Tíminn - 18.05.1991, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 18. maí 1991
' ''
"'tpú
Steingrímur Hermannsson, formaður Framsóknarflokksins, segir að stjórnarandstaða flokksins
verði skipulagðari, málefnalegri og öflugri en stjórnarandstaða Sjálfstæðisflokksins:
FYRSTU SPOR RÍKIS-
STJORNARINNAR HRÆÐA
Steingrímur Hermannsson, formaður Framsóknarflokksins, er þessa dag-
ana að skipuleggja starf flokksins í stjómarandstöðu. Hann hefur þegar lagt
fram hugmyndir um að fara leiðir sem ekki hafa áður verið famar hér á
landi. Steingrímur segist vona að núverandi ríkisstjóm takist að varðveita
árangur síðustu stjóraar í efnahagsmálum og hér verði áfram lág verðbólga
og stöðugleiki. Hann segir hins vegar að fyrstu spor ríkisstjómarínnar
hræði.
Stjómarandstaða okkar
verður öflugrí en andstaða
Sjálfstæðisflokksins
Steingrímur var fyrst spurður hvernig
Framsóknarflokkurinn hygðist skipuleggja
sína stjórnarandstöðu.
„Við, sem núna erum í þingflokki fram-
sóknarmanna, höfum aldrei starfað í stjórn-
arandstöðu áður. Við höfum að sjálfsögðu
lært af þeim, sem eru í stjórnarandstöðu, og
erum ákveðnir í að haga okkur mjög á ann-
an veg. Það er mér eftirminnilegt hvað
stjórnarandstaða Sjálfstæðisflokksins var
veik og málefnasnauð á síðustu þingum.
Þannig viljum við ekki vera. Við ætlum að
fara nýjar leiðir og leggja áherslu á málefna-
lega vinnu. Við munum fylgja góðum mál-
um sem koma frá ríkisstjórn, en við munum
líka leggjast hart gegn málum sem við erum
andsnúnir. Við ætlum einnig að undirbúa
mál í stjórnarandstöðu og flytja mál. Það er
stundum sagt að það sé tilgangslítið fyrir
stjórnarandstöðu að flytja mál, því að þau
séu felld og stjórnin geri þau stundum síðar
að sínum. Ég geri hins vegar ekki athuga-
semd við það þó okkar mál komist þannig í
höfn.
Málsvarar í einstökum
málum
Ég hef í undirbúningi, eins og hefur komið
fram, að skipa málsvara í einstökum mála-
flokkum. Það er ekki búið að ganga frá því í
einstökum atriðum, því að við viljum hafa
hliðsjón af skipun þingmanna í fastanefndir
þingsins. Við ætlumst til þess að með þess-
um málsvörum starfi málefnahópar bæði
þingmanna og ekki síður fólks með sérþekk-
ingu utan þingsins. Hlutverk hópanna yrðu
að skoða einstök mál og undirbúa flutning
þeirra. Við munum líka leggja mikla áherslu
á að hafa gott samband við hin ýmsu félaga-
samtök í landinu, t.d. launþegafélögin,
vinnuveitendur, samvinnuhreyfinguna og
ýmis önnur samtök sem við höfðum samráð
við þegar við vorum í ríkisstjórn.
í sumar ætla ég að ferðast mikið um landið
og halda fundi með flokksmönnum til að
kynna þessi vinnubrögð, en ég tel að það sé
afar mikilvægt að fá flokksmenn af lands-
byggðinni með í þessa vinnu. Ný tækni gerir
það að verkum að það er miklu auðveldara
nú en áður að hafa samráð við flokksmenn
um allt land. Ég ætla fljótlega að kalla lands-
stjórn flokksins til fundar og ræða þessar til-
lögur mínar. Þær hafa þegar verið ræddar í
þingflokknum og njóta fulls stuðnings þar.“
Áttu von á að stjórnarandstöðuflokkarnir
samræmi sína stjórnarandstöðu?
„Okkar málefnastarf verður á okkar eigin
vegum. Við höfum þegar hafið ágætt sam-
starf við Alþýðubandalag og Kvennalista um
kjör í nefndir og stjórnir. Við erum einnig
fúsir til samstarfs um ýmis málefni, t.d.
flutning mála. Við munum bera saman bæk-
ur okkar um afstöðu til einstakra mála. En
vitanlega hlýtur okkar afstaða í stjórnarand-
stöðu að mótast af samþykktum flokksins í
ríkari mæli heldur en í samstarfi í ríkis-
stjórn. í samstarfi í ríkisstjórn verður ekki
hjá því komist að fallast á alls konar mála-
miðlanir. Við útilokum ekki málamiðlanir í
stjórnarandstöðu, en þær eru ekki eins
nauðsynlegar þar.“

Gott að fá liðsstyrk frá Þor-
steini og Eyjólfi Konráð
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra lýsti
því yfir á Alþingi í fyrrakvöld að ekki kæmi til
greina að ísland gerðist aðili að Evrópsku efna-
hagssvæði nema að krafa íslands næði fram að
ganga um tollfrjálsan aðgang fyrir fisk að
mörkuðum EB. Hvað vilt þú segja um um-
mæli Þorsteins?
