans frá upphafi. í
þessu felst að standa vörð um sjálfstæði og fullveldi
þjóðarinnar í öllum greinum, efnahagslegum og pól-
itískum. Traust Framsóknarflokksins og forystu-
manna hans er reist á því að flokkurinn stendur nú
sem fyrr fremst í varðstöðu um pólitískt og efna-
hagslegt frelsi þjóðarinnar.
Laugardagur 16. mars 1991
A
L JL LÞINGI er að ljúka störfum
og boðað hefúr verið til alþingis-
kosninga 20. apríl næstkomandi,
enda kjörtímabilið senn liðið, því
að kosið var síðast 27. apríl 1987.
Líðandi kjörtímabil hefur verið
viðburðaríkt innanlands og utan
og eftirminnilegt að því er tekur
til stjórnmálaþróunar hér á landi.
Þegar minnst er kosningabarátt-
unnar fyrir fjórum árum, kosn-
ingaúrslita og tilrauna til stjórn-
armyndunar í kjölfar þeirra, hlýt-
ur mönnum að verða Ijóst að
vandasamt er að spá um stjóm-
málaþróun þó ekki sé nema stutt
fram í tímann. Það getur átt við
um flokkamyndanir og fram-
boðshreyfingar, úrslit kosninga
og möguleika til stjómarmynd-
unar þegar niðurstöður kosninga
liggja fyrir. Þjóðfélagsbreytingar
hafa sjaldan verið hraðari en á
síðustu árum og ekki óeðlilegt
þótt þær valdi pólitískum hrær-
ingum og nokkmm óstöðugleika
af þeim sökum. En einmitt þess
vegna er nauðsynlegt að stjóm-
málaforystan í landinu beinist að
því að leita jafnvægis í flokka-
streitunni.
Flokkakerfíð
Það sem einkenndi kosningarn-
ar 1987 var hinn mikli fjöldi
framboða, sem sýndist að ýmsu
leyti vera fyrirboði þess að fjór-
flokkakerfið, sem staðist hafði
marga raun í hálfa öld en eigi að
síður sýnt á sér ýmsa galla, væri
að riðlast. Eftir á er þó tæplega
rétt að líta svo á, að slíkur fyrir-
boði hafi nokkm sinni verið fyrir
hendi. Nú þegar gengið er til
kosninga fjórum árum síðar má
fremur telja, þrátt fyrir ráðagerð-
ir um ný smáflokkaframboð, að
aftur hafi sótt í gamla horfið um
að það séu fjórir meginflokkar
sem máli skipta í íslenskum
stjómmálum.
Þótt þessir aðalflokkar séu mis-
stórir og vissulega margt á huldu
um gengi þeirra í kosningunum
er ekki við öðm að búast en að
þeir haldi stöðu sinni í flokka-
kerfinu. Komandi kosningar
verða því tæplega nein örlagabar-
átta um að ganga af einhverjum
meginflokkanna dauðum. Það
eru ekki meiri líkur fyrir því að
kosningamar nú verði tii þess að
fækka aðalflokkum eða reka á eft-
ir sammna flokka fremur en að
slíkt hafi tekist með endurtekn-
um tilraunum áratugum saman
um að sameina flokka með samn-
ingatilburðum og yfirdrifnum
áróðri um nauðsyn samruna og
samfylkingar.
Þegar til kastanna kemur er það
engin lýðræðisleg nauðsyn að
fækka flokkum miðað við ís-
lenska flokkaskipan. Samfylking-
arstefna, sem telur sig hafa það
að markmiði að koma sem flest-
um hagsmunahópum og stjórn-
málasamtökum undir einn pólit-
ískan hatt, er hvorki líkleg til að
ná tímabundnum árangri né að
hún skapi þá festu til lengri tíma
sem boðað er. Menn eiga ekki að
velkjast í neinum vafa um það að
það er munur á stjórnmálaflokk-
unum og það er engin þörf á að
þurrka út þann mun. Það er eins
og hver önnur bábilja að „lýðræð-
inu“ stafi hætta af því þótt fjórir
alvörulandsmálaflokkar takist á í
kosningum. Það liggur í eðli þess
þjóðfélags sem við búum við að
sjónarmið í stjómmálum verða
margvísleg og ekkert við því að
segja þótt það komi fram í mynd-
um nokkurra fastra og lífvæn-
legra stjórnmálasamtaka, hvað þá
að tilveru þeirra og fjölbreytni
gæti meira þegar komið er út í
kosningaslaginn. Þar með er þó
ekki verið að mæla smáflokka-
mergðinni bót.
Verkin tala
Fram undan er fremur stutt
kosningabarátta. Það eru u.þ.b.
fjórar vikur þangað til kosið verð-
ur. Það er aðeins rúmur mánuður
þangað til úrslit kosninga liggja
fyrir sem fela munu í sér dóm um
störf og framgöngu stjómmála-
flokkanna síðast liðin fjögur ár.
