Tíminn - 13.08.1991, Síða 3

Þriðjudagur 13. ágúst 1991
Tíminn 3
Hlaupið í Skaftá:
Eldsumbrot hafa ekki
áður valdið hlaupi
Hlaupið í Skaftá er nú í rénum og má búast við að það fari hraðminnkandi
næstu daga. í fyrsta skipti er orsök hlaupsins rakin til eldsumbrota.
Hlaupið í Skaftá fór minnkandi í
gær eftir að hafa náð hámarki á
sunnudaginn var og var meðal-
rennsli árinnar þá nálægt þreföldu
rennsli Þjórsár eða um 1140 rúm-
metrar á sek. Snorri Sophaníasson,
jarðfræðingur Orkustofnunar, var
við mælingar á svæðinu í gær. Hann
áleit að gígketillinn undir jöklinum
hefði þegar tæmt sig en þar safnast
fyrir vatn vegna eldvirkni undir jökl-
inum. Vart varð við jarðhræringar í
gær og segir Snorri að þetta sé í
fyrsta skipti sem eldsumbrot hafa
orðið undir jöklinum því áður hafa
menn álitið að jarðhiti bræddi ísinn.
Þrátt fyrir þetta segir Snorri að
hlaupið líkist öðrum fyrirrennurum
sínum og megi búast við að því Ijúki
fljótlega. Hann segir að þessi hlaup
vari vanalega í um 5 til 6 daga. Þó
álítur Snorri að hámarksrennslið
hafi nú staðið óvenju lengi yfir eða
frá hádegi á sunnudaginn og fram á
miðnætti þann sama dag.
Snorri álítur að engin mannvirki
séu í hættu, hvorki vegamannvirki
né bæir í grenndinni þvi menn hafi
reynslu af þessum hlaupum sem
verða á tveggja ára fresti. í máli
Snorra kemur þó fram að brúin yfir
Eldvatn hafi farið í hlaupi sem varð
árið 1967. Þá segir hann menn hafa
byggt nýja brú sem sé örugg.
Ekki var mannmargt í kringum
Snorra og rannsóknarfélaga hans þar
sem þeir voru nálægt upptökum
hlaupsins. Hafði Snorri orð á því að
einungis hefði sést til tveggja hrafna
sem voru á höttunum eftir nesti
þeirra félaga.
-HÞ
Nýtt Mennta-
málaráð
Fyrsti fundur nýkjörins
menntamálaráðs íslands, sem
Alþingi kýs hverju sinni að lokn-
um alþingiskosningum, var
haldinn 18. júlí sl.
Samkvæmt lögum ber mennta-
málaráði að skipta með sér verk-
um. Á fundinum var Bessí Jó-
hannsdóttir, framkvæmdastjóri,
kjörin formaður, Helga K. Möll-
er, kennari, varaformaður, og
Helga Kress, dósent, ritari. Aðrir
meðlimir ráðsins eru Áslaug
Brynjólfsdóttir, fræðslustjóri, og
Sigurður Björnsson, söngvari.
Fráfarandi formaður er Sólrún
Jensdóttir, skrifstofustjóri, og
fráfarandi varaformaður Áslaug
Brynjólfsdóttir, fræðslustjóri.
Framkvæmdastjóri mennta-
málaráðs og menningarsjóðs er
Einar Laxness.
Lottó
hækkar
I gær hækkaði verð fyrir hveija röð í
lottói úr 35 krónum upp í 40 krónur
samkvæmt reglugerð sem tók þá gildi.
Heimild til hækkunar hefur verið fyr-
ir hendi frá 8. febrúar 1990 en hækk-
unin hefur ekki komið til fram-
kvæmda fyrr en nú.
í fréttatilkynningu frá íslenskri get-
spá segir að verðhækkun þessi sé gerð
til að halda í við verðlagsþróun, en síð-
asta verðbreyting var gerð í ágúst
1989. Þetta mun að sjálfsögðu hafa í
för með sér hækkun á vinningsupp-
hæðum, til dæmis mun heildarvinn-
ingsupphæð sem fyrir hækkun var 6
milljónir króna verða tæpar 7 milljón-
ir eftir hækkun. Þá yrði fyrsti vinning-
ur 3.220.000 í stað 2.760.000 áður.
