Tíminn - 15.06.1991, Page 15

Laugardagur 15. júní 1991
Tíminn 31
Nýr bæklingur er kominn út þar sem allt sem máli skiptir um tákn
þjóðarinnar er ritað. Öllum vafa um bláa litinn hefur verið eytt:
Heiðblár, mjalla-
hvítur, eldrauöur
Þarfur og tímabær bæklingur um íslenska fánann hefur nýlega ver-
ið gefinn út í kjölfar starfs sérstakrar nefndar sem endurskoðaði
reglur um fánann. Nefndin gerði tillögur um ákveðna litastaðla í
fánanum til að tryggja að litimir yrðu ávallt réttir, en nokkuð hafði
borið á um skeið að nokkur sjónarmunur væri á litunum, sérstak-
lega þeim bláa. Nú hefur öllu slíku misræmi verið eytt og allir ís-
lenskir fánar eins, hvar svo sem þeir kunna að verða framleiddir í
framtíðinni.
Sýnishorn af þessum litastöðlum
eru til hjá lögreglustjórum. Þá var,
að tillögu nefndarinnar, gefinn út
nýr forsetaúrskurður um fánadaga
og fánatíma, það er hvaða daga og á
hvaða tíma skuli hafa fána uppi.
Fána handa
hjálendunni
Haustið 1913 óskaði Hannes Haf-
stein, ráðherra íslands, eftir því við
Kristján konung X. að hann felldi
konungsúrskurð um sérfána fyrir ís-
land. Þetta féllst konungur á. En í
úrskurði hans er jafnframt kveðið á
um að þegar íslenski fáninn sé dreg-
inn að hún við Stjómarráð íslands
skuli Dannebrogsfáninn það jafn-
framt.
Við heimkomu sína þetta haust
skipaði Hannes Hafstein sérstaka
neftid til að kanna vilja þjóðarinnar í
fánamálunum og gera tillögur í því
efni. Nefndin kom fram með tvær til-
lögur að litum íslenska fánans. Ann-
ars vegar sams konar fána og Matthí-
as Þórðarson þjóðminjavörður hafði
lagt til árið 1906, fána með heiðblá-
um lit, hvítum krossi og hálfrauðum
krossi innan í honum. Hins vegar
var tillaga um hvítan fána með heið-
bláum krossi og blárri rönd að utan,
beggja vega.
Nokkuð þóf varð um tillögur þessar.
Loks fór svo að í júní 1915 var gefinn
út konungsúrskurður um fýrrnefnda
fánann og það er sá fáni sem íslend-
ingar eiga í dag.
Fáninn er
tákn fullveldisins
Frá því íslendingar hófu baráttu fyr-
ir íslenskum fána var baráttan sam-
ofin baráttunni fýrir endurheimt
frelsis og fullveldis. íslenski fáninn,
eins og við þekkjum hann í dag, var
fýrst tekin formlega í notkun 1. des-
ember 1918, daginn sem ísland varð
fullvalda ríki. f ávarpi Sigurðar Eg-
gerz ráðherra við það tækifæri segir
m.a. „Og í gær hefur konungurinn
gefið út úrskurð um þjóðfána ís-
lands, sem blaktir frá í dag yfir hinu
íslenska ríki ... íslenski fáninn er
tákn fullveldis vors..."
Eldrauður, heiðblár
og mjallahvítur
Á fundi Alþingis á Þingvöllum 17.
júní 1944 voru samþykkt sérstök Iög
um þjóðfána íslendinga. Þar segir að
íslenski fáninn sé heiðblár með
mjallahvítum krossi og eldrauðum
krossi innan í hvíta krossinum. Skuli
hlutfallið milli breiddar fánans og
lengdar vera 18 á móti 25. Sam-
kvæmt þessum lögum notar al-
menningur hinn almenna þjóðfána
en opinberar stofnanir svokallaðan
tjúgfána. Hann er frábrugðinn hin-
um fánanum að því leyti að ytri reit-
ir hans eru þrefalt lengri en stangar-
reitimir og klauf upp í hann að fram-
an.
Póstur & sími og Tollgæslan hafa
sérstaka tjúgfána. Póstfáninn er
tjúgfáni með silfurlituðu póstmerki í
miðjum efri stangarreit og toll-
gæslufáninn er með stórt T á sama
stað.
Fánatími og fánadagar
í bæklingnum sem þessi grein er
byggð á er að finna leiðbeiningar um
notkun íslenska fánans. Þar segir að
fáni skuli ekki vera á stöng fýrr en
klukkan sjö að morgni og ekki leng-
ur uppi en til sólarlags og aldrei
lengur en til miðnættis.