„Ég þakkaði Þorsteini fyrir þessi ummæli í
umræðunum á Alþingi. Þau voru mjög athygl-
isverð. Þorsteinn og Eyjólfur Konráð Jónsson,
sem er væntanlegur formaður utanríkismála-
nefndar, töluðu afdráttarlaust um það að aðild
að EES kæmi ekki til greina nema tollfrelsi
fengist fyrir allar íslenskar sjávarafurðir.
Sömuleiðis talaði Þorsteinn afdráttarlaust um
það að fiskveiðiheimildir kæmu ekki til greina.
Það gerðu að vísu fleiri, en hann þó ákveðnast
af stjórnarsinnum. Ég fagna þessu mjög og tel
vera mikinn liðsstyrk í því að þessir menn
skuli vera málefnalega sammála okkur.
Ég vil taka það fram að afstaða Framsóknar-
flokksins til EES er að sjálfsögðu óbreytt. Við
settum fram ýmsa fyrirvara. Við teljum að það
sé nauðsynlegt fyrir okkur íslendinga að auka
samstarf við erlenda aðila. Við höfum þegar
tekið skref í þá átt með nýjum lögum um er-
lenda fjárfestingu og með auknu frelsi í gjald-
eyris- og peningaviðskiptum. Á sama tíma
leggjum við mjög mikla áherslu á að við meg-
um ekki fá einhverja ofbirtu í augun af þessu
og telja aö þama sé lausn allra okkar máía. Ég
lagði mikla áherslu á það í umræðunum í
þinginu að við verðum að varðveita og treysta
aðra markaði líka. Við erum jákvæðir gagnvart
EES að vissum skilyrðum uppfylltum."
Verðum að fá tollfrelsi
fyrir fisk
Telur þú að við eigum að gerast aðilar að EES
ef við fáum ekki tollfrelsi fyrir fisk?
„Ég sé enga ástæðu til að við fylgjum aðild ef
við fáum ekki tollfrelsi. Án aðiídar getum við
opnað okkar þjóðfélag eins og hentar okkur.
Við getum aðlagað okkar efnahagslíf því sem
gerist í Evrópu án beinnar aðildar. Við emm
hvort eð er að bjóða upp á meira samstarf með
fjárfestingu. Við erum að bjóða upp á meira
frelsi í fjármagnsflutningum. Við getum sjálfír
samið um aukið samstarf á sviði mennta- og
menningarmála. Þetta erum við að gera í dag.
Háskólinn er þegar kominn í slíkt samstarf við
fjölmarga háskóla í Evrópu. Þetta eru svoköll-
uð jaðarmálefni, sem eru aðgengileg fyrir okk-
ur þótt við gerumst ekki aðilar."
Björn Bjarnason talaði um það í umræðun-
um að núverandi ríkisstjórn fylgdi í þessu máli
sömu meginstefnu og fýrri ríkisstjórn. Er það
rétt?
„Það mátti skilja svo á fyrstu fregnum, sem
komu frá ríkisstjóminni, að það hefði orðið
stefnubreyting, því að eini fýrirvarinn, sem var
nefndur, var að ekki kæmi til greina að veita
fiskveiðiheimildir innan landhelginnar. Fyrri
ríkisstjórn var með marga aðra fýrirvara. í um-
ræðunum í gær margítrekaöi utanríkisráð-
herra að allir fýrirvararnir væru enn í fullu
gildi. í yfirlýsingu síðasta ráðherrafundar
koma inn ýmsir nýir liðir sem fýrri ríkisstjóm
ræddi ekki. Ég gerði t.d. aldrei ráö fýrir að fé-
lagsmálastefna EB yrði innleidd hér. Þetta
höfðum við aldrei rætt um. Við ræddum um
takmarkaðan hluta af þessu, t.d. flutning á
vinnuafli og réttindi vinnuafls. Þarna er talað
um það sem kallað er á ensku „social policy",
sem er mjög víðtækt ef taka á allt inn í þetta.
Þama er hlutur sem mér finnst alls ekki hafa
verið skýrður nægilega vel.