Samhiiða þessu hefur sú breyting ver-
ið gerð að nú fást allir vinningar undir
15.000 krónum greiddir út á sölustöð-
um í staðinn fyrir 12.000 krónur áður.
Um þessar mundir eru fimm ár liðin
frá því fyrirtækið íslensk getspá var
stofnað og þá kostaði hver röð í lottó-
inu 25 krónur.
Á laugardaginn gengu Samtök herstöðvaandstæðinga sína árlegu Keflarvíkurgöngu frá Keflavík til Reykjavíkur „í átt til afvopnun-
ar“. Ingibjörg Haraldsdóttir hjá herstöðvaandstæðingum segir: „Þetta var ágætis ganga. Það byrjuðu rúmlega 200 manns og síð-
an fjölgaöi þegar við nálguðumst bæinn og var orðið ansi margt í Hafnarfirðinum. Ég gæti trúað að á fundinum í Reykjavík hafi ver-
ið 1.000 manns. Við erum ánægð með það. Það kom í Ijós að baráttuliðið er að yngjast upp. Af þeim sem gengu alla leið var margt
ungt fólk frá 16 til 20 ára. Miklu fleiri en verið hafa. Það er einhvers konar vakning hjá ungu fólki fyrir fríðar- og umhverfismálum.
Og mér sýnist að menn séu frekar búnir til þess nú en áður að tengja það við herinn. Menn sjá það að vera hersins og heræfingar
hér eiga ekki samleið með fríðar- og umhverfishugsjónínni."
Tímamynd: Ari
Stígamót og Kvennaathvarfið höfðu afskipti af 20 nauðgunarmálum, aðeins eitt kært:
ERFITT FYRIR HIÐ
OPINBERA AÐ TAKA
UPP MÁL ÁN KÆRU
Eins og fram hefur komið í fjöl-
miðlum höfðu Stígamót, fræðslu-
og ráðgjafarmiðstöð um kynferðis-
legt ofbeldi, og Kvennaathvarfið af-
skipti af 20 nauðgunarmálum um
verslunarmannahelgina. Aðeins
ein kæra hefur verið lögð fram.
Bogi Nflsson, hjá Rannsóknarlög-
reglu ríkisins, var spurður að því
hvort hið opinbera gæti tekið upp
nauðgunarmál ef viðkomandi
ákveður að kæra ekki?
Hann segir að það sé mjög sjaldan
sem slíkt gæti átt við. Bogi segir að
eftir því sem hann viti best, þá er
t.d. í Svíþjóð bannað að fara af stað
með svona mál, nema að kærand-
inn vilji það. Þar er það réttur þol-
andans sem er virtur með þessum
hætti. Sjónarmiðið í Svíþjóð virðist
vera það að sá réttur sé æðri öðru,
það er t.d. hugsanlegur réttur ann-
arra að taka á slíkum málum. Bogi
segir enn fremur að þetta sé ekki
endilega sjónarmiðið hér, en við-
horfið almennt sé í þessa átt í slík-
um málum. Þolandinn er sá sem
ræður að verulegu leyti ferðinni.
Viðkomandi er aðalvitnið í málinu
og það er yfirleitt ekki hægt að
koma málum áfram ef aðalvitnið
vill ekki skipta sér af því eða taka
þátt í því. Menn sjá það því í hendi
sér að þetta hlýtur að vera afar erf-
itt.
Bogi segir að lokum að nauðgun
flokkist undir brot gegn lífi og lík-
ama, þ.e. ofbeldisbrot. Hins vegar
telur hann nánast óeðlilegt að taka
upp slík mál gegn vilja viðkomandi
kvenna.
Jónína Gunnlaugsdóttir, hjá Stíga-
mótum, segir það sorglegt hversu
fáar stúlkur treysti sér til að kæra.