Fánadagar eru fæðingardagur for-
seta íslands, nýársdagur, föstudagur-
inn langi. páskadagur, sumardagur-
inn fýrsti, 1. maí, hvítasunnudagur,
sjómannadagurinn, 17. júní, 1. des-
ember og jóladagur. Alla þessa daga
skal flaggað í heila stöng nema á
föstudaginn langa. Þá skal, eðli
málsins samkvæmt, flaggað í hálfa
stöng. Á fánadögum skulu opinberar
byggingar flagga og í leiðbeiningun-
um segir að æskilegt sé að almenn-
ingur geri hið sama.
Ifánalögum segir að enginn megi
óvirða þjóðfánann, hvorki í orði né
verki. Þannig má til dæmis ekki hafa
aukamerki í fánanum, önnur en þau
sem eru heimiluð eru í fánalögum.
Bannað að nota fánann í auglýsinga-
skyni.
Þegar fáni er
dreginn að hún
Þegar fáni er dreginn að hún skal
halda honum samanbrotnum undir
holhendi og eiga festingar að snúa
fram. Þegar fánalína hefur verið
leyst er sá endi hennar sem vindur
ber lengra frá stönginni hnýttur með
fánahnút við efri festingu fánans en
hinn endinn við lykkjuna að neðan,
einnig með fánahnút. Fáninn skal
dreginn með jöfnum hraða og skal
efra hom hans falla að húninum.
Þegar fáni er dreginn niður er það
gert með jöfnum og hægum hraða.
Fáninn er leystur af neðri festingu,
tekin saman undir holhendi og síðan
leystur frá efri festingu. Þá er fána-
snúran jöfnuð, snúruendar lagðir
saman og hnýttur á þá lykkjuhnútur
og snúran síðan vafin um snerilinn
og fest tryggilega.
Flaggið á
hátíðlegum stundum
í mars 1944 var samþykkt á Alþingi
þingsályktun frá þeim Gunnari
Thoroddsen og Sigurði Bjamasyni
þar sem skorað var á landsmenn að
auka notkun íslenska fánans. Þessi
þingsályktun er enn í fúllu gildi en
með henni ályktaði Alþingi; „... að
fela ríkisstjórninni að hvetja bæjar-
stjórnir, sýslunefndir og hrepps-
nefndir um allt land og félög og fé-
Iagasamtök er vinna að menningar-
og þjóðemismálum til þess að beita
áhrifum í þá átt að sem flest heimili,
stofhanir og fýrirtæki eignist ís-
lenskan fána, komi sér upp fána-
stöngum og dragi íslenska fánann að
hún á hátíðlegum stundum."
-sbs.
Landsstjórn Nýfundnalands nefnir landið Vínland í einn sólarhring:
Tilefni nafnabreytingarinnar
er koma víkingaskipa þangað
í tilefni þess að þúsund ár eru liðin síðan Leifur Eiríksson fann
meginland Norður-Ameríku og gaf því nafnið Vínland hefur
landsstjórnin í Nýfundnalandi gefíð út tilskipun um að þessi
hluti Kanada skuli heita Vínland í einn sólarhring. Nýfundnaland
mun bera nafnið Vínland frá miðnætti 1. ágúst þessa árs til mið-
nættis 2. ágúst.
Eins og flestum er orðið kunnugt
stendur yfir sérstakt kynningarátak
af hálfu fslendinga og Norðmanna
til að minnast sjóferða víkinganna
vestur um haf fýrir 1000 ámm. Vík-
ingaskipið Gaia, sem nýkomið er til
íslands, er einn af kynningarliðun-
um í því átaki. Það hóf siglingu sína
frá Bergen í Noregi í átt að Vínland-
inu á þjóðhátíðardegi Norömanna
17. maí síðastliðinn. Áætlað er að
skipið komi til Nýfundnalands 2. ág-
úst og er koma skipsins þangað til-
efni nafnabreytingarinnar.
Hápunktur ferðar-
innar er koma Gaiu
til Nýfundnalands
Á Nýfundnalandi kemur Gaia fýrst
að landi í L’Anse-aux-Medows sem
liggur við norðurströndina. Þar búa
milli 50 og 60 manns en áætlað er
að allt að 4500 manns verði við-
staddir þegar skipið leggur að höfn
þar. Ingjaldur Hannibalsson, fram-
kvæmdastjóri Útflutningsráðs, sagði
að í rauninni væri koma skipsins til
Nýfundnalands á margan hátt há-
punktur ferðarinnar því vitað er að
norrænir menn hafi búið þar og
margir telja að það sé Vínlandið þó
svo að ekki séu allir sammála því. f
L’Anse-aux-Medows fundust einnig
rústir eftir byggð norrænna manna
og hafa þær nú verið byggðar upp og
gerðar að safni. Einnig er talið er að
Leifur heppni hafi búið þar nokkra
vetur. Forseti íslands verður í Ný-
fundnalandi á þessum tíma og mun
hún taka á móti skipinu.
Auk Gaiu eru tvö önnur og minni
víkingaskip á Ieið til Vínlandsins.
Það eru skipin Oseberg og Saga
Siglar. Skipstjóri Gaiu er Norðmað-
urinn Ragnar Thorseth en alls eru
um 20 manns í áhöfnum skipanna.
