Tíminn - 14.05.1991, Side 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 14. maí 1991
Tímiim
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Glslason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavlk. Simi: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð f lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Gmnnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Þjóðarsátt í hættu
Sú spurning gerist sífellt áleitnari hvort úthaldið
í þjóðarsáttinni sé að bresta. í því sambandi hljóta
menn einnig að spyrja hvað því valdi að nauðsyn-
legt þol í samstöðu þjóðfélagsaflanna ætlar e.t.v.
að svíkja áður en þjóðarsáttartímanum er lokið.
Hvorugri þessara spurninga er auðvelt að svara
með afgerandi fullyrðingum. Eigi að síður verður
vart einkenna um þenslu, sem m.a. kemur fram í
hækkun framfærsluvísitölunnar og ekki er óeðli-
legt að launþegar vilji vita hvort rúmist innan
marka þjóðarsáttar. Vísitalan mælir nú meiri
hækkanir frá mánuði til mánaðar en verið hafa frá
upphafi þjóðarsáttar. Verðbólgan er nokkru meiri
en viðmiðunartölur gerðu ráð fyrir, sem gerir það
brýnt að aðilar þjóðarsáttarinnar ræðist við af
fullri alvöru um horfurnar og finni leiðir til að
sporna gegn hinni óhagstæðu þróun.
Þegar svona stendur á er furðulegt að ríkisvaldið
skuli hafa sérstaka forgöngu um vaxtahækkanir og
einkennilegt að frammámenn vinnuveitenda skuli
verja þá stefnu, þótt þeir í öðru orðinu segi að það
íþyngi atvinnurekstri og þrengi möguleika fyrir-
tækja til þess að standa undir launagreiðslum.
Þjóðarsáttartíminn á að vera tími verðlagsstöðug-
leika ekki síður en á sviði kaupgjalds.
Engu er líkara en að hin nýja ríkisstjórn undir
forystu sjálfstæðismanna geri sér ekki grein fyrir
því vandasama samspili sem er er milli ríkisvalds-
ins og hagsmunasamtakanna í landinu um fram-
kvæmd þjóðarsáttar. Hér er bæði verið að skapa
jafnvægi milli hagsmuna og hagstærða og sam-
eina hagsmunasamtök og hin margvíslegu áhrifa-
öfl í landinu um framkvæmd slíkrar jafnvægis-
stefnu í efnahagsmálum. Hver sá þátttakandi í
þessum samleik hagsmunasamtaka sem knýr fram
breytingar á sínum hlut er með því að rjúfa sam-
stöðuna og raska jafnvæginu. Ákvörðun ríkisvalds-
ins um að hækka vexti er ófyrirgefanlegur glanna-
skapur vegna þeirrar ögrunar sem í henni felst
gagnvart þeim, sem hafa annarra hagsmuna að
gæta og telja sig hafa stillt kröfum í hóf með tilliti
til þess allsherjarsamkomulags að draga úr átök-
um og hagsmunaárekstrum.
Núverandi ráðamenn ríkisstjórnarinnar eru
haldnir þeirri trú að efnahagslífinu verði best
stjórnað með hávaxtastefnu. í þeirra huga ríkir há-
vaxtakenningin ofar sjálfri þjóðarsáttinni og
stendur utan við hana. Að þeirra áliti er þjóðar-
sáttin um það eitt að halda niðri launagreiðslum,
halda hlut launþega í þjóðartekjunum í skefjum,
en styrkja hlut fjármagnseigenda, auka gróða af
verðbréfum og öðru kapitali. Þessi viðhorf eru
ögrun við tilgang þjóðarsáttarinnar. Þeir sem bor-
ið hafa uppi þjóðarsáttina telja að sjálfsögðu að
það heyri til góðri efnahagsstjórn að halda uppi
raunvöxtum sem tryggja hag sparifjáreigenda, en
vextir eiga ekki að misbjóða gjaldþoli heimilanna í
landinu og þeir eiga ekki að vera gróðalind
§tórkapitalistanna.
GARRI
Miðaft við þá reynslu sem lands-
menn bafa af standinu C fcringum
Davíð Oddsson jrarf engan að undra
J>ðtt nú sé það haft fyrir satt í ftöí-
miðlum að efcfci finnist haef persúna
tíl þess að vera borgarstjóri í
Reykjavífc að Davíð frágengnum.