„Karlmennirnir komast þá upp með
þetta áfram og þeir halda áfram því
þeir vita að þeir sleppa," segir Jón-
ína. Aðalatriðið er að þær stúlkur
sem verða fyrir þessu þori að kæra.
Hún segist bjartsýn á að sú verði
raunin með aukinni umræðu um
þessi mál.
Jónína kveður starfsfólk Stígamóta
algjörlega bundið trúnaði og það
segi aldrei frá neinum málum.
Starfsemi Stígamóta byggir á þeirri
grundvallarreglu. Hins vegar er
stúlkunum alltaf sagt frá þeim rétti
sem þær hafa og hvernig málin
ganga fyrir sig. Starfsfólkið fer með
stúlkunum ef þær vilja kæra.
Jónína ítrekar „að þetta sé rosalega
niðurlægjandi og mikið mál. Það
þarf að fara út í öll smáatriði sem
eru svo ógnvekjandi.“ Jónína telur
enn fremur lækna illa undir það
búna að taka svona kærur og skoð-
anir. Hún segir að t.d. sé aðeins um
einn lækni að ræða sem Stígamót
geti snúið sér til og það hafi undan-
farið oft þurft að kalla hann út,
þrátt fyrir að hann sé í sumarfríi.
Það er ekki hvaða læknir sem er
sem vill taka þetta að sér.
Jónína telur það skipta meginmáli
að rétt sé tekið á málunum, að það
séu skýrar reglur um málsmeðferð
og hvernig er spurt. Jónína segir
það vera alvarlegt mál og umhugs-
unarvert, að fólk Iíti oft ekki á það
sem nauðgun, ef stúlkur eru mis-
notaðar drukknar eða dauðar.
Stúlka í slíku ástandi er jafnvel mis-
notuð af mörgum úti á túni á þess-
um útihátíðum og það vita allir af
þessu, segir Jónína að lokum.
-js
Vinnueftirlitið telur klaufalega að
sprengingunni í Grafarvogi staðið:
Sprengiefnið
í Grafarvogi
óáreiðanlegt
Vinnueftirlit ríkisins hefur haft að blanda kjarnann. Það er miidl-
með höndum rannsókn á spreng- vægt að hann „lagerist“ rétt og
ingunni sem oll) gijótregni í fái að standa. Þetta kallar á mikla
Grafarvogi si. fimmtudagskvöld. aðgæsiu og fæmi í starfi. Maður-
Jens Andrésson, tæknifulitrúi inn sem á að stjóma þessu er
Vinnueftirlits rfldslns, segir að með sprengjuréttindi frf Vinnu-
starfsmenn hafi verið að eftirliti rfldsins, en það var eldd
sprengja þama sjö holur með rétt að vertrinu staðiö. Það gerð-
kjama sem sprengiefni. Kjarai er ist áður, þaraa í skotinu fyrir
ekki sprenglefni eitt sér. Spreng- framan, að þar sprakk ekid heid-
ing með kjarna er sett af stað ur. Þannlg að það átti nú að vera
með dýnamíti. Það sem gerist i vísbending.
umræddu tilviki er að kjaminn er Vinnueftirilt ríldsins stöðvaði
væntanlega ilia biandaður. Gail- vinnu í Grafarvoglnum. Jens tei-
inn við kjaraa er sá að hann er ur ekld ósenniiegt að það verði
óáreiðanlegt sprengiefni ef ekki einhverjar vangaveitur um tak-
er rétt að biönduninni staðið, markanir á notkun kjarna í þétt-
segir Jens. býli.
í Grafarvoginum virkuðu Hann segir að ailir sprengju-
sprengjuraar ekki í tveim holum stjórar eigi að gera fyrirfram
af sjö. Þessar tvær holur sem sprengjuáætlun sem þeir get)
ekki sprungu mynda þá ákveðinn lagt fram og þá jafnframt sannað
vegg, gasið ieitar stystu leið út sltt mál, en siík áætlun var ekki
og þá gefa motturaar sig. fyrir hend) f Grafarvoginum.
Jens segir það vera vandaverk -js