Þar af eru 5 íslendingar en einn
þeirra er um borð fýrir hönd Græn-
lands.
Nafn skipsins er kom-
ið frá forseta íslands
Gaia er smíðuð að fýrirmynd Gauk-
staðarskips og það var forseti ís-
Iands, frú Vigdís Finnbogadóttir,
sem átti hugmyndina að nafni skips-
ins en í grísku goðafræðinni var Ga-
ia þokkadís jarðarinnar. Tilgangur
leiðangursins er ekki eingöngu að
minnast ferða víkinganna til vestur-
heims. Knut Utstein Kloster, en
hann sty>-kir leiðangurinn, segir að
nafn skipsins gefi skýrt til kynna út á
hvað leiðangurinn snúist. „Tilgang-
urinn er að skapa betri skilning á því
um hvað Gaia eða móðir jörð snýst
og hvað þarf að gera til þess að
Ragnar Thorseth skipstjórí stendur hér í stafni Oseberg. Gaia er
vinstra megin á myndinni og Saga Siglar er hægra megin.
hugsa vel um hana.“ Jafnframt segir
hann að við þurfum að bera virð-
ingu fyrir umhverfinu sem við erum
einungis hluti af. Eftir allar upp-
finningar og Iandafúndi síðustu
1000 ára höfum við ekki ennþá lært
að lifa í sátt og samlyndi við jörðina
eða hvert annað.
Gaia kemur til
Reylgavíkur 17.júní
Gaia kom til Vestmannaeyja aðfara-
nótt sl. miðvikudags. Á leið sinni til
íslands kom skipið við á Orkneyjum,
Hjaltlandi og í Færeyjum. Á laugar-
daginn heldur skipið frá Vestmanna-
eyjum áleiðis til Reykjavíkur. Skipið
kemur til Reykjavíkur um kl. 17:00
á þjóðhátíðardegi okkar íslendinga,
17. júní. Koma þess mun vera hluti
af hátíðarhöldum 17. júní. Þjóðhá-
tíðarnefnd hefur sent frá sér dagskrá
og þar kemur fram að sérstök mót-
tökuathöfn verður við höfnina í til-
efni komu skipsins. Forseti borgar-
stjórnar mun taka á móti skipinu og
lúðrasveit, barnakór og listamenn
frá Noregi koma þar fram. Ingjaldur
Hannibalsson segir að norski fáninn
verði dreginn niður og sá íslenski
dregin upp því að skipið verði skráð
á íslandi. Þar á eftir mun forseti ís-
lands, frú Vigdís Finnbogadóttir,
skíra skipið en það hefur ekki ennþá
verið gert. Frá og með næsta mánu-
degi mun það formlega heita Gaia.
Einnig flytur menntamálaráðherra
Noregs ávarp og veitir verðlaun í rit-
gerðasamkeppni sem AFS á íslandi
hefur staðið fyrir. „Hluti af siglingu
skipsins er að minna á mikilvægi
þess að við lifum í sátt og samlyndi
við náttúnjna.j\ð_við VQrndym hana
eins og við getum og eyðileggjum
hana ekki. Við eigum að skila henni
til mæstu kynslóðar helst betri en
þegar við tókum við henni. Reynt
verður að minna á þetta á öllum við-
komustöðum skipsins," sagði In-
gjaldur. í framhaldi af því sagði
hann að ungt fólk á öllum viðkomu-
stöðum skipsins hefði tekið þátt í
ritgerðarsamkeppnum skiptinema-
samtakanna AFS um umhverfismál
og náttúruvernd í heiminum og að
það tengdist leiðangri skipsins.
Héðan fer skipið 25. júní og heldur
þá til Grænlands og þaðan fer það til
Nýfundnalands.
Ferð víkingaskipsins
umhverfís hnöttinn
Þann 9. október næstkomandi mun
skipið koma til Washington og segir
Ingjaldur að það sé annar hápunkt-
ur ferðarinnar því 9. október er op-
inber dagur Leifs Eiríkssonar í
Bandaríkjunum. Forseti Bandaríkj-
anna hefur í nokkur ár lýst því yfir
að einn dagur, yfirleitt í október, sé
dagur Leifs Eiríkssonar. Eftir dvöl-
ina í Washington mun skipið halda
áleiðis til Suður-Ameríku, Asíu, að
vesturströnd Ástralíu og til Afríku.
Meðal annarra staða kemur skipið
að landi á Kúbu og í Panama. Það fer
einnig til Táhiti, Fiji, Indónesíu,
Malasíu, Sri Lanka, Egyptalands og
Ítalíu og verður í Sevilla á Spáni á
heimssýningunni á næsta ári en
heldur síðan aftur til Noregs. Áætlað
er að skipið komi til Noregs síðsum-
ars 1992 eftir heilsárs siglingu.
-UÝJ