Ekfci stendur heldur á því að ýmsir
það við uni hmn þögla meirihluta,
að muldra f baim sér, en veit þó
s&iu vití. Hvað sem segja má um
Davíð eru auðvitað engin röfc fyrir
því að Reyfcjavífc sé svo heifium
horfin að ekki geti fcnmið maður í
manns stað fsæti borgarstjóra. Ein-
hvem veginn hafðí höfuðstaðurinn
plumað sig, stækkað og eflst í meira
en 190 ár (ab urbe condita) áður en
Maður í manns stað
Nú er það að vísu nofckuð Íangt að
hverfa aftur tilátjándu aidartil þess
að refcja nafnaþulu oddvita og fram-
fcvæmdastjóra höfuðstaðar ísiands,
sem orðinn var að borg iöngu áður
en Davíð fæddist Borgarstjóraemb-
ættið með því nafni varð að vfeu
ekki tii fyrr en snemma á þessari öld
En á þessum rúmu 80 árum hafa
annarrí ástæðu. Þá sannaðist eins
og við var að búast að
biómstraði þrátt fýrir borgars^óra-
skiptin. f störfum af þessu tagi
fcemur nefnilega aliaf maður f
manns stað. Varia ætti hæfum
mönnum að fækfca, svo mjög sem
borgaibúum fjöigar og höfuðborgin
verður síst fyrir atgervisflótta. Þótt
ekki verði efast um hæfni Davíðs
Oddssonar, er víst að fjöidi manns
stendur honum jafnfætis og margir
sem eru honum hæfari, ef þeir
lesa þvaðrið í DV á laugardaginn um
einstaldma ár hópi, sem farið er að
eitthvert upphafið nýnefni á meiri-
dóm að vera „reynsiulitlar" eða hafa
„staðið f sfcugga borgars(jórans“ og
því dæmdar óbæfar. Vel má vera að
þær séu það, þótt röfcfn fyrtr þess-
um dómi $éu fcaldhæðnisieg. Hins
að gera svo einhæfa mynd af því
hvemig borgarstjóri á að vera að það
er afar þröngur hópur sem finnst
borgarstjórastarfið eftirsókuarvert.
Hæfum mönnum hrýs hugur við að
eigavon á því að þess verði af þeCm
fcrafist að vera eins og Davíð Odds-
son, þ.ea.s. að mælistifca á borgar-
stjóraefni sé Davfð Oddsson. Hæfur
maður úr röðum sjálfstæðLsmanna.
Ld. Ólafúr B. Thors, sem myndi
sómasérvei í borgarstjórastarfi, vifi
aó sjálfsögðu láta meta sig á smum
eigin verðleikum en efcki eftir þvr
hversu bkur Irann sé Davfð Odds-
marglr gegnt borgarstjórastörfum, (fojj.fcfr nafnleVSÍngjar
hvcr á fehir oorum ntf sam*
hver á fætur öðrum og yfirfeitt sam-
dóma álit að aliir hafi verið ágætir
borgarsfjórar hver á sína vísu. Það
kann þó að vera satt, að með suma
þeirra hafí verið iátið nreira en aöra.
Þess gættí alitaf meira og minna í
tali meirihlutans að sá sem fór.með
borgaratjórastarfið í
sinnið væri sá besti sem verið hefði
fyrr og síðar og alveg ómissandi.
Svo fcoro auðvitað að því að sidpta
varð um borgarsfjóra af einni eða
Sjálfstæðismenn eru komnir i
ógöngur með það hvemig fjöbniðla-
skrumið er búið að pumpa mikiu
loftí í Davíð Oddsson og gera hann
að númeri sem í reyndinni er tómt
biöff, en í ímyndunum svo mfidli
vcruieiki að þcir missa fótanna i tfl-
verunni eins og maðurinn sem
vissu sannleikann.
aifúlhrúar
hafa síðustu tvö fcjörtímahil verið
óviriár nafnieysingjar I vaidamafíu
Reyfcjavíkuríhaldsins.
Maður úr sveitinni
Magnús L, Sveinsson, sem ber af
í þessum hópi í raun, er gæddur
foiystuhæfileifcum, en bann til-
heyrir efcki hástéttínni, stráfcur
austan úr svcitum og hefúr ekfci
einu sinni viðskiptafræóipnjf hvað
Ef meirihiuti borgarsfiómar ætlar
að halda sér við eigin samþykktir að
kjósa rnann úr sínum hóp cr Magn-
ús best að starfinu fcominn. Hann
hefur langa reynslu sem borgarfull-
trúi og féiagsmáiamaður. En um-
fram alit ættí borgarstjómanneiri-
hlutínn að svipta sjáifan sig nafn-
leyndinni og svipleysinu. Borgar-
búar eru leiðir á því að fá ekki aö sjá
fratnan í þá og vita hvað þeir heita.
Það er dapurlegt að horfa á hefian
meirihiuta fcjörinna sljóraenda höf-
uðborgárinnar rangla um eíns og
sfcuggar í absúrdleikrit i.
Flatneskja prósentunnar
Merkilegar stofnanir hafa það
hlutverk í þjóðfélaginu að reikna út
prósentuna og finna þar með út
hvort við stöndum í stað eða miðar
eitthvað á leið. Prósentan er mál
málanna því hún segir okkur hvort
við erum að verða rík eða fátæk og
jafnvel hvernig deila eigi út af-
rakstrinum af puðinu og jafnvel
hvort þjóðarsáttin er í gildi eða
ekki. Urskurður um prósentuna
skiptir sköpum.
