Tíminn - 28.08.1991, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 28. ágúst 1991
Tíminn 7
Frá David Keys fornleifafræðingi, fréttaritara Tímans í London:
Fornleifafræðingar rannsaka morð
á breskum aröbum fyrir 1500 árum
Svona leit Arbeia-virkið út þegar Rómverjar hersátu þaö. Þá var þaö notað sem birgðastöð hersins áður en arabísku liðssveitirnar
voru sendar þangað. Rústir birgðastöðvarinnar hafa líka verið grafnar upp.
Breskir fornleifafræðingar
eru að rannsaka morð á tveim
körlum — sennilega aröbum
— sem voru drepnir í Norður-
Englandi fyrir 1500 árum.
Fórnarlömbin tvö létust
seint á fímmtu öld eftir
Kristsburð af völdum fjöl-
margra sverðstungna, og
fengu að rotna þar sem þeir
voru komnir í nokkrar vikur
áður en þeim var kastað á
ruslahaug án frekari viðhafn-
ar. Þetta hefur nýleg sjúk-
dómafræðileg rannsókn á
beinum fómarlambanna leitt í
ljós.
Vegnu mennimir tveir, sem
fúndust innan veggja rómversks
vígis í South Shields á norðaust-
urströnd Englands, kunna að hafa
verið kristnir arabar af mesópót-
amiskum uppruna, en banamenn
þeirra hafa mjög líklega verið eng-
ilsaxneskir ræningjar frá norður-
hluta Þýskalands eða suðvestur-
hluta Danmerkur.
Á fjórðu og trúlega fimmtu öld e.
Kr. hélt herská liðsveit arabískra
sjómanna til í virkinu og er álitið
að verkefni þeirra hafi verið að
hafa eftirlit með siglingum á ánni
Týne sem rennur um svæðið og
aðrar skyldur. Virkið var nefnt Ar-
beia sem á arameísku þýðir „stað-
ur araba“.
Upphaflega var það rómverska
heimsveldið sem setti þá þar nið-
ur.
Álitið er að sjómennimir hafi
verið kristnir — þar sem sérfræð-
ingar hafa nýlega skorið úr um að
steinborð úr víginu sé altari krist-
inna manna frá fjórðu eða fimmtu
öld, það elsta sem vitað er um í
Bretlandi.
Hópur staðarmanna undir stjórn
Nicks Hodgson fornleifafræðings
hefúr grafið upp virkið, 14 her-
bergja híbýli yfirliðsforingja sem
byggt var í Miðjarðarhafsstíl með
inngangi afmörkuðum pílámm,
baðherbergi, röð hesthúsa og
tveim borðstofum — annarri til
sumarbrúks og hinni til íveru á
vetmm.
Arbeia var í notkun a.m.k. í 60 ár
eftir að Bretland hafði komist
undan yfirráðum rómverska
heimsveldisins árið 410 e. Kr. og
vom m.a.s. varnir virkisins styrkt-
ar einhvern tíma um 440 e.Kr.
Fornleifafræðilegar og geisla-
kolarannsóknir til tímasetningar
leiða í ljós að fómarlömbin tvö
mættu dauða sínum seint á
fimmtu öld — þegar verið var að
rýma vígið, sennilega vegna árása
engilsaxneskra barbara.
Yngri maðurinn, u.þ.b. 18 ára að
aldri, var drepinn með þrem
sverðshöggum í hnakkann og
tveim skurðum á hægri kjálka, að
því er Richard Grove, fornaldar-
meinafræðingur sem hefur rann-
sakað beinin, segir.
Eldri maðurinn, um 22 ára, dó af
völdum þriggja djúpra sverð-
stungna í höfuðið.
Einnig hafa fúndist sjúkdóma-
fræðileg gögn sem sýna að lagt
hafði verið til annars fórnarlamb-
anna með hnífi.
í holunni sem líkunum var loks
hent í var líka að finna dauðan
hund, hluta annarra dauðra dýra
og heilmikið magn af sorpi.
Einhvern tíma eftir dráp mann-
anna tveggja kann að vera að Eng-
ilsaxar hafi náð virkinu á sitt vald
— vegna þess að skv. miðaldaarf-
sögn fæddist stjórnandi enska
konungdæmisins Deira — Oswin
kóngur — í Arbeia um 600 e. Kr.
Kauphöllin í London
Viðskiptalegar og tæknilegar
breytingar knúðu fram upp-
stokkunina á kauphöllinni í
London 1986 (hvellinn mikla).
Tilkoma sk. evró- markaðar vó
hvað þyngst, því að kauphöllin
varð að mestu leyti utan hans.
Og þótt London yrði miðstöð
hans varð markaðshlutdeild
borgarinnar að stórum hluta hjá
útlendum bönkum.
í London létu 163 bankar til sína
taka á evrómarkaði 1970, en 403 ár-
ið 1984 og nám þá upphæð útgef-
inna evróverðbréfa þeirra 460 millj-
örðum dollara. Þá færðist sala verð-
bréfa frá London sakir skorðaðra og
tiltölulega hárra umboðslauna.
Undan því kvartaði Office of Fair
Trading (Embætti sanngjamra við-
skiptahátta). Hótaði ríkisstjórnin
málssókn og féll kauphöllin í júní
1983 frá skorðun umboðslauna.
Fyrir hina 4.495 meðlimi kauphall-
arinnar voru 4. júní 1985 lagðar
tvær tillögur: Bönkum og öðrum
peningastofnunum yrði heimilað að
eiga að fullu aðildarfyrirtæki að
kauphöllinni í stað 29,9% og eignar-
halda á kauphöllinni gengi frá ein-
stökum meðlimum til meðlimafyr-
irtækis. Fyrri tillagan var samþykkt
en hin síðari hlaut ekki tilskilin 75%
atkvæða. En að nýjum landslögum
um fjársýslu var kauphöllinni látið
eftir að setja sér reglur og gat
stjórnarnefnd (council) hennar þá
veitt stofnunum aðild frá mars 1986.
