Tíminn - 20.07.1991, Blaðsíða 9

Laugardagur 20. júlí 1991
’"// ,.
Tíminn 17

M,
.ARGT hefur verið ritað
um demanta, enda koma þeir víða
við sögu. Fyrir utan það gildi, sem
þeir hafa fyrir þá ríku og skart-
gjömu, eru þeir mikilvægir í ýms-
um iðnaði og loks er hér enn ein
gagnsemin sem talin var mega hafa
af þeim, en ekki mörgum er kunn-
ugt um — þeir voru taldir duga vel
til að eitra fyrir óvinum sínum með
þeim.
FVrsta dæmi þess að maður hafi
dáið vegna þess að eitrað var fyrir
hann með demöntum var Friðrik
keisari annar (1194-1250). Muldum
demöntum var stráð í mat keisar-
ans. Þá eitraði sonur tyrkneska sol-
dánsins Bajazet (1447-1523) fyrir
föður sinn með sama móti.
Árið 1532 veiktist Clement páfi
VII. hastarlega og var honum gerð
inntaka úr ýmsum steintegundum,
þar á meðaí demöntum. En páfinn
lifði ekki lengur en þar til hann
hafði komið niður fjórtándu spón-
fyllinni. Þá datt hann steindauður.
Hvort sem demöntunum var um að
kenna eða læknisreikningnum, er
hljóðaði upp á 40 þúsund dúkata,
skal ósagt látið. Einna kunnust per-
sóna af þeim, sem höfðu eitur af
þessu tagi í fórum sínum, var Katr-
ín af Medici, hin volduga drottning
Hinriks II. Frakkakonungs. Hún
notaði eitur með demantasalla til
þess að ryðja úr vegi ýmsum óæski-
legum persónum við hirðina, en við
hirðina gekk ekki á öðru en sam-
særum og undirferli af ýmsu tagi
um hennar daga.
Skyldi einhver lesandi eiga sér
demant, sem hann væri reiðubúinn
að mylja til að gefa einhverjum inn
sem hann leggur fæð á, mætti hann
festa sér í minni dæmi P.C. Famese.
Famese var auðugur listamaður,
sem bjó í Róm á sextándu öld. Hann
ætlaði að koma helsta keppinauti
sínum, ítalska myndhöggvaranum
Cellini, fyrir kattarnef. Hann réð fíl-
efldan erfiðismann til þess að mylja
demantinn, enda var það erfitt verk.
En maðurinn kom demantinum
undan og muldi þess í stað glerbrot,
sem var öllu verðminna! Keppi-
nauturinn Cellini borðaði glerduft-
ið og varð ekki meint af, en erfiðis-
maðurinn lifði nýju og vonandi
talsvert auðveldara lífi.
Hvort muldir demantar em ann-
ars skaðlegir er ekki vitað. Sögunni