Ábúðarmiklar stofnanir settu ný-
lega fram stærðfræðilega útreikn-
aðar prósentur um innflutning og
enn virðulegri stofnanir með mikla
stærðfræðiþekkingu lögðu út af
innflutningsprósentum sem hin
fyrri reiknaði út og forstjórar pen-
ingabréfastofnana og veðlánarar
ýmiss konar lásu í tölumar og
fengu út fróðlegar prósentur um
þenslur, peninga í umferö, lán inn-
anlands eða utan, eftirspurn inn-
lána og eftirspum útlána, brott-
rekstur víxlara úr musterinu, áhrif
vaxta á verðbólgu og verðbólgu á
vexti, svo eitthvað sé nefnt.
Viðskiptabati og inn-
flutningsaukning
Reikningsglöggar tölvur rak í ro-
gastans þegar þær sáu að innflutn-
ingur fyrstu fjóra mánuði ársins
var 30% hærri en á sama tíma í
fyrra. Bílainnflutningur er 50%
meiri í ár en í fyrra, miðað við
fyrstu ársþriðjunga.
Þessu hafði enginn búist við, enda
allar stofnanir hárvissar um að við-
skiptabatinn væri allur á annan
veginn, en batinn sá er mikill og
óumdeilanlegur og vill enginn
upplýsa í hverju hann liggur. (Verð
á fiski hækkaði um 30-50% í út-
löndum — en látið það ekki frétt-
ast.)
Þar sem kaupmáttur launa er í
lakara lagi og allir eru svo önnum
kafnir að bæta kjör hinna verst
settu þykja það firn mikil að inn-
flutningur eykst um allan helming.
Stofnanir og víxlarar finna skýr-
inguna eins og skot. Launapakkið
er farið að taka lán og kaupa óþarfa.
Sparnaður er á leiðinni fjandans
til og peningaútstreymi svakalegt.
Uppáhald fjármálaráðuneytisins,
hún Oddrún að vestan sem tínir
orma í frystihúsi og er svo glúrin
að kaupa skuldabréf ríkisins fyrir
kaupið sitt, er allt í einu hætt að
kaupa ríkisvíxla fyrir hundruð
milljóna. Henni Oddrúnu or-
matínslukerlingu finnast vextimir
ekki nógu háir.
Ríkið situr því uppi með víxlana
sína.
Sparifjáreigendur halda að sér
höndum og eru jafnvel farnir að
taka út, segja gúruar skuldabréfa-
heimsins. Tugir milljarða lífeyris-
sjóða og skattfrelsisfúlgna margs
konar em kailaðir sparifé þegar svo
verkast.
Lán og kaup á óþarfa
En það er innflutningsaukningin
sem veldur tölvunum heilabrot-
um.
Því er slegið föstu og sagt frá í
fréttum, að það sé greinilegt að
fólk sé farið að taka lán til vöru-
kaupa. Launþegum er sagt að þeir
hafi engin efni á að fara svoleiðis
með peningana og kafi bara enn
dýpra i skuldasúpuna með slíku
framferði.
— Það á ekki að kaupa nýja bfiinn
fyrr en betur árar, segja gúrúar
auðmagnsins við fréttafólkið.
Allar þessar flatneskjulegu út-
skýringar gera ráð fyrir því að allir
hafi það jafnskítt. Það er ekki íað
að því að svo og svo stór hluti þjóð-
arinnar njóti vildarkjara viðskipta-
batans.
Hverjir eru það sem eiga hluta-
bréf sem hækka um helming á ári
og kaupa skuldabréf með háum
vöxtum og miklum afföllum?
Hluti þjóðarinnar arðrænir hinn
helminginn miskunnarlaust og
mætti kannski reikna út hve há
prósenta hvor hlutinn er.
Ekki kæmi á óvart þótt ærið
margir viðskiptavinir verðbréfafyr-
irtækja og víxlarastofnana hafi
góðar ástæður til að kaupa, jafnvel
nýja bfia.
Verð á erlendum fiskmörkuðum
hefur hækkað með ólíkindum síð-
ustu tvö árin og einkum síðasta ár-
ið.
Þeir sem eiga kvótann, útgerðar-
fyrirtækin og útflutningsfyrirtæk-
in, hafa átt mikilli tekjuaukningu
að fagna, þótt afli hafi dregist eitt-
hvað saman. Þeir sem njóta hluta-
skipta hafa einnig notið góðs af og
er tekjuaukning þeirra í engu sam-
ræmi við þjóðarsáttarkaupið í
landi.
Það eru margir á íslandi sem búa
við góðar tekjur og hafa efni á að
kaupa og ætti að vera óþarfi að
vera að ljúga því upp á meðaltekju-
fólk að það sé farið að siá lán til að
kaupa lúxus þegar kaupmáttur
þess stendur í stað eða minnkar.
Sem betur fer eru nógu margir
nógu tekjuháir til að standa undir
auknum innflutningi á þörfum
vörum sem óþörfum.
Aumingjaflatneskjan á ekki alls
staðar við. OÓ