í London höfððu þá fjársýslufyrir-
tæki utan kauphallarinnar tekið upp
viðskipti með alþjóðleg verðbréf
(um 400 stórfyrirtaekja við um 80
stórar stofnanir) og nutu til þess
tölvubúnaðar og fjarskipta. Höfðu
þau með sér samtök, Intemational
Securities Regulatory Organization
(ISRO). Tóku þau 12. nóvember
1986 boði kauphallarinnar um sam-
einingu. Tók kauphöllin þá upp
heitið International Stock Exchange
of The United Kingdom and Nort-
hern Ireland.
Upp úr þessari breytingu keyptu út-
lendir bankar og fjársýslufyrirtæki
margar verðbréfamiðlanir. Barclays
Bank keypti hina stóm verðbréfa-
miðiun De Zoete and Bevan og verð-
bréfasöluna Wedd, Durlacher &
Mordaunt (sem flest ríkisskuldabréf
seldi); ásamt þremur fyrirtækjum,
verðbréfamiðlun og verðbréfásöl-
um, setti S.G. Warburg & Co upp
Mercuryhópinn; svo að einungis
tvær samfellingar séu nefndar. f
þessum umskiptum hurfu skil á
milli miðlara (brokers) og verð-
bréfasala (jobbers), sem tölvuvæð-
ing viðskiptanna á vegum verslunar-
banka, Ariel, hafði þá skarðað.
Kauphöllin var tölvuvædd að
bandarískri fyrirmynd, National As-
sociation of Securities Dealers Auto-
matic Quotation System (NASDAQ),
sem sex þúsund verðbréfafyrirtæki
höfðu komið upp. Uppsetta tölvan
var nefnd Exchange Automated Qu-
Einkavæðing breskra jámbrauta
hefur verið á dagskrá undanfarin ár.
Síðustu ár, 1971-1990, hafa þær
verið reknar með allmiklu tapi þótt
sjö þeirra hafí hallalausar verið. Af
þeim sökum þykir útboð þeirra ekki
álitlegt. Að auki þarfnast jámbraut-
irnar mikillar fjárfestingar á næstu
árum: London (Euston) — Glasgow
brautin 750 milljón sterlingspunda
endurnýjunar, brautakerfið í Eng-
landi suðaustanverðu 700 milljóna
sterlingspunda og brautarlagnir og
vagnar vegna Ermarsundsganganna
1,1 milljarðs sterlingspunda út-
lagna.
HRAÐLESTAFERÐIR MILLI
BRÚSSEL OG KÖLNAR
Ríkisstjórnir Þýskalands og Belgíu
hafa samið um upptöku hraðlesta-
ferða á járnbraut á milli Brússel og
Kölnar. Hámarkshraði lesta verður
otation System (SEAQ) og tekin í
notkun 27. október 1986. í kaup-
höllinni þurftu kaup og sala ekki
lengur að fara fram á gólfi hennar;
þau urðu fyrirtækja á milli að raf-
eindaboðum og jafnharðan skráð á
öllum skjám tengdum SEAQ.
í öndverðu tók SEAQ til liðlega
3.500 verðbréfa. Vegna tilfærslu
300 km á klst. en aðeins á 54 km
kafla. Vænst er að EBE styrki undir-
búningsframkvæmdir með 46 millj-
ón dollara framlagi.
FORD OG VOLKSWAGEN REISA
BÍLASMIÐJU í PORTUGAL
Ford og Volkswagen hafa samið
um að segja upp bílasmiðju í Portú-
gal, í Setubal rétt sunnan Lissabon.
Smiðjunni er ætlað að framleiða
margs konar ökutæki (multi-pur-
pose vehicle project) og bílahluta.
Upp komin mun smiðjan kosta um
2,8 milljarða dollara. Nær öll fram-
leiðsla hennar verður flutt út, vænt-
anlega fyrir um 12 milljarða þýskra
marka 1994-2001. Til framkvæmd-
anna leggur Portúgal fram 350
milljónir sterlingspunda sem búist
er við að EBE leggi því til að sjö tí-
undu hlutum. Fastir starfsmenn við
bílasmiðjuna verða 4.7000 en
verðbréfa á milli kaupenda og selj-
enda og greiðslna þeirra í milli var
upp settur annar tölvubúnaður,
TYansfer Accounting Lodgement for
Investors,; Stock Management for
jobbers (TALISMAN) í tengslum
umskráningar- og millistigs eignar-
haldsfélags kauphallarinnar, Sepon
Ltd.
óbeinlínis mun hún einnig leggja
10.000 mönnum til atvinnu.
TATARAR TAKA TIL VIÐ
TÖLVUSMÍÐI
International Computers (ICL),
tölvugerð á Bretlandi sem Fujitsu á
í 80% eignarhluta, er að setja upp
tölvugerð í Kazan, höfúðborg sjálfs-
stjómarlýðveldi tatara, í félagi við
Kazan Manufacturing Enterprise of
Computer Systems (KMECS) sem
er í eigu sovéska samríkisins. í
tölvusmiðjunni verður eignarhluti
ICL 60% en sovéska samríkisins
40%.
í upphafi leggur ICL þó aðeins
fram eina milljón sterlingspunda.
Fyrst tölvugerða á Vesturlöndum
fékk ICL athafnaleyfi í Ráðstjórnar-
ríkjunum. í samstarfi við þau setti
það upp siglingatækjagerð þarlend-
is árið 1968.
Tormerki á einkavæö-
ingu breskra járnbrauta