• t

:-K~$L -
ssœsisi
■ ■

Hope-demanturinn fagrí. Hann er nú eign Smithsonian-stofnunarinnar og engum til bölvunar meir.
Eru demantar baneitr-
aðir, valda þeir bölvun?
— því hafa margir trúað í aldanna rás
kann vel að hafa verið komið á kreik
af námueigendum, sem viljað hafa
hræða námamennina, er áttu það
til að gleypa demanta, er þeir
fundu, og fela þá þannig fyrir eig-
andanum. Gátu námamennimir
svo leitað þeirra síðar — er þar að
kom!
Því má vel vera að sagnir um mátt
demanta sem eiturefnis séu mesta
bábilja. En fleiri „bábiljur" tengjast
þeim og á sumum frægum demönt-
um á að hvíla bölvun, eins og Hope-
demantinum bláa, sem hér verður
sagtfrá.
Demantur þessi kom fyrst fram á
sjónarsviðið á árunum eftir 1830 í
London. Hann var keyptur af Henry
Thomas Hope og þaðan hefur hann
nafnið. Sagt var að hann hefði áður
verið í eigu frönsku krúnunnar og
komist á flakk í öngþveitinu eftir
byltinguna. Henry Hope var sá
fýrsti sem vitað er að hafi orðið fyr-
ir barðinu á bölvun demantsins —
að frönsku konungshjónunum
auðvitað ógleymdum, sem bæði
misstu höfuð sitt
Næst er vitað um Hope-demant-
inn í Rússlandi, en þar átti hann
Kanitovski prins. Hann keypti
steininn handa ástvinu sinni, en
skaut hana ekki Iöngu á eftir vegna
ógurlegrar sundurþykkju þeirra í
milli. Tveim dögum seinna var
hann sjálfur skotinn, ekki þó vegna
ástamála, heldur áttu þar hlut að
byltingarsinnar, sem hötuðu aðal-
inn. Árið 1908 keypti demantinn
Týrkjasoldán, þótt þá væri þegar
farið að ræða um að á honum
hvíldu ill álög. Líkt og í Frakklandi
lifði þessi soldán það að ríkið
hrundi til grunna undan stjóm
hans og hann missti öll sín völd og
auð.
Næsti eigandi var Evalyn Walsh
Maclean, forrík samkvæmiskona í
Hollywood, sem það er haft eftir að
kæmi sá dagur að hún bæri ekki
demantana sína mundi hún vera
fárveik. Ekki löngu eftir að hún
eignaðist demantinn fórst einka-
bam hennar í hryllilegu slysi, fjöl-
skylda hennar flosnaði upp og ves-
alings konan tapaði bæði eigum
sínum og vitinu.
Nú fékk bandarískur skartgripasali
Hope-demantinn í hendur og gekk
honum ekki auðveldlega að selja
hann, því enginn þorði að hafa
hönd á steininum hvað þá að kaupa
hann. Ekki er samt vitað til að nein
hrakföll hafi hent skartgripasalann.
Loks varð Hope-demanturinn
fagri eign Smithsonian- stofnunar-
innar í Washington. Þar er hann nú
geymdur í fimatraustri hvelfingu,
óhultur fyrir þjófum og ræningjum
og þeir einstaklingar, er máske
hefðu viljað og getað keypt hann,
með öllu óhultir fyrir bölvun hans!
BÓKMENNTIR
Islensk-dönsk menningarsamvinna ber ávöxt í Kaupmannahöfn og á íslandi:
Ung Islandsk
Lyrik—Ljóð
ungra skálda
„Ég heiti Jörgen Fisker og ég hef
gefið út bókina Ljóð ungra skálda,
Ung Islandsk lyrik," sagði ofan-
nefndur bókaútgefandi í Norræna
húsinu á dögunum, þar sem bókin
var kynnt.
Jörgen Fisker sagði hugmyndina
að þessari bók hafa kviknað fyrir
nokkrum ámm, þegar hann dvaldi á
Grænlandi og vann að bók svipaðs
eðlis. Þegar sú bók var rétt komin út
var Fisker gestur í sextugsafmæli
forseta ísiands og þegar Vigdís for-
seti sá árangurinn, hafði hún látið
þau orð falla að slík bók þyrfti einn-
ig að koma út á íslensku.
„Það er kannski hálf öfugsnúið, en
ég verð samt að láta það fiakka, að
þessi bók er hugsuð fyrir Dani. Dan-
ir eru ekki vel kunnugir íslenskri
ljóðlist og þekkja ekkert til ljóðlistar
ungra íslenskra skálda," sagði Jörg-
en Fisker. Hann gat þess að útgáfa
bókarinnar hefði verið ánægjuleg,
þótt hún hefði verið ýmsum erfið-
leikum bundin. Hann þakkaði Guð-
rúnu Jakobsdóttur sérstaklega þátt
hennar í útgáfunni, en Guðrún valdi
ljóðin, þýddi þau á dönsku og stað-
færði þau.
Höfundar ljóðanna í bókinni eru 12
talsins, allir ungir að árum, sá elsti
fæddur 1955. í bókinni eru 36 Ijóð,
öll ný og hafa hvergi birst áður.
„Það er mér sérstök ánægja að fá
tækifæri til að kynna bók þessa, Ung
Islandsk Lyrik, hér í Norræna hús-
inu. Okkur, sem unnum að henni,
finnst það vel við hæfi að bókin sé
kynnt í því húsi sem er tákn marg-
víslegs samstarfs Norðurlandanna,"
sagði Guðrún Jakobsdóttir við kynn-

J -

Skáld, þýðandi, teiknari og útgefandi bókarinnar Ljóð ungra skálda/Ung Islandsk Lyrik. Frá vinstri: El-
ísabet Jökulsdóttir, Kristín Ómarsdóttir, Gyrðir Elíasson, Sjón, Linda Vilhjálmsdóttir, Sveinbjöm I.
Baldvinsson, Guðrún S. Jakobsdóttir, Magnúx Gezzon, Tryggvi Ólafsson og Jörgen Fisker. Á mynd-
ina vantar Anton Helga Jónsson, Braga Ólafsson, ísak Harðarson, Margróti Lóu Jónsdóttur og Sigfús
Bjartmarsson. Timamynd: Aml Bjama
ingu bókarinnar í Norræna húsinu.
Ljóð ungra skálda er tæpar 100
blaðsíður og er myndskreytt af
TVyggva Ólafssyni listmálara. Skáld-
in, sem eiga ljóð í bókinni, eru An-
ton Helgi Jónsson, Bragi Ólafsson,
Elísabet Jökulsdóttir, Gyrðir Elías-
son, ísak Harðarson, Kristín Ómars-
dóttir, Linda Vilhjálmsdóttir,
Magnúx Gezzon, Margrét Lóa Jóns-
dóttir, Sigfús Bjartmarsson, Sjón og
Sveinbjöm I. Baldvinsson.
Forseti íslands, Vigdfs Finnboga-
dóttir, ritar formála, Guðrún S. Jak-
obsdóttir valdi ljóðin, þýddi þau eða
umorti og ritstýrði útgáfunni. Ljóð
ungra skálda er gefin út af Fiskers
Forlag í Kaupmannahöfn. —si