Þótt margt komi til þegar kjós-
endur ákveða fylgi sitt við fram-
boðslista og stjómmálaflokka,
skiptir mestu máli hvernig þeim
hefur tekist til á nýliðnu kjör-
tímabili. Traust kjósenda á flokk-
um og forystumönnum fer eftir
verkum þeirra og hvemig þeim
tekst að túlka þau gagnvart al-
menningi. í stjórnmálum gildir
alltaf sú gamla regla að láta verk-
in tala, þótt á hinn bóginn sé það
breytingum háð, hvaða verk það
em sem eiga að „tala“ hverju
sinni. Hins vegar er það líka
skylda flokka og forystumanna að
opna fyrir kjósendum framtíðar-
sýn þar sem af raunsæi er leitast
við að móta stefnu sem beinist að
heildarmarkmiði, sem þeir vilja
keppa að og fá fólkið til að standa
saman um. Þótt stjórnmál séu frá
degi til dags fyrst og fremst „list
hins mögulega" eins og Bretar
hafa ætíð gert sér ljóst, væri illa
komið fyrir stjórnmálum ef þau
sneiddu hjá hugsjónum og meg-
inreglum og létu sér fátt um finn-
ast hefðir og pólitísk eða þjóðfé-
lagsleg gildi.
Þegar horft er til komandi kosn-
ingabaráttu munu umræður
fyrst og fremst snúast um stjórn-
araðgerðir síðustu ára og afstöðu
stjórnmálaflokka í því sambandi.
Þar mun einnig skipta máli hver
hefur verið framganga einstakra
stjórnmálaforingja og hlutur for-
ystusveita flokkanna í því að ráða
fram úr vanda líðandi stundar og
búa í haginn fyrir framtíðina. Að
því leyti til eru slíkar umræður
uppgjör milli stjórnmálaflokka
og einstakra forystumanna. En
umfram allt verður slíkt uppgjör,
sem lagt er fyrir kjósendur, að
byggjast á úttekt á verkum ríkis-
stjórna þeirra sem ráða á kjör-
tímabilinu. Þar er satt að segja af
nokkru að taka.
Valddreifing
og samábyrgð
Á líðandi kjörtímabili hafa setið
þrjár ríkisstjórnir — þrjú ráðu-
neyti eins og það heitir á laga-
máli: Ráðuneyti Þorsteins Páls-
sonar 1987-1988, fyrra ráðuneyti
Steingríms Hermannssonar
1988-1989 og síðara ráðuneyti
Steingríms Hermannssonar 1989
og síðan. í reynd hefur það orðið
svo, að öllum þingflokkum hefur
gefist tækifæri til þess að taka
beinan þátt í stjórnarsamstarfi.
Það hafa líka allir þingflokkar
gert að meira eða minna leyti
nema Kvennalistinn, sem alltaf
hefur haft óbundnar hendur og
flekkar þær ekki með þátttöku í
ríkisstjórnum nú fremur en áður,
hvað sem síðar kann að verða.
Það fer því ekki á milli mála að á
kjörtímabilinu hefur völdum ver-
ið dreift milli stjórnmálaaflanna,
þar hafa býsna margir komið
nærri, svo að spyrja má hvernig
þessi valddreifing hafi gefist, sem
í íslenskri stjómmálasögu hefur
aldrei verið meiri. Hvað hefur
áunnist síðustu ár? Ber valddreif-
ingin (það að allir vom kallaðir til
ábyrgðar) þess merki að völdin
hafi tvístrast út og suður án allra
markmiða? Uppgjör á stjórn-
málaþróun og aðgerðum ríkis-
valds á líðandi kjörtímabili sýnir
að mikill og góður árangur hefur
orðið fyrir tilstilli stjómarstefnu
og stjórnarforystu. Samt skiptir í
tvö horn um samstarf og árangur.
Fyrsta ár kjörtímabilsins, þegar
Sjálfstæðisflokkurinn hafði
stjómarforystu, var tími ráðleysis
og ósamkomulags, þótt ríkis-
stjórnin styddist við sterkan
meirihluta og aðeins við veika
stjómarandstöðu að etja.
Þau ár sem formaður Fram-
sóknarflokksins hefur verið for-
sætisráðherra og orðið að styðj-
ast við miklu veikari formlegan
þingstyrk en Þorsteinn Pálsson á
sinni tíð, hafa verið ár þjóðarsam-
stöðu og árangurs í efnahagsmál-
um sem markað hefúr tímamót í
sögu íslenskra efnahagsmála. Það
er því mikill gæfumunur á fram-
göngu Steingríms Hermanns-
sonar í stöðu forsætisráðherra og
Þorsteins Pálssonar, enda veitir
almenningur því athygli eins og
alltaf hefur komið fram í skoð-
anakönnunum um traust þjóðar-
innar á einstökum forystumönn-
um. Formannskjörið í Sjálfstæð-
isflokknum í byrjun vikunnar var
einnig sönnun þess að fráfarandi
formaður hafði ekki styrkt svo
stöðu sína gagnvart flokksmönn-
um eftir misheppnaða stjómar-
forystu í byrjun kjörtímabilsins,
að hann þyldi mótframboð borg-
arstjórans í Reykjavík. Þorsteinn
Pálsson missti tökin á flokksfor-
ystunni um leið og hann lét for-
sætið í ríkisstjóminni ganga sér
úr greipum íýrir óþjálan skoð-
anarembing gagnvart samstarfs-
flokkunum og óraunsæi í stjórn-
málum og efnahagsmálum líð-
andi stundar.
Raunsæjar ráðstafanir
Þorstein Pálsson brast fyrst og
fremst raunsæi haustið 1988,
þegar ríkisstjórnin sprakk í hönd-
unum á honum. Hann tók þá af-
stöðu að vera kreddufastur mark-
aðshyggjumaður í þeirri vissu að
það væri hin ráðandi stefna Sjálf-
stæðisflokksins — sem síst er
ástæða til að mótmæla — í stað