Það sem slær mig í þessari nýju tilkynningu
er hve oft er endurtekið að lög og reglur EB
skuli gilda. Ég spurði um þetta á Alþingi og ut-
anríkisráðherra svaraði að í mörgum tilfellum
væri EB að innleiða lög og reglur EFTA. Af
hverju er þess hvergi getið í yfirlýsingunni?
Það hefði litið betur út. Utanríkisráðherra
upplýsti t.d. að EB væri að taka upp reglur
EFTÁ- ríkjanna á ýmsum sviðum umhverfis-
mála, lyfjamála, öryggismála og heilbrigðis-
mála. Það er gott, en við viljum sjá það svart á
hvítu. Við sögðum í fýrri ríkisstjórn að það
kæmi ekki til greina að fara að gangast undir
einhver lög og reglur, sem brjóta niður það
velferðarkerfi sem við höfum verið að byggja
upp.“
Það hefur allmikið verið rætt um það síðustu
daga að EES- samningurinn sé þróast í átt að
verða yfirþjóðlegur.
„í umræðunum á þinginu fullyrti utanríkis-
ráðherra að vald EFTA- stofnunarinnar verði
eingöngu bundið við eftirlit og ágreiningi, sem
þar kæmi upp, yrði vísað til dómstóla. Við
komumst aldrei hjá því að hafa eftirlit og við
högnumst á því að sumu leyti, vegna þess að
stærri þjóðir eiga svo auðvelt með að fara
framhjá reglum. Ég lít ekki svo á að eftirlits-
stofnunin verði yfirþjóðleg, því að það verður
alltaf hægt að vísa málum til dómstólsins.
Dómstóllinn verður það eina yfirþjóðlega. Við
framsóknarmenn viðurkenndum í síðustu rík-
isstjórn að hjá því yrði ekki komist. Við höfum
vitanlega fallist á slíka dómstóla í vissum mál-
um, eins og mannréttindadómstólinn í Strass-
borg. Verkefni þessa dómstóls verður vitanlega
takmarkað við deilur um framkvæmd samn-
ingsins."
Verið að finna átyllu ef mál
þróast á verri veg í haust
í fýrradag var einnig rætt lítillega um vaxta-
og kjaramál á Alþingi. Það mátti skilja á ráð-
herrum í ríkisstjórninni að síðasta ríkisstjórn
hefði skilið eftir sig tímasprengju í efnahags-
málum, sem er hallinn á ríkissjóði.
„Því fer víðs fjarri. Staðan í efnahagsmálum
hefur líklega aldrei verið betri. Ég þarf ekki að
lýsa því hver staðan er, hver verðbólgan er eða
öðrum einkennum stöðugleikans. Fólkið í
landinu og fýrirtækin þekkja stöðuna. Við höf-
um alltaf viðurkennt að stærsta verkefnið
framundan væri að ná niður hallanum á ríkis-
sjóði. Hins vegar finnst mér nokkur atriði
gleymast í þeirri umræðu. Það hefur verið
samdráttur í þjóðfélaginu í 3 ár, sem er lengsta
samdráttarskeið sem við höfum orðið að þola í
langan tíma. Það er viðurkennt að halli á ríkis-
sjóð er ekki óeðlilegur þegar samdráttur er.
Halli á ríkissjóði heldur þá uppi fullri atvinnu
og kemur í veg fýrir meiri samdrátt. Núna er
spáð 1% hagvexti og núna er kominn tími til
að draga úr hallanum.
Ég hygg einnig að öll hin Norðurlöndin séu
með meiri halla en við. Sem hundraðshluti af
þjóðartekjum er hallinn ekki nema um 2%. Þá
vil ég nefna að menn eru að tína fram alls kon-
ar ákvarðanir, sem Alþingi hefur tekið og sem
greiðast eiga á fleiri árum. Ríkisstjórnin þrýsti
ekki á um að ákvörðun væri tekin um að smíða
nýja Vestmannaeyjaferju. Þetta er gamalt bar-
áttumál Þorsteins Pálssonar og þingmanna
Sunnlendinga. Ég hef oft spurt: Er ekki hægt
að gera þetta fýrir miklu lægri upphæð með
því að kaupa skikkanlega notaða ferju? Að telja
4 milljarða út af búvörusamningnum aukinn
halla á ríkissjóð er auðvitað furðulegt. Út frá
hverju ganga menn þar? Gera menn ráð fýrir
að það verið horfið frá allri aðstoð við landbún-
aðinn? Aðstoð ríkisvaldsins við íslenskan land-
búnað, en hún hefur verið mjög vel skilgreind
í GATT-viðræðunum, er á ósköp svipuðu róli
og í löndunum í kringum okkur. Staðreyndin
er sú að á 6 ára gildistíma nýja búvörusamn-
ingsins sparast fjármagn miðað við óbreytt
ástand. Þannig get ég nefnt ýmislegt fleira,
sem nú er verið að telja fram sem halla, sem er
ekkert annað en langtímaskuldbindingar.
Þetta er ekki fýrsta ríkisstjómin sem gerir
skuldbindingar fram í tímann.
Ég fæ ekki betur séð en að ríkisstjórnin sé að
reyna búa sér til einhverja átyllu fýrir það sem
kann að mistakast hjá henni í framtíðinni,
kannski í haust Við skulum vona að það verði
ekki. Við framsóknarmenn munum taka þátt í
því að leita leiða til að draga úr þessum halla
án þess að velferðarkerfinu verði kastað fýrir
róða.
Vaxtahækkun getur eyðilagt
þjóðarsátt
Það er náttúrlega afar alvarlegt ef ríkissjóður
ætlar nú að ríða á vaðið og hækka vexti. Þá er-
um við komnir út í nákvæmlega það sama og
gerðist í fiármálastjóm Sjálfstæðisflokksins
eftir 1986. Þá vom vextir hækkaðir og raun-
vextir fóru upp í 9,5%. Skuldsett íslensk fýrir-
tæki þola það ekki. Enda fór það svo að við urð-
um að fara í 9 milljarða króna skuldbreytingu.
Ég vona að það stefni ekki í það sama.
Ég vek líka athygli á því að lánveitingar til
húsnæðismála á föstu verðlagi 1991 jukust frá
árinu 1988-1989 um nálægt 70 af hundraði.
Það er enginn vafi á því að þarna höfum við
farið offari. Það verður að draga þarna úr.
Við vorum sömuleiðis í síðustu ríkisstjórn að
reyna að fá Seðlabankann til að taka á öllu inn-
lánskerfinu, en það tókst ekki. Það tíðkast
hvergi að borgaðir séu vextir af ávísanareikn-
ingum. Ég er ekki að tala um að vextir af inn-
lánum eigi ekki að vera raunvextir. Vitanlega
eiga þeir að vera það, en þeir eiga að vera
skikkanlegir. Vaxtamuninn verður að minnka
eins og hægt er. Þannig þarf að ná almennu
vaxtastigi niður. Nú er búið að gefa væntingar
um það að vextir þurfi að hækka og þess vegna
halda allir að sér höndum. Enginn vill kaupa
húsbréf nema með meiri afföllum. Hér er því
miður að hefiast víxlverkun sem getur stofnað
þjóðarsátt og öllum samningum í haust í
voða.“
Fyrstu sporin hræða
Þú ráðleggur sem sé nýrri ríkisstjórn að horfa
á fleiri þætti efnahagsmála en vextina?
,Já, ég geri það. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
margoft haldið því fram að ríkisstjórnin hefði
ekki átt neinn þátt í þjóðarsáttinni. Einar Odd-
ur Kristjánsson sagði á aðalfundi VSÍ að ríkis-
valdið hefði átt og hlyti að eiga afgerandi þátt í
þjóðarsátt, hún ein gæti tryggt það sem um
væri samið. Reyndar þótti mér ánægjulegt að
heyra hann lýsa því yfir að fýrrverandi ríkis-
stjórn hefði staðið í einu og öllu við sinn þátt í
þjóðarsáttinni. Ætla sjálfstæðismenn að
standa við stóru orðin á þinginu og koma
þarna hvergi nærri? Það er stórhættuleg
stefna. Þá verður engin þjóðarsátt.“
Þessi ríkisstjóm hefur nú starfað bráðum í
þrjár vikur. Hún er, svo vitnað sé til orða for-
svarsmanna hennar, byggð á trúnaði og
trausti. Sýnist þér að fýrstu skref stjómarinnar
beri vott um að trúnaðurinn sé byggður á
traustum gmnni?
„Mér sýnist, og ég vil segja því miður, að það
sé mjög mikil brotalöm í henni. Það hefði eitt-
hvað verið sagt ef ráðherrar í síðustu ríkis-
stjórn hefðu hagað sér eins og ráðherrar í
þessari ríkisstjórn hafa gert. Ég ætla hins veg-
ar ekki að vera með neinar hrakspár fýrir nýja
ríkisstjórn. Ég vona svo sannarlega að henni
takist að varðveita það sem áunnist hefur og
hér verði áfram stöðugleiki í efnahagsmálum.
Ég vona að takist að ná þjóðarsátt og takist að
vinna að nýsköpun í atvinnulífinu og nýju
vaxtarskeiði. En ég verð því miður að segja að
þessi fýrstu spor hræða. Heiðursmannasam-
komulagið virðist vera byggt á brauðfótum."
Egill Ólafsson
...............